TY  - CONF
AU  - Kovačević, Tamara
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Đoković, Sanja
AU  - Šešum, Mia
AU  - Bjelić, Marija
AU  - Rojek Zakić, Dajana
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5392
AB  - Деца глувих одраслих формирају свој идентитет у заједници Глувих којој
припадају њихови родитељи и заједници особа које чују.  За децу глувих одраслих

(Children of Deaf Adults) користи се акроним ‘’CODAs’’. Термин ‘’CODA’’ сe
односи на било коју особу која чује рођену од једног или два глува родитеља. У
заједници Глувих, ова деца се идентификују терминима - знацима у оквиру знаковног

језика „чујући, мама, тата, глув“. Oснoвни циљ рaдa je дa сe прeглeдoм
дoступнe литeрaтурe укaжe нa специфичности развоја идентитета деце глувих
родитеља
и
изазове
у
комуникацији
са
којима
се
сусрећу.
Примењене
су
методе
анализе
релевантне
доступне
литературе.
Деца
одрастају
у
јединственим

околностима

у којима су стално изложена двема културолошки, социјално и
језички различитим заједницама, Глувих и чујућих. Ограничена комуникација,
конфузија у односима и улогама на релацији родитељ- дете, посредовање у
превођењу, нежељена одговорност, неизвесност у погледу личног идентитета
може довести до фрустрација. На идентитет деце глувих одраслих утичу различити
фактори.
Родитељи
често
не
схватају
да
су
њихова
деца
билингвална

и
бикултурална.
Деца
која
чују
верују
да
су
глува,
јер
у
породици
употребљавају

знаковни
језик.
Поласком
у
предшколску
установу,
ова
деца
почињу
да
схватају
да

нису
глува
као
њихови
родитељи,
и
да
се
њихова
искуства
у
одрастању
разликују

од
искустава
чујуће
деце,
родитеља
уредног
слуха.
AB  - Children of deaf adults create their identity
within the community of the Deaf which their
parents belong to and within the community
of normal hearing persons. The acronym
“CODAs” is used for Children of Deaf Adults.  In
the community of the Deaf, these children are
identified with terms-signs “hearing, mum,
dad, deaf” within sign language. The main aim of the study is to point to the specificities
of the identity development of children
of deaf parents and the challenges they
are faced with in communication through
the review of the available literature. The
methods of analysis of the relevant available
literature have been applied. Children grow
up in unique circumstances in which they
are constantly exposed to two culturally,
socially and 
linguistically different 
communities, of the Deaf and of the normal
hearing persons. Limited communication,
confusion in relationships and the roles
between a parent and a child, mediation in
translation, unwanted responsibility and
uncertainty in terms of personal identity
may lead to frustration. Various factors
affect the identity of children of deaf adults.
Parents frequently do not understand that
their children are bilingual and bicultural.
Children who can hear believe they are deaf
because they use sign language in the family.
Upon entering a preschool institution, these
children begin to understand that they
are not deaf like their parents and that
their experiences in growing up differ from
normal hearing children of parents with
normal hearing.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова
T1  - Развој идентитета деце глувих родитеља
T1  - Тhe development of identity of children of deaf parents
EP  - 140
SP  - 133
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5392
ER  - 

@conference{
author = "Kovačević, Tamara and Isaković, Ljubica and Đoković, Sanja and Šešum, Mia and Bjelić, Marija and Rojek Zakić, Dajana",
year = "2023",
abstract = "Деца глувих одраслих формирају свој идентитет у заједници Глувих којој
припадају њихови родитељи и заједници особа које чују.  За децу глувих одраслих

(Children of Deaf Adults) користи се акроним ‘’CODAs’’. Термин ‘’CODA’’ сe
односи на било коју особу која чује рођену од једног или два глува родитеља. У
заједници Глувих, ова деца се идентификују терминима - знацима у оквиру знаковног

језика „чујући, мама, тата, глув“. Oснoвни циљ рaдa je дa сe прeглeдoм
дoступнe литeрaтурe укaжe нa специфичности развоја идентитета деце глувих
родитеља
и
изазове
у
комуникацији
са
којима
се
сусрећу.
Примењене
су
методе
анализе
релевантне
доступне
литературе.
Деца
одрастају
у
јединственим

околностима

у којима су стално изложена двема културолошки, социјално и
језички различитим заједницама, Глувих и чујућих. Ограничена комуникација,
конфузија у односима и улогама на релацији родитељ- дете, посредовање у
превођењу, нежељена одговорност, неизвесност у погледу личног идентитета
може довести до фрустрација. На идентитет деце глувих одраслих утичу различити
фактори.
Родитељи
често
не
схватају
да
су
њихова
деца
билингвална

и
бикултурална.
Деца
која
чују
верују
да
су
глува,
јер
у
породици
употребљавају

знаковни
језик.
Поласком
у
предшколску
установу,
ова
деца
почињу
да
схватају
да

нису
глува
као
њихови
родитељи,
и
да
се
њихова
искуства
у
одрастању
разликују

од
искустава
чујуће
деце,
родитеља
уредног
слуха., Children of deaf adults create their identity
within the community of the Deaf which their
parents belong to and within the community
of normal hearing persons. The acronym
“CODAs” is used for Children of Deaf Adults.  In
the community of the Deaf, these children are
identified with terms-signs “hearing, mum,
dad, deaf” within sign language. The main aim of the study is to point to the specificities
of the identity development of children
of deaf parents and the challenges they
are faced with in communication through
the review of the available literature. The
methods of analysis of the relevant available
literature have been applied. Children grow
up in unique circumstances in which they
are constantly exposed to two culturally,
socially and 
linguistically different 
communities, of the Deaf and of the normal
hearing persons. Limited communication,
confusion in relationships and the roles
between a parent and a child, mediation in
translation, unwanted responsibility and
uncertainty in terms of personal identity
may lead to frustration. Various factors
affect the identity of children of deaf adults.
Parents frequently do not understand that
their children are bilingual and bicultural.
Children who can hear believe they are deaf
because they use sign language in the family.
Upon entering a preschool institution, these
children begin to understand that they
are not deaf like their parents and that
their experiences in growing up differ from
normal hearing children of parents with
normal hearing.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова",
title = "Развој идентитета деце глувих родитеља, Тhe development of identity of children of deaf parents",
pages = "140-133",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5392"
}

Kovačević, T., Isaković, L., Đoković, S., Šešum, M., Bjelić, M.,& Rojek Zakić, D.. (2023). Развој идентитета деце глувих родитеља. in Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 133-140.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5392

Kovačević T, Isaković L, Đoković S, Šešum M, Bjelić M, Rojek Zakić D. Развој идентитета деце глувих родитеља. in Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова. 2023;:133-140.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5392 .

Kovačević, Tamara, Isaković, Ljubica, Đoković, Sanja, Šešum, Mia, Bjelić, Marija, Rojek Zakić, Dajana, "Развој идентитета деце глувих родитеља" in Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова (2023):133-140,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5392 .

TY  - JOUR
AU  - Šešum, Mia
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Radić Šestić, Marina
AU  - Kovačević, Tamara
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5358
AB  - Uvod: Karakteristika sporta da, pored unapređenja fizičkih sposobnosti, pomaže i socijalizaciju osoba koje ga upražnjavaju, čini ga veoma značajnim sistemom aktivnosti u životu gluvih i nagluvih. S obzirom na to da su gluvi i nagluvi često marginalizovani od tipične populacije, učešće u sportskim aktivnostima može u velikoj meri doprineti njihovoj vidljivosti, a time i inkluziji u većinsku društvenu zajednicu. Važno je naglasiti da gluvoća ili nagluvost pojedinca ne predstavljaju ograničavajući faktor za njegovo bavljenje sportom ukoliko je očuvana funkcija centra za ravnotežu. Cilj: Cilj ovog rada je da putem analize dostupne literature pruži sistematski uvid u mogućnosti gluvih da participiraju u sportskim aktivnostima, kao i da ukaže na značaj koji sport može da ima u njihovim životima. Metode: Deskriptivna, analiza, sinteza, evaluacija sadržaja. Rezultati: Sport predstavlja značajnu komponentu u životu mnogih gluvih i nagluvih osoba. Gluve i nagluve osobe mogu se baviti sportom u okviru organizovanih aktivnosti, samostalno, rekreativno, ali i profesionalno. Profesionalni gluvi i nagluvi sportisti imaju mogućnost da se takmiče na specijalizovanim takmičenjima, koja su namenjena osobama sa ometenošću ili samo gluvima i nagluvima, kao i na takmičenjima na kojima nastupaju prevalentno tipični sportisti. Zaključak: U cilju postizanja inkluzije gluvih važno je koristiti potencijal koji imaju sportske aktivnosti kao podjednako dostupne i gluvim osobama, i pripadnicima tipične populacije.
AB  - Introduction. Apart from developing physical skills, a characteristic of sport is that it also helps the socialization of the persons who do it. Thus, it is a rather significant system of activities in the lives of people who are deaf or hard of hearing. Considering the fact that these persons are often marginalized by the typical population, participating in sports activities may contribute to their visibility to a great extent and thus to their inclusion in the social community. It is important to underline that an individual’s deafness or being hard of hearing does not represent a limiting factor for their doing sports if the function of the center of gravity is preserved. Objective. The aim of this work was to provide a systematic insight into the possibilities of the deaf to participate in sports activities through the analysis of the available literature, as well as to indicate the importance that sports can have in their lives. Methods. The descriptive method, analysis, synthesis, and content evaluation were used. Results. Sports are an important component in the lives of many deaf and hard-of-hearing people. Deaf and hard-of-hearing persons may do sports as part of organized activities, independently, for recreational purposes, but also professionally. Professional deaf and hard-of-hearing athletes have the possibility of taking part in specialized competitions which are intended for persons with disabilities or only for deaf and hard-of-hearing persons, as well as in competitions in which predominantly typical athletes participate. Conclusion. In order to achieve the inclusion of the deaf, it is important to use the potential of sports activities as equally accessible to deaf people and members of the typical population.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
T2  - Specijalna edukacija i rehabilitacija
T1  - Značaj sporta za pripadnike zajednice gluvih
T1  - The importance of sport for members of the deaf community
EP  - 182
IS  - 3
SP  - 167
VL  - 22
DO  - 10.5937/specedreh22-41270
ER  - 

@article{
author = "Šešum, Mia and Isaković, Ljubica and Radić Šestić, Marina and Kovačević, Tamara",
year = "2023",
abstract = "Uvod: Karakteristika sporta da, pored unapređenja fizičkih sposobnosti, pomaže i socijalizaciju osoba koje ga upražnjavaju, čini ga veoma značajnim sistemom aktivnosti u životu gluvih i nagluvih. S obzirom na to da su gluvi i nagluvi često marginalizovani od tipične populacije, učešće u sportskim aktivnostima može u velikoj meri doprineti njihovoj vidljivosti, a time i inkluziji u većinsku društvenu zajednicu. Važno je naglasiti da gluvoća ili nagluvost pojedinca ne predstavljaju ograničavajući faktor za njegovo bavljenje sportom ukoliko je očuvana funkcija centra za ravnotežu. Cilj: Cilj ovog rada je da putem analize dostupne literature pruži sistematski uvid u mogućnosti gluvih da participiraju u sportskim aktivnostima, kao i da ukaže na značaj koji sport može da ima u njihovim životima. Metode: Deskriptivna, analiza, sinteza, evaluacija sadržaja. Rezultati: Sport predstavlja značajnu komponentu u životu mnogih gluvih i nagluvih osoba. Gluve i nagluve osobe mogu se baviti sportom u okviru organizovanih aktivnosti, samostalno, rekreativno, ali i profesionalno. Profesionalni gluvi i nagluvi sportisti imaju mogućnost da se takmiče na specijalizovanim takmičenjima, koja su namenjena osobama sa ometenošću ili samo gluvima i nagluvima, kao i na takmičenjima na kojima nastupaju prevalentno tipični sportisti. Zaključak: U cilju postizanja inkluzije gluvih važno je koristiti potencijal koji imaju sportske aktivnosti kao podjednako dostupne i gluvim osobama, i pripadnicima tipične populacije., Introduction. Apart from developing physical skills, a characteristic of sport is that it also helps the socialization of the persons who do it. Thus, it is a rather significant system of activities in the lives of people who are deaf or hard of hearing. Considering the fact that these persons are often marginalized by the typical population, participating in sports activities may contribute to their visibility to a great extent and thus to their inclusion in the social community. It is important to underline that an individual’s deafness or being hard of hearing does not represent a limiting factor for their doing sports if the function of the center of gravity is preserved. Objective. The aim of this work was to provide a systematic insight into the possibilities of the deaf to participate in sports activities through the analysis of the available literature, as well as to indicate the importance that sports can have in their lives. Methods. The descriptive method, analysis, synthesis, and content evaluation were used. Results. Sports are an important component in the lives of many deaf and hard-of-hearing people. Deaf and hard-of-hearing persons may do sports as part of organized activities, independently, for recreational purposes, but also professionally. Professional deaf and hard-of-hearing athletes have the possibility of taking part in specialized competitions which are intended for persons with disabilities or only for deaf and hard-of-hearing persons, as well as in competitions in which predominantly typical athletes participate. Conclusion. In order to achieve the inclusion of the deaf, it is important to use the potential of sports activities as equally accessible to deaf people and members of the typical population.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Specijalna edukacija i rehabilitacija",
title = "Značaj sporta za pripadnike zajednice gluvih, The importance of sport for members of the deaf community",
pages = "182-167",
number = "3",
volume = "22",
doi = "10.5937/specedreh22-41270"
}

Šešum, M., Isaković, L., Radić Šestić, M.,& Kovačević, T.. (2023). Značaj sporta za pripadnike zajednice gluvih. in Specijalna edukacija i rehabilitacija
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 22(3), 167-182.
https://doi.org/10.5937/specedreh22-41270

Šešum M, Isaković L, Radić Šestić M, Kovačević T. Značaj sporta za pripadnike zajednice gluvih. in Specijalna edukacija i rehabilitacija. 2023;22(3):167-182.
doi:10.5937/specedreh22-41270 .

Šešum, Mia, Isaković, Ljubica, Radić Šestić, Marina, Kovačević, Tamara, "Značaj sporta za pripadnike zajednice gluvih" in Specijalna edukacija i rehabilitacija, 22, no. 3 (2023):167-182,
https://doi.org/10.5937/specedreh22-41270 . .

TY  - JOUR
AU  - Arsenić, Ivana
AU  - Jovanović Simić, Nadica
AU  - Šešum, Mia
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5348
AB  - The aim of this study was to determine the acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria, and to examine the extent to which they differ from those of typical speakers. The sample consisted of 30 patients with ataxic dysarthria, ages 21 through 82 (M = 56.07). Using the computer programme for multidimensional voice analysis (MDVP), the individual values of 10 acoustic voice parameters were determined for each sex. Additionally, the programme provided the frequency values of the first two formants for all five vowels of the Serbian language, based on the participants’ reading of the Balanced Text. The results of the analysis showed statistically significant differences in the values of the acoustic parameters between the participants with ataxic dysarthria and the reference values valid for typical speakers, which were generated by the MDVP. These differences were observed in parameters indicating voice frequency variability (F0, Fhi, Flo, STD, Jitt, vF0), voice intensity variability (Shim and vAm), and the presence of voice interruptions (DVB) and voiceless periods (DUV). Furthermore, a statistically significant difference was found between participants with ataxic dysarthria and typical speakers in the second formant (F2) of the vowels /E/ (p <0.01), /I/ (p <0.01), and /U/ (p <0.05). The significant deviations from the norms applicable to typical speakers indicate the substantial changes present in the voice and speech of individuals with ataxic dysarthria.
AB  - Атаксична дизартрија се јавља као последица оштећења малог мозга услед ког долази до поремећаја у координацији и прецизности покрета мишића ефекторног система, нарочито артикулатора, уз хипотонију мишића. Говор особа са атаксичном дизартријом се одликује непрецизном артикулацијом консонаната и вокала, монотоношћу, пролонгирањем говорних интервала, стереотипним интонационим обрасцима, уједначеним акцентом и изражавањем у кратким фразама. Присутни су храпав, напет и пригушен глас, поремећај ритма и прозодије говора, повећан број неадекватних пауза у говору, ,,скандирање“ приликом вокализације и колебљива модулација гласа, неадекватан шаблон наглашавања слогова, као и абнормалне вредности акустичких параметара гласа.  Данас се све чешће спроводи акустичка анализа гласа и говора помоћу компјутеризованих уређаја, на основу које се добијају објективни, квантитативни подаци. Нумеричким и графичким приказима представљају се разлике у вредностима акустичких параметара гласа између испитаника са патологијом говора и типичних говорника. Такође, добија се спектрографски приказ положаја форманата гласова чији правилан облик, положај и међусобни однос омогућавају препознавање сваког гласа појединачно и утичу на општу разумљивост говорне продукције. Програми за акустичку анализу гласа и говора омогућавају и праћење напретка пацијента у току третмана, али и садрже задатке помоћу којих пацијенти могу да побољшају квалитет гласа и разумљивост говорне продукције. Мали број студија се бави испитивањем акустичких карактеристика гласа и говора особа са атаксичном дизартријом. Углавном су ови испитаници део већег узорка у коме се дизартрија посматра глобално, као моторички поремећај говора, без истицања специфичности везаних за тип дизартрије. Сходно наведеном, циљ овог истраживања је био да се утврде акустичке карактеристике гласа и говора испитаника са атаксичном дизартријом и да се испита у којој мери се оне разликују од карактеристика типичних говорника. Узорак је чинило 30 пацијената са атаксичном дизартријом, оба пола и узраста од 21 до 82 године (АС=56.07). Применом компјутерског програма за мултидимензионалну анализу гласа (MDVP) утврђене су вредности 10 акустичких параметара гласа за сваки пол појединачно. Истим програмом, спектралном анализом узорка говора добијеног читањем Балансираног текста, утврђене су фреквенцијске вредности прва два форманта свих пет вокала српског језика.  Резултати анализе су показали статистички значајне разлике у вредностима аустичких параметара између испитаника са атаксичном дизартријом и референтних вредности које важе за типичне говорнике, а које је генерисао MDVP. Разлике су утврђене на параметрима који указују на варијабилност фреквенције гласа (F0, Fhi, Flo, STD, Jitt, vF0) и варијабилност интензитета гласа (Shim и vAm), као и на присуство прекида у гласу (DVB) и перода без гласа (DUV). Спектралном анализом су утврђене статистички значајне разлике између испитаника са атаксичном дизартријом и типичних говорника српског језика на другом форманту (F2) вокала /Е/ (p<0.01), вокала /И/ (p<0.01) и вокала /У/ (p<0.05), при чему је утврђена и централизација фреквенције форманата. Значајна одступања од норми које важе за типичне говорнике указују на перцептуално упадљиве промене које су присутне у гласу и говору особа са атаксичном дизартријом.
PB  - University of Niš, Serbia
T2  - Teme
T1  - The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria
T1  - Акустичке карактеристике гласа и говора одраслих особа са атаксичном дизартријом
EP  - 389
IS  - 2
SP  - 385
VL  - 47
DO  - 10.22190/TEME220322025A
ER  - 

@article{
author = "Arsenić, Ivana and Jovanović Simić, Nadica and Šešum, Mia and Drljan, Bojana",
year = "2023",
abstract = "The aim of this study was to determine the acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria, and to examine the extent to which they differ from those of typical speakers. The sample consisted of 30 patients with ataxic dysarthria, ages 21 through 82 (M = 56.07). Using the computer programme for multidimensional voice analysis (MDVP), the individual values of 10 acoustic voice parameters were determined for each sex. Additionally, the programme provided the frequency values of the first two formants for all five vowels of the Serbian language, based on the participants’ reading of the Balanced Text. The results of the analysis showed statistically significant differences in the values of the acoustic parameters between the participants with ataxic dysarthria and the reference values valid for typical speakers, which were generated by the MDVP. These differences were observed in parameters indicating voice frequency variability (F0, Fhi, Flo, STD, Jitt, vF0), voice intensity variability (Shim and vAm), and the presence of voice interruptions (DVB) and voiceless periods (DUV). Furthermore, a statistically significant difference was found between participants with ataxic dysarthria and typical speakers in the second formant (F2) of the vowels /E/ (p <0.01), /I/ (p <0.01), and /U/ (p <0.05). The significant deviations from the norms applicable to typical speakers indicate the substantial changes present in the voice and speech of individuals with ataxic dysarthria., Атаксична дизартрија се јавља као последица оштећења малог мозга услед ког долази до поремећаја у координацији и прецизности покрета мишића ефекторног система, нарочито артикулатора, уз хипотонију мишића. Говор особа са атаксичном дизартријом се одликује непрецизном артикулацијом консонаната и вокала, монотоношћу, пролонгирањем говорних интервала, стереотипним интонационим обрасцима, уједначеним акцентом и изражавањем у кратким фразама. Присутни су храпав, напет и пригушен глас, поремећај ритма и прозодије говора, повећан број неадекватних пауза у говору, ,,скандирање“ приликом вокализације и колебљива модулација гласа, неадекватан шаблон наглашавања слогова, као и абнормалне вредности акустичких параметара гласа.  Данас се све чешће спроводи акустичка анализа гласа и говора помоћу компјутеризованих уређаја, на основу које се добијају објективни, квантитативни подаци. Нумеричким и графичким приказима представљају се разлике у вредностима акустичких параметара гласа између испитаника са патологијом говора и типичних говорника. Такође, добија се спектрографски приказ положаја форманата гласова чији правилан облик, положај и међусобни однос омогућавају препознавање сваког гласа појединачно и утичу на општу разумљивост говорне продукције. Програми за акустичку анализу гласа и говора омогућавају и праћење напретка пацијента у току третмана, али и садрже задатке помоћу којих пацијенти могу да побољшају квалитет гласа и разумљивост говорне продукције. Мали број студија се бави испитивањем акустичких карактеристика гласа и говора особа са атаксичном дизартријом. Углавном су ови испитаници део већег узорка у коме се дизартрија посматра глобално, као моторички поремећај говора, без истицања специфичности везаних за тип дизартрије. Сходно наведеном, циљ овог истраживања је био да се утврде акустичке карактеристике гласа и говора испитаника са атаксичном дизартријом и да се испита у којој мери се оне разликују од карактеристика типичних говорника. Узорак је чинило 30 пацијената са атаксичном дизартријом, оба пола и узраста од 21 до 82 године (АС=56.07). Применом компјутерског програма за мултидимензионалну анализу гласа (MDVP) утврђене су вредности 10 акустичких параметара гласа за сваки пол појединачно. Истим програмом, спектралном анализом узорка говора добијеног читањем Балансираног текста, утврђене су фреквенцијске вредности прва два форманта свих пет вокала српског језика.  Резултати анализе су показали статистички значајне разлике у вредностима аустичких параметара између испитаника са атаксичном дизартријом и референтних вредности које важе за типичне говорнике, а које је генерисао MDVP. Разлике су утврђене на параметрима који указују на варијабилност фреквенције гласа (F0, Fhi, Flo, STD, Jitt, vF0) и варијабилност интензитета гласа (Shim и vAm), као и на присуство прекида у гласу (DVB) и перода без гласа (DUV). Спектралном анализом су утврђене статистички значајне разлике између испитаника са атаксичном дизартријом и типичних говорника српског језика на другом форманту (F2) вокала /Е/ (p<0.01), вокала /И/ (p<0.01) и вокала /У/ (p<0.05), при чему је утврђена и централизација фреквенције форманата. Значајна одступања од норми које важе за типичне говорнике указују на перцептуално упадљиве промене које су присутне у гласу и говору особа са атаксичном дизартријом.",
publisher = "University of Niš, Serbia",
journal = "Teme",
title = "The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria, Акустичке карактеристике гласа и говора одраслих особа са атаксичном дизартријом",
pages = "389-385",
number = "2",
volume = "47",
doi = "10.22190/TEME220322025A"
}

Arsenić, I., Jovanović Simić, N., Šešum, M.,& Drljan, B.. (2023). The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria. in Teme
University of Niš, Serbia., 47(2), 385-389.
https://doi.org/10.22190/TEME220322025A

Arsenić I, Jovanović Simić N, Šešum M, Drljan B. The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria. in Teme. 2023;47(2):385-389.
doi:10.22190/TEME220322025A .

Arsenić, Ivana, Jovanović Simić, Nadica, Šešum, Mia, Drljan, Bojana, "The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria" in Teme, 47, no. 2 (2023):385-389,
https://doi.org/10.22190/TEME220322025A . .

TY  - CONF
AU  - Šestić, Marina
AU  - Šešum, Mia
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5341
AB  - Uvod: Poezija je oduvek percipirana kao umetnost koja se stvara u pisanoj,
a izražava u vokalnoj formi putem recitovanja. Za mnoge kritičare i ljubitelje
poezije 19. veka ona predstavlja ritmičku i vibrantnu sintezu koja se ogleda
u izražajnom glasanju koje je oplemenjeno pokretima i facijalnom ekspresijom,
sadrži muzičke elemente u vidu različitih modusa metra, ritma i rime koji
je oplemenjuju, čine multidimenzionalnom, ekspresivnom i prefinjenom.
Generacije stručnjaka su smatrale da je stvaranje poezije dar ili talenat
koji nije dostupan gluvim i nagluvim osobama.
Cilj: Cilj ovog rada je da ukaže na istorijske i sociokulturne okvire, specifičnosti,
poteškoće i doprinos savremene tehnologije u izražavanju znakovne poezije
gluvih osoba.
Metode: Primenjene metode su uporedna analiza, evaluacija i sistem dedukcije
i indukcije u razmatranju dostupne literature.
Rezultati: Znakovna poezija je veoma dugo imala neformalni karakter i
izvodila se u zajednici gluvih na zabavama, skupovima i druženjima. Mnogi
naučnici, kritičari, nisu ni pomišljali da gluve osobe mogu stvarati poeziju, biti
pesnici. Međutim, Džon Karlin (John Carlin, 1813‒1891), iako kongenitalno
gluva osoba, bio je veoma talentovan pesnik, pisac i slikar. Njegovim savremenicima
je ta činjenica bila iznenađenje i izazivala je nevericu. Zahvaljujući njegovom
primeru, i oni i njihovi naslednici shvatili su da gluvoća ne ograničava
mogućnosti za bavljenje ovim vidom umetnosti. Znakovna poezija je vizuelna
umetnička forma koja postaje sve aktuelnija u zajednici gluvih i čujućih osoba.
Iako nije imala istu istoriju i institucionalnu podršku u različitim državama
sveta, znakovna poezija izaziva sve veće interesovanje, finansijsku podršku i
priznanje, pre svega zahvaljujući razvoju tehnologije. Zaključak: Savremeni svet predstavlja idealan okvir za razvoj i afirmaciju znakovne
poezije. Danas gluvi pesnici snimaju svoju znakovnu poeziju ili prevode
poeziju drugih autora na znakovni jezik, tako da su video snimci dostupni i
prilagođeni široj javnosti.
AB  - Introduction: Poetry has always been perceived as an art that is created in writing
and expressed in vocal form through recitation. For many critics and lovers of 19th-century
poetry, it represents a rhythmic and vibrant synthesis that is reflected in the expressive voice
followed by movements and facial expression, contains musical elements in the form of
different modes of meter, rhythm, and rhyme that refine it and make it multidimensional,
expressive, and refined. Generations of experts have considered the creation of poetry to be
a gift or talent unavailable to the deaf and hard of hearing.
Aim: The aim of this paper is to point out the historical and sociocultural frameworks,
specificities, difficulties, and the contribution of modern technology in the expression of
signed poetry of deaf people.
Methods: The applied methods are comparative analysis, evaluation, and the system of
deduction and induction in considering the available literature.
Results: Signed poetry has had an informal character for a very long time and was
performed in the deaf community at parties, gatherings, and get- togethers. Many scientists
and critics did not even think that deaf people could create poetry or be poets. However, John
Carlin (1813-1891), although a congenitally deaf person, was a very talented poet, writer, and
painter. To his contemporaries, this fact was a surprise and caused disbelief. Thanks to his
example, both they and their successors realized that deafness does not limit the possibilities
for practicing this form of art. Signed poetry is a visual art form that is becoming more and
more relevant in the deaf and hearing community. Although it did not have the same history
and institutional support in different countries of the world, signed poetry is attracting
increasing interest, financial support, and recognition, primarily thanks to the development
of technology.
Conclusion: The modern world represents an ideal framework for the development and
affirmation of signed poetry. Today, deaf poets record their own signed poetry or translate
the poetry of other authors into sign language, so that the videos are available and adapted
to the general public.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine
T1  - Znakovna poezija
T1  - Signed poetry
EP  - 310
SP  - 305
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5341
ER  - 

@conference{
author = "Šestić, Marina and Šešum, Mia",
year = "2023",
abstract = "Uvod: Poezija je oduvek percipirana kao umetnost koja se stvara u pisanoj,
a izražava u vokalnoj formi putem recitovanja. Za mnoge kritičare i ljubitelje
poezije 19. veka ona predstavlja ritmičku i vibrantnu sintezu koja se ogleda
u izražajnom glasanju koje je oplemenjeno pokretima i facijalnom ekspresijom,
sadrži muzičke elemente u vidu različitih modusa metra, ritma i rime koji
je oplemenjuju, čine multidimenzionalnom, ekspresivnom i prefinjenom.
Generacije stručnjaka su smatrale da je stvaranje poezije dar ili talenat
koji nije dostupan gluvim i nagluvim osobama.
Cilj: Cilj ovog rada je da ukaže na istorijske i sociokulturne okvire, specifičnosti,
poteškoće i doprinos savremene tehnologije u izražavanju znakovne poezije
gluvih osoba.
Metode: Primenjene metode su uporedna analiza, evaluacija i sistem dedukcije
i indukcije u razmatranju dostupne literature.
Rezultati: Znakovna poezija je veoma dugo imala neformalni karakter i
izvodila se u zajednici gluvih na zabavama, skupovima i druženjima. Mnogi
naučnici, kritičari, nisu ni pomišljali da gluve osobe mogu stvarati poeziju, biti
pesnici. Međutim, Džon Karlin (John Carlin, 1813‒1891), iako kongenitalno
gluva osoba, bio je veoma talentovan pesnik, pisac i slikar. Njegovim savremenicima
je ta činjenica bila iznenađenje i izazivala je nevericu. Zahvaljujući njegovom
primeru, i oni i njihovi naslednici shvatili su da gluvoća ne ograničava
mogućnosti za bavljenje ovim vidom umetnosti. Znakovna poezija je vizuelna
umetnička forma koja postaje sve aktuelnija u zajednici gluvih i čujućih osoba.
Iako nije imala istu istoriju i institucionalnu podršku u različitim državama
sveta, znakovna poezija izaziva sve veće interesovanje, finansijsku podršku i
priznanje, pre svega zahvaljujući razvoju tehnologije. Zaključak: Savremeni svet predstavlja idealan okvir za razvoj i afirmaciju znakovne
poezije. Danas gluvi pesnici snimaju svoju znakovnu poeziju ili prevode
poeziju drugih autora na znakovni jezik, tako da su video snimci dostupni i
prilagođeni široj javnosti., Introduction: Poetry has always been perceived as an art that is created in writing
and expressed in vocal form through recitation. For many critics and lovers of 19th-century
poetry, it represents a rhythmic and vibrant synthesis that is reflected in the expressive voice
followed by movements and facial expression, contains musical elements in the form of
different modes of meter, rhythm, and rhyme that refine it and make it multidimensional,
expressive, and refined. Generations of experts have considered the creation of poetry to be
a gift or talent unavailable to the deaf and hard of hearing.
Aim: The aim of this paper is to point out the historical and sociocultural frameworks,
specificities, difficulties, and the contribution of modern technology in the expression of
signed poetry of deaf people.
Methods: The applied methods are comparative analysis, evaluation, and the system of
deduction and induction in considering the available literature.
Results: Signed poetry has had an informal character for a very long time and was
performed in the deaf community at parties, gatherings, and get- togethers. Many scientists
and critics did not even think that deaf people could create poetry or be poets. However, John
Carlin (1813-1891), although a congenitally deaf person, was a very talented poet, writer, and
painter. To his contemporaries, this fact was a surprise and caused disbelief. Thanks to his
example, both they and their successors realized that deafness does not limit the possibilities
for practicing this form of art. Signed poetry is a visual art form that is becoming more and
more relevant in the deaf and hearing community. Although it did not have the same history
and institutional support in different countries of the world, signed poetry is attracting
increasing interest, financial support, and recognition, primarily thanks to the development
of technology.
Conclusion: The modern world represents an ideal framework for the development and
affirmation of signed poetry. Today, deaf poets record their own signed poetry or translate
the poetry of other authors into sign language, so that the videos are available and adapted
to the general public.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine",
title = "Znakovna poezija, Signed poetry",
pages = "310-305",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5341"
}

Šestić, M.,& Šešum, M.. (2023). Znakovna poezija. in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 305-310.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5341

Šestić M, Šešum M. Znakovna poezija. in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine. 2023;:305-310.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5341 .

Šestić, Marina, Šešum, Mia, "Znakovna poezija" in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine (2023):305-310,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5341 .

TY  - CONF
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Kovačević, Tamara
AU  - Šešum, Mia
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5327
AB  - Uvod: Razvoj jezika, proces usvajanja govora i artikulacije glasova kod gluvih
i nagluvih, praćen je intenzivnom upotrebom prstne azbuke. U Srbiji postoje
i paralelno se koriste jednoručna i dvoručna prstna azbuka, kao i ćirilična i
latinična. One su drugačije i različite za svaki jezik. To znači da u svakom jeziku
ima onoliko daktilema (daktilnih slova - znakova) koliko ima grafema (slova) u
pismu tog jezika. Daktilologija je jednoručna prstna azbuka, dok se dvoručna
naziva hirologija. Hirologiju znatno više koriste mala deca u procesu početnog
savladavanja čitanja i pisana, dok odrasli gluvi više koriste daktilologiju.
Daktilologija se znatno brže pokazuje, jedna ruka ostaje slobodna, što olakšava
njenu primenu.
Cilj: Cilj rada je da se utvrdi uloga i značaj primene daktilologije i hirologije
kod gluvih i nagluvih.
Metode: Primenjene su metode analize i evaluacije relevantne dostupne
literature.
Rezultati: Pregledom literature, uočava se značajna uloga i aktivna primena i
daktilologije i hirologije.
Naročito se izdvaja primena prstne azbuke u savladavanju procesa artikulacije,
učenju početnog pisanja i čitanja, savladavanju novih reči i bogaćenju rečnika.
Prstnom azbukom se iskazuju svi oni pojmovi (naročito opšti i apstraktni, ali i
stručna terminologija mnogih nauka) koji ne postoje u znakovnom jeziku, koji je
prvi, primarni jezik gluvih osoba. Brojna istraživanja ukazuju na značaj primene
prstne azbuke tokom čitanja govora sa usana. Svi glasovi nisu jednako vidljivi na
usnama, pa se pokazivanjem daktilnog znaka olakšava ovaj proces.
Zaključak: Značaj upotrebe prstne azbuke, naročito na ranom uzrastu gluve i
nagluve dece, je veliki. Početna komunikacija, otežana usled nerazvijenog govora se olakšava. Na
starijim uzrastima, kao i kod odraslih gluvih i nagluvih, primena prstne azbuke
takođe zauzima bitno mesto. Uporedo sa korišćenjem znakovnog jezika, prstna
azbuka pomaže boljoj i uspešnijoj komunikaciji i smanjuje nesporazume,
nastale usled specifičnosti svakog pojedinačnog znakovnog jezika.
AB  - Introduction: The development of language, speech learning, and sound articulation
process with the deaf and the hard of hearing is accompanied by the intensive use of the
fingerspelling alphabet. In Serbia, there are one-handed and two-handed fingerspelling
alphabets, as well as Cyrillic and Latin ones, which are used in parallel. They are different and
various for each language. That means that each language has as many dactylemes (dactylic
letters – signs) as there are graphemes (letters) in the alphabet of that language. Dactylology
is the one-hand fingerspelling alphabet, whereas the two-handed fingerspelling alphabet is
called chirology. Chirology is used considerably more by small children in the process of initial learning of reading and writing, while deaf adults rather use dactylology. Dactylology
is presented much faster, as one hand remains free, which facilities its use.
Aim: The study aims to establish the role and significance of the application of dactylology
and chirology with the deaf and the hard of hearing.
Methods: The methods of analysis and evaluation of the available relevant literature
were applied.
Results: The review of literature shows the significant role and the active application
of both dactylology and chirology. What is distinguished in particular is the application
of the fingerspelling alphabet in learning the articulation process, learning initial writing
and reading, learning new words, and in the enrichment of vocabulary. The fingerspelling
alphabet is used to express all those terms (especially the general and abstract ones, but the
professional terminology of many sciences as well) which do not exist in sign language, which
is the first and the primary language of deaf persons. Numerous research studies point to the
significance of the application of the fingerspelling alphabet in lipreading. Not all sounds are
equally visible on the lips, and thus the presentation of a dactylic sign facilitates this process.
Conclusion: The significance of the use of the fingerspelling alphabet, especially
at an early age of deaf and hard-of-hearing children, is huge. The initial communication,
aggravated as the result of undeveloped speech, is made easier. At older ages, as well as with
deaf and hard-of- hearing adults, the use of the fingerspelling alphabet is also important. The
fingerspelling alphabet, in parallel with the use of sign language, contributes to better and
more effective communication and reduces misunderstandings occurring as a result of the
specific features of each individual sign language.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine
T1  - Uloga i značaj prstne azbuke kod gluvih i nagluvih
T1  - The role and the significance of fingerspelling alphabet With the deaf and the hard of hearing
EP  - 105
SP  - 109
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5327
ER  - 

@conference{
author = "Isaković, Ljubica and Kovačević, Tamara and Šešum, Mia",
year = "2023",
abstract = "Uvod: Razvoj jezika, proces usvajanja govora i artikulacije glasova kod gluvih
i nagluvih, praćen je intenzivnom upotrebom prstne azbuke. U Srbiji postoje
i paralelno se koriste jednoručna i dvoručna prstna azbuka, kao i ćirilična i
latinična. One su drugačije i različite za svaki jezik. To znači da u svakom jeziku
ima onoliko daktilema (daktilnih slova - znakova) koliko ima grafema (slova) u
pismu tog jezika. Daktilologija je jednoručna prstna azbuka, dok se dvoručna
naziva hirologija. Hirologiju znatno više koriste mala deca u procesu početnog
savladavanja čitanja i pisana, dok odrasli gluvi više koriste daktilologiju.
Daktilologija se znatno brže pokazuje, jedna ruka ostaje slobodna, što olakšava
njenu primenu.
Cilj: Cilj rada je da se utvrdi uloga i značaj primene daktilologije i hirologije
kod gluvih i nagluvih.
Metode: Primenjene su metode analize i evaluacije relevantne dostupne
literature.
Rezultati: Pregledom literature, uočava se značajna uloga i aktivna primena i
daktilologije i hirologije.
Naročito se izdvaja primena prstne azbuke u savladavanju procesa artikulacije,
učenju početnog pisanja i čitanja, savladavanju novih reči i bogaćenju rečnika.
Prstnom azbukom se iskazuju svi oni pojmovi (naročito opšti i apstraktni, ali i
stručna terminologija mnogih nauka) koji ne postoje u znakovnom jeziku, koji je
prvi, primarni jezik gluvih osoba. Brojna istraživanja ukazuju na značaj primene
prstne azbuke tokom čitanja govora sa usana. Svi glasovi nisu jednako vidljivi na
usnama, pa se pokazivanjem daktilnog znaka olakšava ovaj proces.
Zaključak: Značaj upotrebe prstne azbuke, naročito na ranom uzrastu gluve i
nagluve dece, je veliki. Početna komunikacija, otežana usled nerazvijenog govora se olakšava. Na
starijim uzrastima, kao i kod odraslih gluvih i nagluvih, primena prstne azbuke
takođe zauzima bitno mesto. Uporedo sa korišćenjem znakovnog jezika, prstna
azbuka pomaže boljoj i uspešnijoj komunikaciji i smanjuje nesporazume,
nastale usled specifičnosti svakog pojedinačnog znakovnog jezika., Introduction: The development of language, speech learning, and sound articulation
process with the deaf and the hard of hearing is accompanied by the intensive use of the
fingerspelling alphabet. In Serbia, there are one-handed and two-handed fingerspelling
alphabets, as well as Cyrillic and Latin ones, which are used in parallel. They are different and
various for each language. That means that each language has as many dactylemes (dactylic
letters – signs) as there are graphemes (letters) in the alphabet of that language. Dactylology
is the one-hand fingerspelling alphabet, whereas the two-handed fingerspelling alphabet is
called chirology. Chirology is used considerably more by small children in the process of initial learning of reading and writing, while deaf adults rather use dactylology. Dactylology
is presented much faster, as one hand remains free, which facilities its use.
Aim: The study aims to establish the role and significance of the application of dactylology
and chirology with the deaf and the hard of hearing.
Methods: The methods of analysis and evaluation of the available relevant literature
were applied.
Results: The review of literature shows the significant role and the active application
of both dactylology and chirology. What is distinguished in particular is the application
of the fingerspelling alphabet in learning the articulation process, learning initial writing
and reading, learning new words, and in the enrichment of vocabulary. The fingerspelling
alphabet is used to express all those terms (especially the general and abstract ones, but the
professional terminology of many sciences as well) which do not exist in sign language, which
is the first and the primary language of deaf persons. Numerous research studies point to the
significance of the application of the fingerspelling alphabet in lipreading. Not all sounds are
equally visible on the lips, and thus the presentation of a dactylic sign facilitates this process.
Conclusion: The significance of the use of the fingerspelling alphabet, especially
at an early age of deaf and hard-of-hearing children, is huge. The initial communication,
aggravated as the result of undeveloped speech, is made easier. At older ages, as well as with
deaf and hard-of- hearing adults, the use of the fingerspelling alphabet is also important. The
fingerspelling alphabet, in parallel with the use of sign language, contributes to better and
more effective communication and reduces misunderstandings occurring as a result of the
specific features of each individual sign language.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine",
title = "Uloga i značaj prstne azbuke kod gluvih i nagluvih, The role and the significance of fingerspelling alphabet With the deaf and the hard of hearing",
pages = "105-109",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5327"
}

Isaković, L., Kovačević, T.,& Šešum, M.. (2023). Uloga i značaj prstne azbuke kod gluvih i nagluvih. in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 109-105.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5327

Isaković L, Kovačević T, Šešum M. Uloga i značaj prstne azbuke kod gluvih i nagluvih. in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine. 2023;:109-105.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5327 .

Isaković, Ljubica, Kovačević, Tamara, Šešum, Mia, "Uloga i značaj prstne azbuke kod gluvih i nagluvih" in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine (2023):109-105,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5327 .

TY  - CONF
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Kovačević, Tamara
AU  - Šešum, Mia
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5055
AB  - Gluva i nagluva deca, uporedo sa savladavanjem procesa govora i učenjem artikulacije, koriste znakovni jezik kao svoj primarni, prvi jezik. Ovo je naročito izraženo ukoliko potiču iz porodica gluvih roditelja. Tada je i daktilologija nešto sa čim se susreću od najranijeg uzrasta.
Daktilologija je jednoručna prstna azbuka, dok daktilema predstavlja prstno slovo. U svakom jeziku ima onoliko daktilema koliko ima grafema (odnosno slova) u pismu tog jezika. Hirologija je veoma sličan pojam. To je dvoručna prstna azbuka. Ona, u Srbiji, može biti ćirilična ili latinična. Gotovo u celom svetu se koristi jednoručna, izuzev u Velikoj Britaniji i zemljama koje su bile pod njenom kolonijalnom vlašću, gde je u upotrebi dvoručna prstna azbuka.
Cilj rada je da ukaže na ulogu i značaj primene daktilologije kod gluve i nagluve dece.
Primenjene su metode analize i evaluacije relevantne dostupne literature.
Došli smo do zaključka da je značaj daktilologije u nastavi sa malom gluvom i nagluvom  decom veliki. U obuci početnog čitanja i pisanja, kao autokorektor prilikom savladavanja artikulacije i izgovora glasova, kao pomoć prilikom čitanja govora sa usta i lica sagovornika (kada glasovi slabo vidljivi ili nevidljivi na usnama postaju dostupni usled korišćenja daktilologije), zatim pri učenju novih reči i pojmova. Daktolologijom se iskazuju svi oni pojmovi koji ne postoje u znakovnom jeziku. Lična imena i prezimena, nazivi gradova, država, geografski pojmovi, pojmovi iz oblasti različitih nauka (medicine, prava, matematike, filozofije, psihologije, jezika…), kao i mnogi apstraktni pojmovi kojih u znakovnom jeziku nema. Takođe, uz upotrebu znakovnog jezika, kao primarnog jezika gluvih, uvek se koristi daktilologija, kao i čitanje govora sa usana. U komunikaciji za većinskom zajednicom koja čuje, gluvoj i nagluvoj deci, daktilologija u velikoj meri olakšava komunikaciju i međusobno sporazumevanje.
PB  - Drustvo defektologa Srbije
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Dani defektologa Srbije, stručno-naučna кonferencija sa međunarodnim učešćem; Zlatibor 16-19. februar 2023
T1  - Upotreba daкtilologije кod gluve i nagluve dece
EP  - 176
SP  - 176
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5055
ER  - 

@conference{
author = "Isaković, Ljubica and Kovačević, Tamara and Šešum, Mia",
year = "2023",
abstract = "Gluva i nagluva deca, uporedo sa savladavanjem procesa govora i učenjem artikulacije, koriste znakovni jezik kao svoj primarni, prvi jezik. Ovo je naročito izraženo ukoliko potiču iz porodica gluvih roditelja. Tada je i daktilologija nešto sa čim se susreću od najranijeg uzrasta.
Daktilologija je jednoručna prstna azbuka, dok daktilema predstavlja prstno slovo. U svakom jeziku ima onoliko daktilema koliko ima grafema (odnosno slova) u pismu tog jezika. Hirologija je veoma sličan pojam. To je dvoručna prstna azbuka. Ona, u Srbiji, može biti ćirilična ili latinična. Gotovo u celom svetu se koristi jednoručna, izuzev u Velikoj Britaniji i zemljama koje su bile pod njenom kolonijalnom vlašću, gde je u upotrebi dvoručna prstna azbuka.
Cilj rada je da ukaže na ulogu i značaj primene daktilologije kod gluve i nagluve dece.
Primenjene su metode analize i evaluacije relevantne dostupne literature.
Došli smo do zaključka da je značaj daktilologije u nastavi sa malom gluvom i nagluvom  decom veliki. U obuci početnog čitanja i pisanja, kao autokorektor prilikom savladavanja artikulacije i izgovora glasova, kao pomoć prilikom čitanja govora sa usta i lica sagovornika (kada glasovi slabo vidljivi ili nevidljivi na usnama postaju dostupni usled korišćenja daktilologije), zatim pri učenju novih reči i pojmova. Daktolologijom se iskazuju svi oni pojmovi koji ne postoje u znakovnom jeziku. Lična imena i prezimena, nazivi gradova, država, geografski pojmovi, pojmovi iz oblasti različitih nauka (medicine, prava, matematike, filozofije, psihologije, jezika…), kao i mnogi apstraktni pojmovi kojih u znakovnom jeziku nema. Takođe, uz upotrebu znakovnog jezika, kao primarnog jezika gluvih, uvek se koristi daktilologija, kao i čitanje govora sa usana. U komunikaciji za većinskom zajednicom koja čuje, gluvoj i nagluvoj deci, daktilologija u velikoj meri olakšava komunikaciju i međusobno sporazumevanje.",
publisher = "Drustvo defektologa Srbije, Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Dani defektologa Srbije, stručno-naučna кonferencija sa međunarodnim učešćem; Zlatibor 16-19. februar 2023",
title = "Upotreba daкtilologije кod gluve i nagluve dece",
pages = "176-176",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5055"
}

Isaković, L., Kovačević, T.,& Šešum, M.. (2023). Upotreba daкtilologije кod gluve i nagluve dece. in Dani defektologa Srbije, stručno-naučna кonferencija sa međunarodnim učešćem; Zlatibor 16-19. februar 2023
Drustvo defektologa Srbije., 176-176.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5055

Isaković L, Kovačević T, Šešum M. Upotreba daкtilologije кod gluve i nagluve dece. in Dani defektologa Srbije, stručno-naučna кonferencija sa međunarodnim učešćem; Zlatibor 16-19. februar 2023. 2023;:176-176.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5055 .

Isaković, Ljubica, Kovačević, Tamara, Šešum, Mia, "Upotreba daкtilologije кod gluve i nagluve dece" in Dani defektologa Srbije, stručno-naučna кonferencija sa međunarodnim učešćem; Zlatibor 16-19. februar 2023 (2023):176-176,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5055 .

TY  - CONF
AU  - Šešum, Mia
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5294
AB  - Forenzika glasa i govora predstavlja disciplinu primenjene fonetike koja se,
počevši od šezdesetih godina dvadesetog veka, učestalo koristi u istražnim i sudskim procesima
širom sveta. Metode koje se koriste u okviru ove forenzičke discipline su se vremenom menjale,
umnožavale i usavršavale, što je neminovno uslovljavalo prilagođavanje postupanja veštaka za
glas i govor njihovim zahtevima. Osnovni zahtev svih metoda koje se koriste u forenzičkoj
fonetici se odnosi na formalno obrazovanje veštaka koji metode primenjuju.Veštačenja glasa i
govora se uobičajeno rade komisijski, a tim veštaka obavezno čine stručnjak iz oblasti glasa i
govora (lingvista, surdolog ili logoped) i inženjer (po mogućstvu elektrotehničke struke). Kao
dodatni član tima, ukoliko se proceni da postoji potreba, može se angažovati i psiholog, iako je
praksa pokazala da u većini slučajeva ne postoji opravdana potreba za njegovim uključivanjem
u proces veštačenja. Nalazi veštaka i njihovo stručno mišljenje se smatraju validnim na sudu, i u
Srbiji i u inostranstvu, a metodologija rada je regulisana nizom domaćih i međunarodnih
propisa koji se odnose na ovu oblast veštačenja.
AB  - Forensic analysis of voice and speech is a discipline of applied phonetics which has been frequently used in research and court proceedings worldwide starting from the 1960s. The methods which are used within this forensic discipline have changed, multiplied and developed through time, which inevitably necessitated the adjustment of voice and speech experts’ techniques to their requirements.  The basic requirement of all methods used in forensic analysis of voice and speech relates to formal education of the experts who apply those methods. Forensic analysis of voice and speech is usually performed by a commission, while the team of experts by definition comprises an expert in the field of voice and speech (a surdologist, a speech pathologist and linguist,) and an engineer. A psychologist can also be engaged as an additional team member if it assessed that there is such a need, although the practice has shown that in most cases there is no valid need for his or her involvement in the process of forensic analysis. The findings of forensic experts and their expert opinion are considered valid  in court in both Serbia and abroad, while the methodology of work are stipulated by a series of domestic and international regulations which relate to this field of forensic analysis.
PB  - Udruženje logopeda Srbije
C3  - 5. Simpozijum logopeda srbije, zbornik radova
T1  - Uloga surdologa i logopeda u forenzičkoj analizi glasa i govora
T1  - The role of a surdologist and a speech pathologist in forensic analysis of voice and speech
EP  - 290
SP  - 280
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5294
ER  - 

@conference{
author = "Šešum, Mia",
year = "2022",
abstract = "Forenzika glasa i govora predstavlja disciplinu primenjene fonetike koja se,
počevši od šezdesetih godina dvadesetog veka, učestalo koristi u istražnim i sudskim procesima
širom sveta. Metode koje se koriste u okviru ove forenzičke discipline su se vremenom menjale,
umnožavale i usavršavale, što je neminovno uslovljavalo prilagođavanje postupanja veštaka za
glas i govor njihovim zahtevima. Osnovni zahtev svih metoda koje se koriste u forenzičkoj
fonetici se odnosi na formalno obrazovanje veštaka koji metode primenjuju.Veštačenja glasa i
govora se uobičajeno rade komisijski, a tim veštaka obavezno čine stručnjak iz oblasti glasa i
govora (lingvista, surdolog ili logoped) i inženjer (po mogućstvu elektrotehničke struke). Kao
dodatni član tima, ukoliko se proceni da postoji potreba, može se angažovati i psiholog, iako je
praksa pokazala da u većini slučajeva ne postoji opravdana potreba za njegovim uključivanjem
u proces veštačenja. Nalazi veštaka i njihovo stručno mišljenje se smatraju validnim na sudu, i u
Srbiji i u inostranstvu, a metodologija rada je regulisana nizom domaćih i međunarodnih
propisa koji se odnose na ovu oblast veštačenja., Forensic analysis of voice and speech is a discipline of applied phonetics which has been frequently used in research and court proceedings worldwide starting from the 1960s. The methods which are used within this forensic discipline have changed, multiplied and developed through time, which inevitably necessitated the adjustment of voice and speech experts’ techniques to their requirements.  The basic requirement of all methods used in forensic analysis of voice and speech relates to formal education of the experts who apply those methods. Forensic analysis of voice and speech is usually performed by a commission, while the team of experts by definition comprises an expert in the field of voice and speech (a surdologist, a speech pathologist and linguist,) and an engineer. A psychologist can also be engaged as an additional team member if it assessed that there is such a need, although the practice has shown that in most cases there is no valid need for his or her involvement in the process of forensic analysis. The findings of forensic experts and their expert opinion are considered valid  in court in both Serbia and abroad, while the methodology of work are stipulated by a series of domestic and international regulations which relate to this field of forensic analysis.",
publisher = "Udruženje logopeda Srbije",
journal = "5. Simpozijum logopeda srbije, zbornik radova",
title = "Uloga surdologa i logopeda u forenzičkoj analizi glasa i govora, The role of a surdologist and a speech pathologist in forensic analysis of voice and speech",
pages = "290-280",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5294"
}

Šešum, M.. (2022). Uloga surdologa i logopeda u forenzičkoj analizi glasa i govora. in 5. Simpozijum logopeda srbije, zbornik radova
Udruženje logopeda Srbije., 280-290.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5294

Šešum M. Uloga surdologa i logopeda u forenzičkoj analizi glasa i govora. in 5. Simpozijum logopeda srbije, zbornik radova. 2022;:280-290.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5294 .

Šešum, Mia, "Uloga surdologa i logopeda u forenzičkoj analizi glasa i govora" in 5. Simpozijum logopeda srbije, zbornik radova (2022):280-290,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5294 .

TY  - JOUR
AU  - Srzić, Maja
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Šešum, Mia
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4787
AB  - Introduction. Pictures in the comic-strip form are often used in practice as a means of examining the development of speech and language of children with hearing impairment. Objectives. The aim of the research was to establish the development of the lexicon and the level of content comprehension of pictures in the comic-strip format in written expression of students with hearing impairment 11–15 years of age (and to establish whether the age affected students’ success and compare their results with their typical peers). Methods. A story in the comic-strip form, designed for the needs of this study, was used in the research. It comprised four pictures interconnected through the sequence of events. Each picture was allocated a number of expected answers. Results. The obtained results point to the difficulties in understanding the content of pictures in the comic-strip format in written expression of children with hearing impairment and their underdevelopment compared to their typical peers. It was observed that age had a partial effect on the development of vocabulary (no statistically significant differences) (t = -0.87, df = 122.9, p = .39). However, the trend of achievement with age was observed. Conclusion. We found that children with hearing impairment failed to understand the story, observe important elements, and comprehend the essence. The abstract side of the pictures in the series, which gives sense, was neglected, and thus, the conclusion was not made, nor was the message grasped.
AB  - Uvod: Slike u formatu stripa se u praksi često koriste kao sredstvo za ispitivanje razvijenosti govora i jezika dece oštećenog sluha. Cilj: Cilj istraživanja bio je da se utvrdi razvijenost rečnika i nivo razumevanja sadržaja slika u formatu stripa, u pisanom izrazu, kod učenika oštećenog sluha uzrasta od 11 do 15 godina (takođe da se utvrdi da li postoji uticaj uzrasta na uspešnost učenika i da se njihovi rezultati uporede sa rezultatima tipičnih vršnjaka). Metode: U istraživanju je korišćena priča u formi stripa dizajnirana za potrebe istraživanja. Ona se sastojala od četiri slike međusobno povezane sledom događaja. Za svaku sliku određen je broj očekivanih odgovora koje je trebalo navesti. Rezultati: Dobijeni rezultati ukazuju na teškoće u razumevanju sadržaja slika u formatu stripa, u pisanom izražavanju kod učenika oštećenog sluha, ali i zaostajanje u odnosu na tipične vršnjake. Uočeno je da uzrast ima delimičan uticaj na razvijenost rečnika (nema statistički značajnih razlika) (t = -0.87, df = 122.9, p = .39), ali se uprkos tome uočava trend porasta postignuća sa uzrastom. Zaključak. Uočeno je da učenici oštećenog sluha nisu razumeli priču, nisu uočili važne elemente, niti su shvatili suštinu. Apstraktna strana slika u nizu, koja daje smisao, je zanemarena, pa samim nije izveden zaključak, niti uočena poruka.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
T2  - Specijalna edukacija i rehabilitacija
T1  - The development of lexicon in children with  hearing impairment in the context of interpreting pictures in comic-strip form
T1  - Razvijenost rečnika kod dece oštećenog sluha u kontekstu interpretacije slika u formatu stripa
EP  - 194
IS  - 3
SP  - 177
VL  - 21
DO  - 10.5937/specedreh21-36570
ER  - 

@article{
author = "Srzić, Maja and Isaković, Ljubica and Šešum, Mia",
year = "2022",
abstract = "Introduction. Pictures in the comic-strip form are often used in practice as a means of examining the development of speech and language of children with hearing impairment. Objectives. The aim of the research was to establish the development of the lexicon and the level of content comprehension of pictures in the comic-strip format in written expression of students with hearing impairment 11–15 years of age (and to establish whether the age affected students’ success and compare their results with their typical peers). Methods. A story in the comic-strip form, designed for the needs of this study, was used in the research. It comprised four pictures interconnected through the sequence of events. Each picture was allocated a number of expected answers. Results. The obtained results point to the difficulties in understanding the content of pictures in the comic-strip format in written expression of children with hearing impairment and their underdevelopment compared to their typical peers. It was observed that age had a partial effect on the development of vocabulary (no statistically significant differences) (t = -0.87, df = 122.9, p = .39). However, the trend of achievement with age was observed. Conclusion. We found that children with hearing impairment failed to understand the story, observe important elements, and comprehend the essence. The abstract side of the pictures in the series, which gives sense, was neglected, and thus, the conclusion was not made, nor was the message grasped., Uvod: Slike u formatu stripa se u praksi često koriste kao sredstvo za ispitivanje razvijenosti govora i jezika dece oštećenog sluha. Cilj: Cilj istraživanja bio je da se utvrdi razvijenost rečnika i nivo razumevanja sadržaja slika u formatu stripa, u pisanom izrazu, kod učenika oštećenog sluha uzrasta od 11 do 15 godina (takođe da se utvrdi da li postoji uticaj uzrasta na uspešnost učenika i da se njihovi rezultati uporede sa rezultatima tipičnih vršnjaka). Metode: U istraživanju je korišćena priča u formi stripa dizajnirana za potrebe istraživanja. Ona se sastojala od četiri slike međusobno povezane sledom događaja. Za svaku sliku određen je broj očekivanih odgovora koje je trebalo navesti. Rezultati: Dobijeni rezultati ukazuju na teškoće u razumevanju sadržaja slika u formatu stripa, u pisanom izražavanju kod učenika oštećenog sluha, ali i zaostajanje u odnosu na tipične vršnjake. Uočeno je da uzrast ima delimičan uticaj na razvijenost rečnika (nema statistički značajnih razlika) (t = -0.87, df = 122.9, p = .39), ali se uprkos tome uočava trend porasta postignuća sa uzrastom. Zaključak. Uočeno je da učenici oštećenog sluha nisu razumeli priču, nisu uočili važne elemente, niti su shvatili suštinu. Apstraktna strana slika u nizu, koja daje smisao, je zanemarena, pa samim nije izveden zaključak, niti uočena poruka.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Specijalna edukacija i rehabilitacija",
title = "The development of lexicon in children with  hearing impairment in the context of interpreting pictures in comic-strip form, Razvijenost rečnika kod dece oštećenog sluha u kontekstu interpretacije slika u formatu stripa",
pages = "194-177",
number = "3",
volume = "21",
doi = "10.5937/specedreh21-36570"
}

Srzić, M., Isaković, L.,& Šešum, M.. (2022). The development of lexicon in children with  hearing impairment in the context of interpreting pictures in comic-strip form. in Specijalna edukacija i rehabilitacija
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 21(3), 177-194.
https://doi.org/10.5937/specedreh21-36570

Srzić M, Isaković L, Šešum M. The development of lexicon in children with  hearing impairment in the context of interpreting pictures in comic-strip form. in Specijalna edukacija i rehabilitacija. 2022;21(3):177-194.
doi:10.5937/specedreh21-36570 .

Srzić, Maja, Isaković, Ljubica, Šešum, Mia, "The development of lexicon in children with  hearing impairment in the context of interpreting pictures in comic-strip form" in Specijalna edukacija i rehabilitacija, 21, no. 3 (2022):177-194,
https://doi.org/10.5937/specedreh21-36570 . .

TY  - CONF
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Kovačević, Tamara
AU  - Šešum, Mia
AU  - Radić Šestić, Marina
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4960
AB  - Posmatranjem lica i usana, naročito kada nastupe nepovoljni sredinski čini- oci, naglašava se potreba svake osobe da dodatno razjasni poruku koju joj šalje sagovornik. Čitanje govora sa usana je složena aktivnost, zavisi od percepcije, ali i puno različitih mentalnih operacija. Gluve i nagluve osobe se u svojoj komunikaciji izuzetno oslanjaju na ovaj proces.
Osnovni cilj rada je da se pregledom dostupne literature ukaže na značaj čitanja govora sa usana sagovornika kod odraslih gluvih i nagluvih osoba.
Primenjene su metode analize i evaluacije relevantne dostupne literature.
Dolazi se do brojnih podataka o specifičnostima, karakteristikama i činio- cima koji utiču na čitanje govora sa usana. Ističu se razlike u primeni, načinu učenja i savladavanja ovog procesa kod osoba koje su rođene gluve, kod kasnije oglu- velih, ali i kod nagluvih.
Čitanje govora sa usana je za gluve i nagluve put za obrazovanje, komunikaciju sa okolinom, kao i način da se lakše „čuje” i savladava govor. Kod gluvih osoba (sa urođenom gluvoćom i onih koje su izgubile sluh na najranijem uzrastu) čitanje govora sa usana je znatno zahtevnije i složenije, nego kod kasnije ogluvelih ili kod nagluvih osoba. Ističe se i značaj savladavanja ove veštine kod odraslih osoba sa prezbiakuzijom.
AB  - In observing the face and lips, especially when unfavourable environmental factors ensue, the need of each person to have the message sent by an interlocutor additionally clarified is emphasised. Lipreading is a complex activity, which depends on perception, but also on different mental operations. Deaf and hard of hearing persons rely on this process in their communication to a great extent.
The main goal of the study is to point to the significance of lipreading from the lips of interlocutors with deaf and hard of hearing adults through the review of the available literature. The methods of analysis and evaluation of relevant available literature were applied. Numerous datа on the specific features, characteristics and factors which affect lipreading are obtained. The differences in application and ways of learning and mastering this process with persons who were born deaf, who became deaf at a later stage, but also with the hard of hearing are emphasised.
For the deaf and hard of hearing, lipreading is the path for education, communication with the surroundings as well as the way to “hear” and learn speech more easily. Lipreading is much more demanding and complex with deaf persons (with congenital deafness and those who lost hearing at the earliest age) than with those became deaf at a later age and with heard of hearing persons. The significance of mastering this skill with adults with presbyacusis is emphasised.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju (ICF)
C3  - Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine
T1  - Čitanje govora sa usana kod odraslih gluvih i nagluvih
T1  - Lipreading with deaf and hard of hearing adults
EP  - 147
SP  - 141
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4960
ER  - 

@conference{
author = "Isaković, Ljubica and Kovačević, Tamara and Šešum, Mia and Radić Šestić, Marina",
year = "2022",
abstract = "Posmatranjem lica i usana, naročito kada nastupe nepovoljni sredinski čini- oci, naglašava se potreba svake osobe da dodatno razjasni poruku koju joj šalje sagovornik. Čitanje govora sa usana je složena aktivnost, zavisi od percepcije, ali i puno različitih mentalnih operacija. Gluve i nagluve osobe se u svojoj komunikaciji izuzetno oslanjaju na ovaj proces.
Osnovni cilj rada je da se pregledom dostupne literature ukaže na značaj čitanja govora sa usana sagovornika kod odraslih gluvih i nagluvih osoba.
Primenjene su metode analize i evaluacije relevantne dostupne literature.
Dolazi se do brojnih podataka o specifičnostima, karakteristikama i činio- cima koji utiču na čitanje govora sa usana. Ističu se razlike u primeni, načinu učenja i savladavanja ovog procesa kod osoba koje su rođene gluve, kod kasnije oglu- velih, ali i kod nagluvih.
Čitanje govora sa usana je za gluve i nagluve put za obrazovanje, komunikaciju sa okolinom, kao i način da se lakše „čuje” i savladava govor. Kod gluvih osoba (sa urođenom gluvoćom i onih koje su izgubile sluh na najranijem uzrastu) čitanje govora sa usana je znatno zahtevnije i složenije, nego kod kasnije ogluvelih ili kod nagluvih osoba. Ističe se i značaj savladavanja ove veštine kod odraslih osoba sa prezbiakuzijom., In observing the face and lips, especially when unfavourable environmental factors ensue, the need of each person to have the message sent by an interlocutor additionally clarified is emphasised. Lipreading is a complex activity, which depends on perception, but also on different mental operations. Deaf and hard of hearing persons rely on this process in their communication to a great extent.
The main goal of the study is to point to the significance of lipreading from the lips of interlocutors with deaf and hard of hearing adults through the review of the available literature. The methods of analysis and evaluation of relevant available literature were applied. Numerous datа on the specific features, characteristics and factors which affect lipreading are obtained. The differences in application and ways of learning and mastering this process with persons who were born deaf, who became deaf at a later stage, but also with the hard of hearing are emphasised.
For the deaf and hard of hearing, lipreading is the path for education, communication with the surroundings as well as the way to “hear” and learn speech more easily. Lipreading is much more demanding and complex with deaf persons (with congenital deafness and those who lost hearing at the earliest age) than with those became deaf at a later age and with heard of hearing persons. The significance of mastering this skill with adults with presbyacusis is emphasised.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju (ICF)",
journal = "Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine",
title = "Čitanje govora sa usana kod odraslih gluvih i nagluvih, Lipreading with deaf and hard of hearing adults",
pages = "147-141",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4960"
}

Isaković, L., Kovačević, T., Šešum, M.,& Radić Šestić, M.. (2022). Čitanje govora sa usana kod odraslih gluvih i nagluvih. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju (ICF)., 141-147.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4960

Isaković L, Kovačević T, Šešum M, Radić Šestić M. Čitanje govora sa usana kod odraslih gluvih i nagluvih. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine. 2022;:141-147.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4960 .

Isaković, Ljubica, Kovačević, Tamara, Šešum, Mia, Radić Šestić, Marina, "Čitanje govora sa usana kod odraslih gluvih i nagluvih" in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine (2022):141-147,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4960 .

TY  - CONF
AU  - Šešum, Mia
AU  - Radić- Šestić, Marina
AU  - Isaković, Ljubica
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4361
AB  - When choosing a future profession, it is important
for deaf and hard of hearing (DHH) students to be aware of
the limitations that can be caused by a hearing loss. However,
due to common prejudices, factors such as gender of a DHH
person or the prestige level of the desired profession, can also
be perceived as limiting. This paper deals with the assessment
of occupational competence of DHH men and women made
by DHH primary and secondary school students, in relation
to the assumed occupational prestige and the required level of
communication. The sample consisted of 97 DHH students
of the last two grades of primary, and all grades of secondary
schools for DHH students in Serbia. The adapted version of
the “Evaluation of occupational competence” (EOC) scale (Sela
& Weisel, 1992, according to Weisel & Cinamon, 2005) used
in this study was further adapted for testing in Serbia. The
results obtained after data analysis indicate the existence of
significant differences in assessing occupational competence
of DHH men and women in relation to occupational prestige
and the required level of communication.
AB  - Prilikom izbora buduće profesije važno je da gluvi i nagluvi učenici budu svesni ograničenja koja mogu biti posledica oštećenje sluha. Međutim, zbog ustaljenih predrasuda događa se da se faktori poput pola gluve osobe ili nivoa prestižnosti željene profesije takođe mogu percipirati kao ograničavajući. U radu se ispituje procenjivanje profesionalnih kompetencija gluvih i nagluvih muškaraca i žena od strane gluvih i nagluvih učenika osnovnih i srednjih škola u odnosu na pretpostavljenu prestižnost profesije i nivo komunikacije koji ona zahteva. Uzorak je činilo 97 gluvih i nagluvih učenika sedmog i osmog razreda osnovne i svih razreda srednje škole, koji se školuju u školama za gluve i nagluve na teritoriji Srbije. Korišćena je adaptirana verzija skale evaluacije profesionalne kompetencije (engl. Evaluation of occupational competence (EOC) scale) (Sela & Weisel, 1992, prema: Weisel & Cinamon, 2005), koja je dodatno prilagođena za potrebe ispitivanja u Srbiji. Rezultati istraživanja dobijeni nakon izvršene analize podataka ukazuju na postojanje značajnih razlika u procenjivanju profesionalnih kompetencija gluvih i nagluvih muškaraca i žena u odnosu na prestižnost pretpostavljene profesije, kao i u odnosu na nivo komunikacije koji ona podrazumeva
PB  - Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini
C3  - Zbornik radova Filozofskog fakulteta Univerziteta u Prištini
T1  - Assessment of Occupational Competence of Deaf and Hard of Hearing Individuals
T1  - Procenjivanje profesionalnih kompetencija gluvih i nagluvih osoba
EP  - 389
IS  - 1
SP  - 375
DO  - 10.5937/zrffp52-30289
ER  - 

@conference{
author = "Šešum, Mia and Radić- Šestić, Marina and Isaković, Ljubica",
year = "2022",
abstract = "When choosing a future profession, it is important
for deaf and hard of hearing (DHH) students to be aware of
the limitations that can be caused by a hearing loss. However,
due to common prejudices, factors such as gender of a DHH
person or the prestige level of the desired profession, can also
be perceived as limiting. This paper deals with the assessment
of occupational competence of DHH men and women made
by DHH primary and secondary school students, in relation
to the assumed occupational prestige and the required level of
communication. The sample consisted of 97 DHH students
of the last two grades of primary, and all grades of secondary
schools for DHH students in Serbia. The adapted version of
the “Evaluation of occupational competence” (EOC) scale (Sela
& Weisel, 1992, according to Weisel & Cinamon, 2005) used
in this study was further adapted for testing in Serbia. The
results obtained after data analysis indicate the existence of
significant differences in assessing occupational competence
of DHH men and women in relation to occupational prestige
and the required level of communication., Prilikom izbora buduće profesije važno je da gluvi i nagluvi učenici budu svesni ograničenja koja mogu biti posledica oštećenje sluha. Međutim, zbog ustaljenih predrasuda događa se da se faktori poput pola gluve osobe ili nivoa prestižnosti željene profesije takođe mogu percipirati kao ograničavajući. U radu se ispituje procenjivanje profesionalnih kompetencija gluvih i nagluvih muškaraca i žena od strane gluvih i nagluvih učenika osnovnih i srednjih škola u odnosu na pretpostavljenu prestižnost profesije i nivo komunikacije koji ona zahteva. Uzorak je činilo 97 gluvih i nagluvih učenika sedmog i osmog razreda osnovne i svih razreda srednje škole, koji se školuju u školama za gluve i nagluve na teritoriji Srbije. Korišćena je adaptirana verzija skale evaluacije profesionalne kompetencije (engl. Evaluation of occupational competence (EOC) scale) (Sela & Weisel, 1992, prema: Weisel & Cinamon, 2005), koja je dodatno prilagođena za potrebe ispitivanja u Srbiji. Rezultati istraživanja dobijeni nakon izvršene analize podataka ukazuju na postojanje značajnih razlika u procenjivanju profesionalnih kompetencija gluvih i nagluvih muškaraca i žena u odnosu na prestižnost pretpostavljene profesije, kao i u odnosu na nivo komunikacije koji ona podrazumeva",
publisher = "Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini",
journal = "Zbornik radova Filozofskog fakulteta Univerziteta u Prištini",
title = "Assessment of Occupational Competence of Deaf and Hard of Hearing Individuals, Procenjivanje profesionalnih kompetencija gluvih i nagluvih osoba",
pages = "389-375",
number = "1",
doi = "10.5937/zrffp52-30289"
}

Šešum, M., Radić- Šestić, M.,& Isaković, L.. (2022). Assessment of Occupational Competence of Deaf and Hard of Hearing Individuals. in Zbornik radova Filozofskog fakulteta Univerziteta u Prištini
Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini.(1), 375-389.
https://doi.org/10.5937/zrffp52-30289

Šešum M, Radić- Šestić M, Isaković L. Assessment of Occupational Competence of Deaf and Hard of Hearing Individuals. in Zbornik radova Filozofskog fakulteta Univerziteta u Prištini. 2022;(1):375-389.
doi:10.5937/zrffp52-30289 .

Šešum, Mia, Radić- Šestić, Marina, Isaković, Ljubica, "Assessment of Occupational Competence of Deaf and Hard of Hearing Individuals" in Zbornik radova Filozofskog fakulteta Univerziteta u Prištini, no. 1 (2022):375-389,
https://doi.org/10.5937/zrffp52-30289 . .

TY  - CONF
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Kovačević, Tamara
AU  - Šešum, Mia
AU  - Šestić, Marina
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4154
AB  - Veoma često nismo svesni koliko veliku ulogu igra vizuelna percepcija u
razumevanju izrečenog. To vidimo po tome što u nekim situacijama (u okolnostima
velike buke, kada postoji prepreka između sagovornika) veoma često dolazi do
nesporazuma. U takvim situacijama mi spontano težimo da pratimo pokrete govornih
organa govornika kako bismo primili više informacija i razumeli poruku. Čitanje govora
sa usana je fenomen koji obuhvata vizuelnu percepciju, upotrebu ostataka sluha, ali i
misaonu (kognitivnu) obradu primljenih podataka. Svi, pa i gluve i nagluve osobe, treba
da maksimalno koriste slušne sposobnosti i vizuelnu percepciju, da bi putem shvatanja
konteksta izrečenog poruka bila kompletno primljena. Danas se to, pri komunikaciji,
naročito primećuje, kada usled COVIDA-19 nosimo zaštitne maske, koje nam zaklanjaju
usta i lice.
Cilj ovog rada je da se kroz pregled istraživanja analizira uticaj pandemije
COVIDA-19 na prijem i pristup informacijama putem čitanja govora sa usta i lica
sagovornika, kod gluvih i nagluvih osoba.
Pregledom dostupne literature, dolazimo do saznanja da je danas čitanje govora
sa usana, naročito otežano, čak i onemogućeno. Ukoliko se ne koriste znakovni jezik,
daktilologija, titlovani tekstovi, gluve i nagluve osobe nalaze se u veoma nepovoljnoj
situaciji. Klasične maske zaklanjaju usta i lice i gluve osobe ostaju bez bitnih informacija.
Providne maske za lice, koje su zaživele u doba pandemije, donekle pomažu čitanju
govora sa usana. Olakšava i to što, prevodioci na znakovni jezik, koje viđamo u medijima
uvek i govore, što u velikoj meri doprinosi čitanju sa usana i boljem primanju bitnih
informacija.
Pandemija COVID-19 donela je promene i dodatne teškoće zajednici Gluvih.
Oni su, usled nedovoljne informisanosti, naročito izloženi brizi, strahu, nerazumevanju
svakodnevnih događanja, neshvatanju opasnosti, načina prenošenja virusa, ali i posledica
koje virus donosi. Primena novih tehnologija i prilagođavanje postojećih, doprineli bi
boljem položaju ovih osoba.
PB  - Drustvo defektologa Srbije
C3  - Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.
T1  - Čitanje govora sa usana u kontekstu covida 19
EP  - 202
SP  - 202
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4154
ER  - 

@conference{
author = "Isaković, Ljubica and Kovačević, Tamara and Šešum, Mia and Šestić, Marina",
year = "2022",
abstract = "Veoma često nismo svesni koliko veliku ulogu igra vizuelna percepcija u
razumevanju izrečenog. To vidimo po tome što u nekim situacijama (u okolnostima
velike buke, kada postoji prepreka između sagovornika) veoma često dolazi do
nesporazuma. U takvim situacijama mi spontano težimo da pratimo pokrete govornih
organa govornika kako bismo primili više informacija i razumeli poruku. Čitanje govora
sa usana je fenomen koji obuhvata vizuelnu percepciju, upotrebu ostataka sluha, ali i
misaonu (kognitivnu) obradu primljenih podataka. Svi, pa i gluve i nagluve osobe, treba
da maksimalno koriste slušne sposobnosti i vizuelnu percepciju, da bi putem shvatanja
konteksta izrečenog poruka bila kompletno primljena. Danas se to, pri komunikaciji,
naročito primećuje, kada usled COVIDA-19 nosimo zaštitne maske, koje nam zaklanjaju
usta i lice.
Cilj ovog rada je da se kroz pregled istraživanja analizira uticaj pandemije
COVIDA-19 na prijem i pristup informacijama putem čitanja govora sa usta i lica
sagovornika, kod gluvih i nagluvih osoba.
Pregledom dostupne literature, dolazimo do saznanja da je danas čitanje govora
sa usana, naročito otežano, čak i onemogućeno. Ukoliko se ne koriste znakovni jezik,
daktilologija, titlovani tekstovi, gluve i nagluve osobe nalaze se u veoma nepovoljnoj
situaciji. Klasične maske zaklanjaju usta i lice i gluve osobe ostaju bez bitnih informacija.
Providne maske za lice, koje su zaživele u doba pandemije, donekle pomažu čitanju
govora sa usana. Olakšava i to što, prevodioci na znakovni jezik, koje viđamo u medijima
uvek i govore, što u velikoj meri doprinosi čitanju sa usana i boljem primanju bitnih
informacija.
Pandemija COVID-19 donela je promene i dodatne teškoće zajednici Gluvih.
Oni su, usled nedovoljne informisanosti, naročito izloženi brizi, strahu, nerazumevanju
svakodnevnih događanja, neshvatanju opasnosti, načina prenošenja virusa, ali i posledica
koje virus donosi. Primena novih tehnologija i prilagođavanje postojećih, doprineli bi
boljem položaju ovih osoba.",
publisher = "Drustvo defektologa Srbije",
journal = "Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.",
title = "Čitanje govora sa usana u kontekstu covida 19",
pages = "202-202",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4154"
}

Isaković, L., Kovačević, T., Šešum, M.,& Šestić, M.. (2022). Čitanje govora sa usana u kontekstu covida 19. in Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.
Drustvo defektologa Srbije., 202-202.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4154

Isaković L, Kovačević T, Šešum M, Šestić M. Čitanje govora sa usana u kontekstu covida 19. in Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.. 2022;:202-202.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4154 .

Isaković, Ljubica, Kovačević, Tamara, Šešum, Mia, Šestić, Marina, "Čitanje govora sa usana u kontekstu covida 19" in Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022. (2022):202-202,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4154 .

TY  - CHAP
AU  - Šešum, Mia
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3880
AB  - Forensic phonetics involves the application of methods and voice and speech analysis techniques with a view to solving criminal offences. Identification of speakers is the most complex field of forensic phonetics and it is considered to be the most complex forensic discipline. The fact that voice and speech are realised through temporal dimension and that they are variable at both conscious and unconscious level, which they are differentiated by from other evidential material, contributes to the peculiarities of the identification of speakers. Forensic examination of voice and speech, which are inseparable in forensic sense, represents a complex procedure which entails the engagement of forensic scientists in all its stages, from the reception of material intended for forensic examination and isolation of an indisputable sample to reporting on the results of forensic examination in a court of law. Forensic examination of voice and speech has been conducted in Serbia since 2007, when the first laboratory for forensic voice and speech analysis was established within the Ministry of the Interior of Serbia.
PB  - Fakultet organizacionih nauka
T2  - Forenzičko računovodstvo, istražne radnje, ljudski faktor i primenjeni alati
T1  - Forenzička fonetika-identifikacija govornika
EP  - 859
SP  - 828
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3880
ER  - 

@inbook{
author = "Šešum, Mia",
year = "2021",
abstract = "Forensic phonetics involves the application of methods and voice and speech analysis techniques with a view to solving criminal offences. Identification of speakers is the most complex field of forensic phonetics and it is considered to be the most complex forensic discipline. The fact that voice and speech are realised through temporal dimension and that they are variable at both conscious and unconscious level, which they are differentiated by from other evidential material, contributes to the peculiarities of the identification of speakers. Forensic examination of voice and speech, which are inseparable in forensic sense, represents a complex procedure which entails the engagement of forensic scientists in all its stages, from the reception of material intended for forensic examination and isolation of an indisputable sample to reporting on the results of forensic examination in a court of law. Forensic examination of voice and speech has been conducted in Serbia since 2007, when the first laboratory for forensic voice and speech analysis was established within the Ministry of the Interior of Serbia.",
publisher = "Fakultet organizacionih nauka",
journal = "Forenzičko računovodstvo, istražne radnje, ljudski faktor i primenjeni alati",
booktitle = "Forenzička fonetika-identifikacija govornika",
pages = "859-828",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3880"
}

Šešum, M.. (2021). Forenzička fonetika-identifikacija govornika. in Forenzičko računovodstvo, istražne radnje, ljudski faktor i primenjeni alati
Fakultet organizacionih nauka., 828-859.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3880

Šešum M. Forenzička fonetika-identifikacija govornika. in Forenzičko računovodstvo, istražne radnje, ljudski faktor i primenjeni alati. 2021;:828-859.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3880 .

Šešum, Mia, "Forenzička fonetika-identifikacija govornika" in Forenzičko računovodstvo, istražne radnje, ljudski faktor i primenjeni alati (2021):828-859,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3880 .

TY  - JOUR
AU  - Radić Šestić, Marina
AU  - Šešum, Mia
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Milovanović Dobrota, Biljana
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3858
AB  - The paper examines the experiences of parents of deaf and hard of hearing children related to the decision-making process about the cochlear implant, as well as their satisfaction with the outcomes of cochlear implantation. The research was carried out on the sample of 77 examinees of both sexes whose children are rehabilitated at “Children’s House” at the Clinical Hospital Centre in Belgrade, as well at schools for deaf and hard of hearing children in Kragujevac, Subotica and Niš. The questionnaire entitled Children with Cochlear Implants: Parental Perspectives was used for the purpose of the research. The results of the research indicate that parents had moderate difficulties in the process of deciding on cochlear implantation and that they were relatively satisfied with the outcome of the implantation. The age of children and the age at which the cochlear implantation has been performed are not related to the process of deciding on cochlear implantation, although this variable correlates with the contentment with the outcome of the implantation.
PB  - Univerzitet u Nišu
T2  - Teme
T1  - Kohlearni implant: iskustva roditelja gluve i nagluve dece
EP  - 495
IS  - 2
SP  - 479
VL  - 45
DO  - . https://doi.org/10.22190/TEME181023028R
ER  - 

@article{
author = "Radić Šestić, Marina and Šešum, Mia and Isaković, Ljubica and Milovanović Dobrota, Biljana",
year = "2021",
abstract = "The paper examines the experiences of parents of deaf and hard of hearing children related to the decision-making process about the cochlear implant, as well as their satisfaction with the outcomes of cochlear implantation. The research was carried out on the sample of 77 examinees of both sexes whose children are rehabilitated at “Children’s House” at the Clinical Hospital Centre in Belgrade, as well at schools for deaf and hard of hearing children in Kragujevac, Subotica and Niš. The questionnaire entitled Children with Cochlear Implants: Parental Perspectives was used for the purpose of the research. The results of the research indicate that parents had moderate difficulties in the process of deciding on cochlear implantation and that they were relatively satisfied with the outcome of the implantation. The age of children and the age at which the cochlear implantation has been performed are not related to the process of deciding on cochlear implantation, although this variable correlates with the contentment with the outcome of the implantation.",
publisher = "Univerzitet u Nišu",
journal = "Teme",
title = "Kohlearni implant: iskustva roditelja gluve i nagluve dece",
pages = "495-479",
number = "2",
volume = "45",
doi = ". https://doi.org/10.22190/TEME181023028R"
}

Radić Šestić, M., Šešum, M., Isaković, L.,& Milovanović Dobrota, B.. (2021). Kohlearni implant: iskustva roditelja gluve i nagluve dece. in Teme
Univerzitet u Nišu., 45(2), 479-495.
https://doi.org/. https://doi.org/10.22190/TEME181023028R

Radić Šestić M, Šešum M, Isaković L, Milovanović Dobrota B. Kohlearni implant: iskustva roditelja gluve i nagluve dece. in Teme. 2021;45(2):479-495.
doi:. https://doi.org/10.22190/TEME181023028R .

Radić Šestić, Marina, Šešum, Mia, Isaković, Ljubica, Milovanović Dobrota, Biljana, "Kohlearni implant: iskustva roditelja gluve i nagluve dece" in Teme, 45, no. 2 (2021):479-495,
https://doi.org/. https://doi.org/10.22190/TEME181023028R . .

TY  - JOUR
AU  - Radić Šestić, Marina
AU  - Šešum, Mia
AU  - Isaković, Ljubica
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4067
AB  - Uvod. Muzika u zajednici Gluvih je sociokulturni fenomen koji oslikava specifičan identitet i način doživljavanja sveta, koji je jednako raznovrstan, bogat i sadržajan kao i kod pripadnika bilo koje druge kulture. Cilj. Cilj ovog rada je da ukaže na istorijske i sociokulturne okvire, složenost, bogatstvo, specifične elemente, vrste i oblike muzičkog izražavanja pripadnika zajednice Gluvih. Metode. Primenjene metode su uporedna analiza, evaluacija i sistem dedukcije i indukcije. Rezultati. Zbog ograničenja ili nedostatka auditivne komponente pripadnici kulture Gluvih koriste različite komunikacione alate, poput govora, pantomime, izraza lica i znakovnog jezika. Znakovana muzika kao fenomen je umetnička forma koja nema dugu istoriju, ali od devedesetih godina prošlog veka i sa tehnološkim razvojem zadobija sve veće interesovanje i priznanje u zajednici Gluvih i među „slušateljima”. Znakovana muzika koristi specifične vizuo-prostornokinestetičke i auditivne elemente u izražavanju, poput ritma, dinamike, rime, izražajnosti, ikoničnosti, intenziteta muzičke percepcije i kombinacije uloge izvođača. Zaključak. Znakovana muzika kao fenomen je umetnička forma koja inkorporira znakovane poetske karakteristike (lirske sadržaje), vizuelne muzičke elemente i ples.
AB  - Introduction. Music in the Deaf community is a socio-cultural phenomenon that depicts a specific identity and way of experiencing the world, which is just as diverse, rich and meaningful as that of members of any other culture. Objective. The aim of this paper was to point out the historical and socio-cultural frameworks, complexity, richness, specific elements, types and forms of musical expression of members of the Deaf community. Methods. The applied methods included comparative analysis, evaluation, and deduction and induction system. Results. Due to limitations or a lack of auditive component, the members of Deaf culture use different communication tools, such as speech, pantomime, facial expressions and sign language. Signed music, as a phenomenon, is the artistic form which does not have long history. However, since the nineties of the past century and with technological development, it has been gaining greater interest and acknowledgement within the Deaf community and among the hearing audience. Signed music uses specific visuo-spatial-kinaesthetic and auditive elements in expression, such as rhythm, dynamism, rhyme, expressiveness, iconicity, intensity of the musical perception and the combination of the role of the performer. Conclusion. Signed music as a phenomenon is an art form that incorporates sign poetic characteristics (lyrical contents), visual musical elements and dance.
PB  - Univerzitet u Beogradu- Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju
T2  - Specijalna edukacija i rehabilitacija
T1  - Fenomen znakovane muzike u kulturi Gluvih
T1  - The phenomenon of signed music in Deaf culture
EP  - 271
IS  - 4
SP  - 259
VL  - 20
DO  - 10.5937/specedreh20-3429
ER  - 

@article{
author = "Radić Šestić, Marina and Šešum, Mia and Isaković, Ljubica",
year = "2021",
abstract = "Uvod. Muzika u zajednici Gluvih je sociokulturni fenomen koji oslikava specifičan identitet i način doživljavanja sveta, koji je jednako raznovrstan, bogat i sadržajan kao i kod pripadnika bilo koje druge kulture. Cilj. Cilj ovog rada je da ukaže na istorijske i sociokulturne okvire, složenost, bogatstvo, specifične elemente, vrste i oblike muzičkog izražavanja pripadnika zajednice Gluvih. Metode. Primenjene metode su uporedna analiza, evaluacija i sistem dedukcije i indukcije. Rezultati. Zbog ograničenja ili nedostatka auditivne komponente pripadnici kulture Gluvih koriste različite komunikacione alate, poput govora, pantomime, izraza lica i znakovnog jezika. Znakovana muzika kao fenomen je umetnička forma koja nema dugu istoriju, ali od devedesetih godina prošlog veka i sa tehnološkim razvojem zadobija sve veće interesovanje i priznanje u zajednici Gluvih i među „slušateljima”. Znakovana muzika koristi specifične vizuo-prostornokinestetičke i auditivne elemente u izražavanju, poput ritma, dinamike, rime, izražajnosti, ikoničnosti, intenziteta muzičke percepcije i kombinacije uloge izvođača. Zaključak. Znakovana muzika kao fenomen je umetnička forma koja inkorporira znakovane poetske karakteristike (lirske sadržaje), vizuelne muzičke elemente i ples., Introduction. Music in the Deaf community is a socio-cultural phenomenon that depicts a specific identity and way of experiencing the world, which is just as diverse, rich and meaningful as that of members of any other culture. Objective. The aim of this paper was to point out the historical and socio-cultural frameworks, complexity, richness, specific elements, types and forms of musical expression of members of the Deaf community. Methods. The applied methods included comparative analysis, evaluation, and deduction and induction system. Results. Due to limitations or a lack of auditive component, the members of Deaf culture use different communication tools, such as speech, pantomime, facial expressions and sign language. Signed music, as a phenomenon, is the artistic form which does not have long history. However, since the nineties of the past century and with technological development, it has been gaining greater interest and acknowledgement within the Deaf community and among the hearing audience. Signed music uses specific visuo-spatial-kinaesthetic and auditive elements in expression, such as rhythm, dynamism, rhyme, expressiveness, iconicity, intensity of the musical perception and the combination of the role of the performer. Conclusion. Signed music as a phenomenon is an art form that incorporates sign poetic characteristics (lyrical contents), visual musical elements and dance.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu- Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju",
journal = "Specijalna edukacija i rehabilitacija",
title = "Fenomen znakovane muzike u kulturi Gluvih, The phenomenon of signed music in Deaf culture",
pages = "271-259",
number = "4",
volume = "20",
doi = "10.5937/specedreh20-3429"
}

Radić Šestić, M., Šešum, M.,& Isaković, L.. (2021). Fenomen znakovane muzike u kulturi Gluvih. in Specijalna edukacija i rehabilitacija
Univerzitet u Beogradu- Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju., 20(4), 259-271.
https://doi.org/10.5937/specedreh20-3429

Radić Šestić M, Šešum M, Isaković L. Fenomen znakovane muzike u kulturi Gluvih. in Specijalna edukacija i rehabilitacija. 2021;20(4):259-271.
doi:10.5937/specedreh20-3429 .

Radić Šestić, Marina, Šešum, Mia, Isaković, Ljubica, "Fenomen znakovane muzike u kulturi Gluvih" in Specijalna edukacija i rehabilitacija, 20, no. 4 (2021):259-271,
https://doi.org/10.5937/specedreh20-3429 . .

TY  - CONF
AU  - Radić Šestić, Marina
AU  - Šešum, Mia
AU  - Isaković, Ljubica
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3834
AB  - Uvod: Dominantno je mišljenje da je stvaranje i izvođenje muzike dostupno samo osobama koje čuju. Ovakvo mišljenje sadrži pretpostavku da je muzika oblast umetnosti u kojoj gluve osobe ne mogu da uživaju tj. da je nedostižna za njih. Prema ovom audiocentričnom viđenju muzike, gluve osobe žive u svetu tišine, odsečene od stvaranja i od uživanja u muzičkim delima.
Cilj: Cilj rada je da ukaže na koji način se u zajednici Gluvih percipira, stvara i interpretira muzika.
Metod: Primenjene metode su komparativna analiza, evaluacija i sistem de- dukcije i indukcije.
Rezultati: Istorijski podaci ukazuju da su se još od 1848. godine stručnjaci zalagali za muzičko obrazovanje gluvih osoba, te potvrdili da i vid pomaže u stvaranju muzike ispravljanjem grešaka, a ne samo sluh. Koncept muzike u zajednici Gluvih podrazumeva različita auditivna i vizuelna iskustva koja se kreću od onih koja su poznata čujućoj populaciji, poput sviranja na instrumen- tu i komponovanja, do onih koja su manje poznata čujućoj populaciji, poput percepcije vibracija i izvođenja ili gledanja pesama koje se artikulišu na zna- kovnom jeziku. Iskustva ukazuju da su se u zajednici Gluvih razvili prepoznat- ljivi muzički performansi kao forma akcione umetnosti koja sadrži elemente pantomime, plesa, znakovanja i muzike. Muzičke numere koje se izvode na znakovnom jeziku ili putem znakovanja mogu se podeliti u dve vrste: pesme koje se izvode udaraljkama (perkusionisti) i prevedene pesme. Pesme koje se izvode udaraljkama uključuju slaganje znakova uz pomoć udaraljki u ritmičke obrasce, a prevedene pesme uključuju prevođenje tekstova pesama na zna- kovni jezik i njihovo izvođenje.
Zaključak: Muzičke interpretacije koje uključuju znakovni jezik postoje od početka 20. veka i dalje se razvijaju kako u kulturi Gluvih tako i u čujućoj populaciji.
AB  - Introduction: The dominant opinion is that the creation and performance of music is possible only by people who hear. This opinion leads us to the assumption that music is an area of art which deaf people cannot enjoy, that it is unattainable for them. According to this audiocentric view of music, deaf people live in a world of silence, cut off from both creation and enjoyment of musical works. 
Aim: The aim of this paper is to point out how music is perceived, created and interpreted in the Deaf community.
Method: The applied methods are comparative analysis, evaluation and deduction and induction system.
Results: Historical data indicate that since 1848, experts have advocated for the musical education of deaf people, and confirmed that sight also helps to create music by correcting mistakes, and not just hearing. The concept of music in the Deaf community involves a variety of auditory and visual experiences ranging from those known to the hearing population, such as playing an instrument and composing, to those less known to the hearing population, such as perceiving vibrations and performing or watching songs articulated in sign language.
Experience indicates that in the community of the Deaf, recognizable musical performances have developed as a form of action art that contains elements of pantomime, dance, signification and music. Music tracks performed in sign language or by sign can be divided into two types: percussion songs and translated songs. Percussion songs involve arranging signs with percussion into rhythmic patterns, and translated songs include translating the lyrics into sign language and performing them.
Conclusion: Musical interpretations involving sign language have existed since the early 20th century and continue to develop in both the culture of the Deaf and the hearing population.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation Publishing Center of the Faculty
C3  - Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.
T1  - Muzika u zajednici gluvih
T1  - Music in the deaf community
EP  - 473
SP  - 467
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3834
ER  - 

@conference{
author = "Radić Šestić, Marina and Šešum, Mia and Isaković, Ljubica",
year = "2021",
abstract = "Uvod: Dominantno je mišljenje da je stvaranje i izvođenje muzike dostupno samo osobama koje čuju. Ovakvo mišljenje sadrži pretpostavku da je muzika oblast umetnosti u kojoj gluve osobe ne mogu da uživaju tj. da je nedostižna za njih. Prema ovom audiocentričnom viđenju muzike, gluve osobe žive u svetu tišine, odsečene od stvaranja i od uživanja u muzičkim delima.
Cilj: Cilj rada je da ukaže na koji način se u zajednici Gluvih percipira, stvara i interpretira muzika.
Metod: Primenjene metode su komparativna analiza, evaluacija i sistem de- dukcije i indukcije.
Rezultati: Istorijski podaci ukazuju da su se još od 1848. godine stručnjaci zalagali za muzičko obrazovanje gluvih osoba, te potvrdili da i vid pomaže u stvaranju muzike ispravljanjem grešaka, a ne samo sluh. Koncept muzike u zajednici Gluvih podrazumeva različita auditivna i vizuelna iskustva koja se kreću od onih koja su poznata čujućoj populaciji, poput sviranja na instrumen- tu i komponovanja, do onih koja su manje poznata čujućoj populaciji, poput percepcije vibracija i izvođenja ili gledanja pesama koje se artikulišu na zna- kovnom jeziku. Iskustva ukazuju da su se u zajednici Gluvih razvili prepoznat- ljivi muzički performansi kao forma akcione umetnosti koja sadrži elemente pantomime, plesa, znakovanja i muzike. Muzičke numere koje se izvode na znakovnom jeziku ili putem znakovanja mogu se podeliti u dve vrste: pesme koje se izvode udaraljkama (perkusionisti) i prevedene pesme. Pesme koje se izvode udaraljkama uključuju slaganje znakova uz pomoć udaraljki u ritmičke obrasce, a prevedene pesme uključuju prevođenje tekstova pesama na zna- kovni jezik i njihovo izvođenje.
Zaključak: Muzičke interpretacije koje uključuju znakovni jezik postoje od početka 20. veka i dalje se razvijaju kako u kulturi Gluvih tako i u čujućoj populaciji., Introduction: The dominant opinion is that the creation and performance of music is possible only by people who hear. This opinion leads us to the assumption that music is an area of art which deaf people cannot enjoy, that it is unattainable for them. According to this audiocentric view of music, deaf people live in a world of silence, cut off from both creation and enjoyment of musical works. 
Aim: The aim of this paper is to point out how music is perceived, created and interpreted in the Deaf community.
Method: The applied methods are comparative analysis, evaluation and deduction and induction system.
Results: Historical data indicate that since 1848, experts have advocated for the musical education of deaf people, and confirmed that sight also helps to create music by correcting mistakes, and not just hearing. The concept of music in the Deaf community involves a variety of auditory and visual experiences ranging from those known to the hearing population, such as playing an instrument and composing, to those less known to the hearing population, such as perceiving vibrations and performing or watching songs articulated in sign language.
Experience indicates that in the community of the Deaf, recognizable musical performances have developed as a form of action art that contains elements of pantomime, dance, signification and music. Music tracks performed in sign language or by sign can be divided into two types: percussion songs and translated songs. Percussion songs involve arranging signs with percussion into rhythmic patterns, and translated songs include translating the lyrics into sign language and performing them.
Conclusion: Musical interpretations involving sign language have existed since the early 20th century and continue to develop in both the culture of the Deaf and the hearing population.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation Publishing Center of the Faculty",
journal = "Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.",
title = "Muzika u zajednici gluvih, Music in the deaf community",
pages = "473-467",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3834"
}

Radić Šestić, M., Šešum, M.,& Isaković, L.. (2021). Muzika u zajednici gluvih. in Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation Publishing Center of the Faculty., 467-473.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3834

Radić Šestić M, Šešum M, Isaković L. Muzika u zajednici gluvih. in Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.. 2021;:467-473.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3834 .

Radić Šestić, Marina, Šešum, Mia, Isaković, Ljubica, "Muzika u zajednici gluvih" in Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021. (2021):467-473,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3834 .

TY  - CONF
AU  - Radić-Šestić, Marina
AU  - Šešum, Mia
AU  - Isaković, Ljubica
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3729
AB  - Uvod: Dominantno je mišljenje da je stvaranje i izvođenje muzike dostupno samo osobama koje čuju. Ovakvo mišljenje sadrži pretpostavku da je muzika oblast umetnosti u kojoj gluve osobe ne mogu da uživaju tj. da je nedostižna za njih. Prema ovom audiocentričnom viđenju muzike, gluve osobe žive u svetu tišine, odsečene od stvaranja i od uživanja u muzičkim delima.
Cilj: Cilj rada je da ukaže na koji način se u zajednici Gluvih percipira, stvara i interpretira muzika.
Metod: Primenjene metode su komparativna analiza, evaluacija i sistem dedukcije i indukcije.
Rezultati: Istorijski podaci ukazuju da su se još od 1848. godine stručnjaci zalagali za muzičko obrazovanje gluvih osoba, te potvrdili da i vid pomaže u stvaranju muzike ispravljanjem grešaka, a ne samo sluh. Koncept muzike u zajednici Gluvih podrazumeva različita auditivna i vizuelna iskustva koja se kreću od onih koja su poznata čujućoj populaciji, poput sviranja na instrumentu i komponovanja, do onih koja su manje poznata čujućoj populaciji, poput percepcije vibracija i izvođenja ili gledanja pesama koje se artikulišu na znakovnom jeziku. Iskustva ukazuju da su se u zajednici Gluvih razvili prepoznatljivi muzički performansi kao forma akcione umetnosti koja sadrži elemente pantomime, plesa, znakovanja i muzike.
Muzičke numere koje se izvode na znakovnom jeziku ili putem znakovanja mogu se podeliti u dve vrste: pesme koje se izvode udaraljkama (perkusionisti) i prevedene pesme. Pesme koje se izvode udaraljkama uključuju slaganje znakova uz pomoć udaraljki u ritmičke obrasce, a prevedene pesme uključuju prevođenje tekstova pesama na znakovni jezik i njihovo izvođenje.
Zaključak: Muzičke interpretacije koje uključuju znakovni jezik postoje od početka 20. veka i dalje se razvijaju kako u kulturi Gluvih tako i u čujućoj populaciji.
AB  - Introduction: The dominant opinion is that the creation and performance of music is possible only by people who hear. This opinion leads us to the assumption that music is an area of art which deaf people cannot enjoy, that it is unattainable for them. According to this audiocentric view of music, deaf people live in a world of silence, cut off from both creation and enjoyment of musical works.
Aim: The aim of this paper is to point out how music is perceived, created and interpreted in the Deaf community.
Method: The applied methods are comparative analysis, evaluation and deduction and induction system.
Results: Historical data indicate that since 1848, experts have advocated for the musical education of deaf people, and confirmed that sight also helps to create music by correcting mistakes, and not just hearing. The concept of music in the Deaf community involves a variety of auditory and visual experiences ranging from those known to the hearing population, such as playing an instrument and composing, to those less known to the hearing population, such as perceiving vibrations and performing or watching songs articulated in sign language. Experience indicates that in the community of the Deaf, recognizable musical performances have developed as a form of action art that contains elements of pantomime, dance, signification and music. Music tracks performed in sign language or by sign can be divided into two types: percussion songs and translated songs. Percussion songs involve arranging signs with percussion into rhythmic patterns, and translated songs include translating the lyrics into sign language and performing them.
Conclusion: Musical interpretations involving sign language have existed since the early 20th century and continue to develop in both the culture of the Deaf and the hearing population.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Zbornik rezimea 11. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 29–30. oktobar 2021. godine
T1  - Muzika u zajednici gluvih
T1  - Music in the deaf community
EP  - 177
SP  - 176
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3729
ER  - 

@conference{
author = "Radić-Šestić, Marina and Šešum, Mia and Isaković, Ljubica",
year = "2021",
abstract = "Uvod: Dominantno je mišljenje da je stvaranje i izvođenje muzike dostupno samo osobama koje čuju. Ovakvo mišljenje sadrži pretpostavku da je muzika oblast umetnosti u kojoj gluve osobe ne mogu da uživaju tj. da je nedostižna za njih. Prema ovom audiocentričnom viđenju muzike, gluve osobe žive u svetu tišine, odsečene od stvaranja i od uživanja u muzičkim delima.
Cilj: Cilj rada je da ukaže na koji način se u zajednici Gluvih percipira, stvara i interpretira muzika.
Metod: Primenjene metode su komparativna analiza, evaluacija i sistem dedukcije i indukcije.
Rezultati: Istorijski podaci ukazuju da su se još od 1848. godine stručnjaci zalagali za muzičko obrazovanje gluvih osoba, te potvrdili da i vid pomaže u stvaranju muzike ispravljanjem grešaka, a ne samo sluh. Koncept muzike u zajednici Gluvih podrazumeva različita auditivna i vizuelna iskustva koja se kreću od onih koja su poznata čujućoj populaciji, poput sviranja na instrumentu i komponovanja, do onih koja su manje poznata čujućoj populaciji, poput percepcije vibracija i izvođenja ili gledanja pesama koje se artikulišu na znakovnom jeziku. Iskustva ukazuju da su se u zajednici Gluvih razvili prepoznatljivi muzički performansi kao forma akcione umetnosti koja sadrži elemente pantomime, plesa, znakovanja i muzike.
Muzičke numere koje se izvode na znakovnom jeziku ili putem znakovanja mogu se podeliti u dve vrste: pesme koje se izvode udaraljkama (perkusionisti) i prevedene pesme. Pesme koje se izvode udaraljkama uključuju slaganje znakova uz pomoć udaraljki u ritmičke obrasce, a prevedene pesme uključuju prevođenje tekstova pesama na znakovni jezik i njihovo izvođenje.
Zaključak: Muzičke interpretacije koje uključuju znakovni jezik postoje od početka 20. veka i dalje se razvijaju kako u kulturi Gluvih tako i u čujućoj populaciji., Introduction: The dominant opinion is that the creation and performance of music is possible only by people who hear. This opinion leads us to the assumption that music is an area of art which deaf people cannot enjoy, that it is unattainable for them. According to this audiocentric view of music, deaf people live in a world of silence, cut off from both creation and enjoyment of musical works.
Aim: The aim of this paper is to point out how music is perceived, created and interpreted in the Deaf community.
Method: The applied methods are comparative analysis, evaluation and deduction and induction system.
Results: Historical data indicate that since 1848, experts have advocated for the musical education of deaf people, and confirmed that sight also helps to create music by correcting mistakes, and not just hearing. The concept of music in the Deaf community involves a variety of auditory and visual experiences ranging from those known to the hearing population, such as playing an instrument and composing, to those less known to the hearing population, such as perceiving vibrations and performing or watching songs articulated in sign language. Experience indicates that in the community of the Deaf, recognizable musical performances have developed as a form of action art that contains elements of pantomime, dance, signification and music. Music tracks performed in sign language or by sign can be divided into two types: percussion songs and translated songs. Percussion songs involve arranging signs with percussion into rhythmic patterns, and translated songs include translating the lyrics into sign language and performing them.
Conclusion: Musical interpretations involving sign language have existed since the early 20th century and continue to develop in both the culture of the Deaf and the hearing population.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Zbornik rezimea 11. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 29–30. oktobar 2021. godine",
title = "Muzika u zajednici gluvih, Music in the deaf community",
pages = "177-176",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3729"
}

Radić-Šestić, M., Šešum, M.,& Isaković, L.. (2021). Muzika u zajednici gluvih. in Zbornik rezimea 11. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 29–30. oktobar 2021. godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 176-177.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3729

Radić-Šestić M, Šešum M, Isaković L. Muzika u zajednici gluvih. in Zbornik rezimea 11. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 29–30. oktobar 2021. godine. 2021;:176-177.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3729 .

Radić-Šestić, Marina, Šešum, Mia, Isaković, Ljubica, "Muzika u zajednici gluvih" in Zbornik rezimea 11. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 29–30. oktobar 2021. godine (2021):176-177,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3729 .

TY  - CONF
AU  - Isakovic, Ljubica
AU  - Šešum, Mia
AU  - Kovačević Tamara
PY  - 2020
UR  - http://www.icf.fasper.bg.ac.rs/zbornici/20200914_1-Tematski-zbornik-Surdo-2020.pdf
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3489
AB  - Kako ćemo funkcionisati u svakodnevnim aktivnostima, ostvari-
vati svoje potrebe i sticati znanja u velikoj meri zavisi od veština
komunikacije i sposobnosti uspostavljanja adekvatnih socijalnih kon-
takata. Barijere u komunikaciji koje su kod gluvih i nagluvih osoba pri-
sutne, neminovno dovode do nedovoljnog ili neadekvatnog razumevanja
društvenih događanja i pravila. Sfera socijalnog ponašanja kod gluvih
i nagluvih osoba može biti veoma narušena.
Cilj ovog rada je da prikaže specifičnosti razvoja komunikativnih
i socijalnih veština kod gluve i nagluve dece, od najranijeg uzrasta,
preko predškolskog, pa sve do sfere obrazovanja.
Komunikativne i socijalne veštine gluvih i nagluvih učenika zavi-
se od različitih faktora i uslova koji ih okružuju. One su preduslov us-
pešne socijalne inkluzije i uključivanja u društvo. Trebalo bi istaći
značaj razvoja rane komunikacije koja se odvija u porodici, kao prvog pre-
duslova za razvoj socijalnih veština. Faktori kao što su: podsticaj-
no okruženje, adekvatni vizuelni i akustički stimulusi, rad rehabili-
tatora, nastavnika u redovnim školama i defektologa, zatim rad na
ranom razvoju govora i jezika, prisutnost tumača/interpretatora za
znakovni jezik, mogu pozitivno uticati na razvoj socijalnih veština
i odnosa sa vršnjacima koji čuju.
AB  - How we are going to function in everyday activities, meet our needs and
gain knowledge depends to a large degree on our communication skills
and ability to establish adequate social contacts. Communication barriers
which deaf and hard-of-hearing persons have, inevitably lead to insufficient
or inadequate understanding of social events and rules. The sphere of social
behaviour can be very much impaired in deaf and hard-of-hearing persons.
The aim of this paper is to show the specificities of the development of
communication and social skills in deaf and hard-of-hearing children, from
their earliest age, through their preschool age, up to the sphere of their
education.
The communication and social skills of the deaf and hard-of-hearing
students depend on the different factors that surround them. They are a
prerequisite for successful social inclusion and being included in the society. We
should emphasize the importance of the development of early communication,
that takes place within the family, as the first prerequisite for the development
of social skills. Factors such as a supportive environment, adequate visual
and acoustic stimuli, the work of rehabilitators, regular school teachers and
special education teachers, and then working on the early development of
speech and language influence their development greatly. Early adoption of
sign language, bilingual education which has been more and more prevalent
in the world, as well as the presence of sign language interpreters in regular
institutions – schools, can positively influence the development of social skills
in deaf and hard-of-hearing persons and their relationships with their hearing
peers.
PB  - Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju
C3  - Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova
T1  - Komunikativne i socijalne veštine gluve i nagluve dece
T1  - Communication and social skills of deaf and
Hard-of-hearing children
EP  - 218
SP  - 203
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3489
ER  - 

@conference{
author = "Isakovic, Ljubica and Šešum, Mia and Kovačević Tamara",
year = "2020",
abstract = "Kako ćemo funkcionisati u svakodnevnim aktivnostima, ostvari-
vati svoje potrebe i sticati znanja u velikoj meri zavisi od veština
komunikacije i sposobnosti uspostavljanja adekvatnih socijalnih kon-
takata. Barijere u komunikaciji koje su kod gluvih i nagluvih osoba pri-
sutne, neminovno dovode do nedovoljnog ili neadekvatnog razumevanja
društvenih događanja i pravila. Sfera socijalnog ponašanja kod gluvih
i nagluvih osoba može biti veoma narušena.
Cilj ovog rada je da prikaže specifičnosti razvoja komunikativnih
i socijalnih veština kod gluve i nagluve dece, od najranijeg uzrasta,
preko predškolskog, pa sve do sfere obrazovanja.
Komunikativne i socijalne veštine gluvih i nagluvih učenika zavi-
se od različitih faktora i uslova koji ih okružuju. One su preduslov us-
pešne socijalne inkluzije i uključivanja u društvo. Trebalo bi istaći
značaj razvoja rane komunikacije koja se odvija u porodici, kao prvog pre-
duslova za razvoj socijalnih veština. Faktori kao što su: podsticaj-
no okruženje, adekvatni vizuelni i akustički stimulusi, rad rehabili-
tatora, nastavnika u redovnim školama i defektologa, zatim rad na
ranom razvoju govora i jezika, prisutnost tumača/interpretatora za
znakovni jezik, mogu pozitivno uticati na razvoj socijalnih veština
i odnosa sa vršnjacima koji čuju., How we are going to function in everyday activities, meet our needs and
gain knowledge depends to a large degree on our communication skills
and ability to establish adequate social contacts. Communication barriers
which deaf and hard-of-hearing persons have, inevitably lead to insufficient
or inadequate understanding of social events and rules. The sphere of social
behaviour can be very much impaired in deaf and hard-of-hearing persons.
The aim of this paper is to show the specificities of the development of
communication and social skills in deaf and hard-of-hearing children, from
their earliest age, through their preschool age, up to the sphere of their
education.
The communication and social skills of the deaf and hard-of-hearing
students depend on the different factors that surround them. They are a
prerequisite for successful social inclusion and being included in the society. We
should emphasize the importance of the development of early communication,
that takes place within the family, as the first prerequisite for the development
of social skills. Factors such as a supportive environment, adequate visual
and acoustic stimuli, the work of rehabilitators, regular school teachers and
special education teachers, and then working on the early development of
speech and language influence their development greatly. Early adoption of
sign language, bilingual education which has been more and more prevalent
in the world, as well as the presence of sign language interpreters in regular
institutions – schools, can positively influence the development of social skills
in deaf and hard-of-hearing persons and their relationships with their hearing
peers.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju",
journal = "Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova",
title = "Komunikativne i socijalne veštine gluve i nagluve dece, Communication and social skills of deaf and
Hard-of-hearing children",
pages = "218-203",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3489"
}

Isakovic, L., Šešum, M.,& Kovačević Tamara. (2020). Komunikativne i socijalne veštine gluve i nagluve dece. in Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova
Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju., 203-218.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3489

Isakovic L, Šešum M, Kovačević Tamara. Komunikativne i socijalne veštine gluve i nagluve dece. in Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova. 2020;:203-218.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3489 .

Isakovic, Ljubica, Šešum, Mia, Kovačević Tamara, "Komunikativne i socijalne veštine gluve i nagluve dece" in Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova (2020):203-218,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3489 .

TY  - JOUR
AU  - Radić-Šestić, Marina
AU  - Šešum, Mia
AU  - Radovanović, Vesna
AU  - Ivanović, Maja
PY  - 2020
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/1258
AB  - Visual experience and visually based linguistic communication are two key aspects of Deaf culture. When incorporated into humor, its members share specific experience. This paper aims to review the available literature in order to determine whether the humor of the deaf differs from the humor of hearing population, and if so, how and to what extent. Richness of humor in deaf culture is reflected in the variety, creativity and complexity of expression, using different strategies. The first strategy is reflected in using sign language to tell stories which are witty and have a comic point. The second strategy consists of imitating animals and humans (caricature). The third strategy refers to using sign language to create invented, fanciful, absurd images that do not exist in reality. The fourth type of humor is in sign language which is difficult to translate. It is a type of humor that has to be seen, and where people enjoy its visual logic and the redundancy of silent film images. The attempt to translate the humorous content of Deaf culture and share it with the hearing population should be seen not only as interlingual, but also as intercultural operation. Hence the lack of understanding between these two social groups.
AB  - Vizuelno iskustvo i lingvistička komunikacija bazirana na vizuelnom su dva ključna aspekta kulture Gluvih. Kada se inkorporiraju u humor, njeni članovi dele specifično iskustvo. Rad ima za cilj da pregledom dostupne literature utvrdi da li se humor pripadnika kulture Gluvih razlikuje od humora čujuće populacije i, ako se razlikuje, po čemu i u kojoj meri. Bogatstvo humora kulture Gluvih ogleda se u raznovrsnosti, kreativnosti i složenosti izražavanja putem različitih strategija. Prva strategija odnosi se na pričanje priča na znakovnom jeziku koje na kraju imaju duhovitu, komičnu poentu. Druga strategija se sastoji u imitaciji životinja i ljudi (karikature). Treća strategija ogleda se u stvaranju, putem znakovnog jezika, izmišljenih, maštovitih, apsurdnih slika koje ne postoje u stvarnosti. Četvrta vrsta humora je na znakovnom jeziku koji se teško može prevesti. To je humor koji se mora videti, uživati u njegovoj vizuelnoj logici i redudantnosti slika nemih flmova. Pokušaj da se humor kulture Gluvih prevede i podeli sa čujućom populacijom treba videti ne samo kao interlingvalnu, već i kao interkulturalnu operaciju. Otuda se javlja i nerazumevanje između ove dve socijalne grupe.
PB  - Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd
T2  - Specijalna edukacija i rehabilitacija
T1  - Humor u kulturi Gluvih
T1  - Humor in Deaf culture
EP  - 57
IS  - 1
SP  - 43
VL  - 19
DO  - 10.5937/specedreh19-25478
ER  - 

@article{
author = "Radić-Šestić, Marina and Šešum, Mia and Radovanović, Vesna and Ivanović, Maja",
year = "2020",
abstract = "Visual experience and visually based linguistic communication are two key aspects of Deaf culture. When incorporated into humor, its members share specific experience. This paper aims to review the available literature in order to determine whether the humor of the deaf differs from the humor of hearing population, and if so, how and to what extent. Richness of humor in deaf culture is reflected in the variety, creativity and complexity of expression, using different strategies. The first strategy is reflected in using sign language to tell stories which are witty and have a comic point. The second strategy consists of imitating animals and humans (caricature). The third strategy refers to using sign language to create invented, fanciful, absurd images that do not exist in reality. The fourth type of humor is in sign language which is difficult to translate. It is a type of humor that has to be seen, and where people enjoy its visual logic and the redundancy of silent film images. The attempt to translate the humorous content of Deaf culture and share it with the hearing population should be seen not only as interlingual, but also as intercultural operation. Hence the lack of understanding between these two social groups., Vizuelno iskustvo i lingvistička komunikacija bazirana na vizuelnom su dva ključna aspekta kulture Gluvih. Kada se inkorporiraju u humor, njeni članovi dele specifično iskustvo. Rad ima za cilj da pregledom dostupne literature utvrdi da li se humor pripadnika kulture Gluvih razlikuje od humora čujuće populacije i, ako se razlikuje, po čemu i u kojoj meri. Bogatstvo humora kulture Gluvih ogleda se u raznovrsnosti, kreativnosti i složenosti izražavanja putem različitih strategija. Prva strategija odnosi se na pričanje priča na znakovnom jeziku koje na kraju imaju duhovitu, komičnu poentu. Druga strategija se sastoji u imitaciji životinja i ljudi (karikature). Treća strategija ogleda se u stvaranju, putem znakovnog jezika, izmišljenih, maštovitih, apsurdnih slika koje ne postoje u stvarnosti. Četvrta vrsta humora je na znakovnom jeziku koji se teško može prevesti. To je humor koji se mora videti, uživati u njegovoj vizuelnoj logici i redudantnosti slika nemih flmova. Pokušaj da se humor kulture Gluvih prevede i podeli sa čujućom populacijom treba videti ne samo kao interlingvalnu, već i kao interkulturalnu operaciju. Otuda se javlja i nerazumevanje između ove dve socijalne grupe.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd",
journal = "Specijalna edukacija i rehabilitacija",
title = "Humor u kulturi Gluvih, Humor in Deaf culture",
pages = "57-43",
number = "1",
volume = "19",
doi = "10.5937/specedreh19-25478"
}

Radić-Šestić, M., Šešum, M., Radovanović, V.,& Ivanović, M.. (2020). Humor u kulturi Gluvih. in Specijalna edukacija i rehabilitacija
Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd., 19(1), 43-57.
https://doi.org/10.5937/specedreh19-25478

Radić-Šestić M, Šešum M, Radovanović V, Ivanović M. Humor u kulturi Gluvih. in Specijalna edukacija i rehabilitacija. 2020;19(1):43-57.
doi:10.5937/specedreh19-25478 .

Radić-Šestić, Marina, Šešum, Mia, Radovanović, Vesna, Ivanović, Maja, "Humor u kulturi Gluvih" in Specijalna edukacija i rehabilitacija, 19, no. 1 (2020):43-57,
https://doi.org/10.5937/specedreh19-25478 . .

TY  - CONF
AU  - Radić-Šestić, Marina
AU  - Šešum, Mia
AU  - Karić, Jasmina
PY  - 2020
UR  - http://www.icf.fasper.bg.ac.rs/zbornici/20200914_1-Tematski-zbornik-Surdo-2020.pdf
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3478
AB  - One of the key factors for the success of inclusive practice is a sense of
self-efficacy of teachers. Teachers need to believe that they are sufficiently
prepared, well equipped and able to efficiently implement curricula in
inclusive education. The aims of this paper were to determine how teachers
perceive their own efficiency in inclusive practice, in the field of teaching, in
cooperation and management behavior. The sample included 97 respondents
who teach in primary schools in Belgrade, Sabac, Sremska Mitrovica,
Kraljevo and Kragujevac, school 2016/2017. years. The respondents were of
both genders, aged between 26 and 62 years (M=42,68, SD=8,97). The Teacher
Efficacy for Inclusive Practices (Sharma, Loreman & Forlin, 2012) was used in
the research. The scale consists of three subscales that examine: a) self-efficacy
of teachers in inclusive teaching, b) self-efficacy in cooperation and in) selfefficacy
in managing behavior. The results showed that teachers have low selfefficacy
for work in inclusive education. They believe that they are significantly
more competent in managing behavior in an inclusive classroom, than in
cooperation with other members of inclusive processes (p = 0.001), and they
are able to teach in these classes, than to cooperate with other colleagues and
parents (p = 0.010).
AB  - Jedan od ključnih faktora uspešnosti inkluzivne prakse je osećanje samoefikasnosti nastavnika. Nastavnici treba da veruju da su do- voljno pripremljeni, dobro opremljeni i sposobni da mogu efikasno re- alizovati nastavne planove i programe u inkluzivnom obrazovanju. Cilj istraživanja bio je da se utvrdi kako nastavnici percipiraju sopstvenu efikasnost u inkluzivnoj praksi, i to u oblasti izvođenja nastave, u saradnji i upravljanju ponašanjem. Uzorkom je obuhvaćeno 97 ispitanika koji predaju u osnovnim školama na području Beograda, Šapca, Sremske Mitrovice, Kraljeva i Kragujevca, školske 2016/2017. godine. Obuhvaćeni su ispitanici oba pola, starosne dobi od 26 do 62 godine (AS=42,68; SD=8,97). U istraživanju je korišćena Skala za pro- cenu efikasnosti nastavnika u inkluzivnoj praksi (The Teacher Efficacy for Inclusive Practices, Sharma, Loreman & Forlin, 2012). Skala se sastoji od tri subskale koje ispituju: a) samoefikasnost nastavnika u izvođenju inkluzivne nastave, b) samoefikasnost u saradnji i v) samoefikasnost u upravljanju ponašanjem. Rezultati su pokazali da nastavnici imaju nisku samoefikasnost za rad u inkluzivnom obrazovanju. Oni veruju da su značajno kompetentniji u upravljanju ponašanjem u inkluzivnom raz- redu, nego u saradnji s drugim učesnicima inkluzivnog procesa (p=0,001), kao i da su sposobniji da izvode nastavu u ovakvim razredima, nego da sarađuju sa drugim kolegama i roditeljima (p=0,010).
PB  - Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju
C3  - Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova
T1  - Samoefikasnost nastavnika osnovne škole u inkluzivnom obrazovanju
T1  - Self-efficacy of primary school teachers in Inclusive education
EP  - 200
SP  - 187
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3478
ER  - 

@conference{
author = "Radić-Šestić, Marina and Šešum, Mia and Karić, Jasmina",
year = "2020",
abstract = "One of the key factors for the success of inclusive practice is a sense of
self-efficacy of teachers. Teachers need to believe that they are sufficiently
prepared, well equipped and able to efficiently implement curricula in
inclusive education. The aims of this paper were to determine how teachers
perceive their own efficiency in inclusive practice, in the field of teaching, in
cooperation and management behavior. The sample included 97 respondents
who teach in primary schools in Belgrade, Sabac, Sremska Mitrovica,
Kraljevo and Kragujevac, school 2016/2017. years. The respondents were of
both genders, aged between 26 and 62 years (M=42,68, SD=8,97). The Teacher
Efficacy for Inclusive Practices (Sharma, Loreman & Forlin, 2012) was used in
the research. The scale consists of three subscales that examine: a) self-efficacy
of teachers in inclusive teaching, b) self-efficacy in cooperation and in) selfefficacy
in managing behavior. The results showed that teachers have low selfefficacy
for work in inclusive education. They believe that they are significantly
more competent in managing behavior in an inclusive classroom, than in
cooperation with other members of inclusive processes (p = 0.001), and they
are able to teach in these classes, than to cooperate with other colleagues and
parents (p = 0.010)., Jedan od ključnih faktora uspešnosti inkluzivne prakse je osećanje samoefikasnosti nastavnika. Nastavnici treba da veruju da su do- voljno pripremljeni, dobro opremljeni i sposobni da mogu efikasno re- alizovati nastavne planove i programe u inkluzivnom obrazovanju. Cilj istraživanja bio je da se utvrdi kako nastavnici percipiraju sopstvenu efikasnost u inkluzivnoj praksi, i to u oblasti izvođenja nastave, u saradnji i upravljanju ponašanjem. Uzorkom je obuhvaćeno 97 ispitanika koji predaju u osnovnim školama na području Beograda, Šapca, Sremske Mitrovice, Kraljeva i Kragujevca, školske 2016/2017. godine. Obuhvaćeni su ispitanici oba pola, starosne dobi od 26 do 62 godine (AS=42,68; SD=8,97). U istraživanju je korišćena Skala za pro- cenu efikasnosti nastavnika u inkluzivnoj praksi (The Teacher Efficacy for Inclusive Practices, Sharma, Loreman & Forlin, 2012). Skala se sastoji od tri subskale koje ispituju: a) samoefikasnost nastavnika u izvođenju inkluzivne nastave, b) samoefikasnost u saradnji i v) samoefikasnost u upravljanju ponašanjem. Rezultati su pokazali da nastavnici imaju nisku samoefikasnost za rad u inkluzivnom obrazovanju. Oni veruju da su značajno kompetentniji u upravljanju ponašanjem u inkluzivnom raz- redu, nego u saradnji s drugim učesnicima inkluzivnog procesa (p=0,001), kao i da su sposobniji da izvode nastavu u ovakvim razredima, nego da sarađuju sa drugim kolegama i roditeljima (p=0,010).",
publisher = "Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju",
journal = "Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova",
title = "Samoefikasnost nastavnika osnovne škole u inkluzivnom obrazovanju, Self-efficacy of primary school teachers in Inclusive education",
pages = "200-187",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3478"
}

Radić-Šestić, M., Šešum, M.,& Karić, J.. (2020). Samoefikasnost nastavnika osnovne škole u inkluzivnom obrazovanju. in Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova
Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju., 187-200.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3478

Radić-Šestić M, Šešum M, Karić J. Samoefikasnost nastavnika osnovne škole u inkluzivnom obrazovanju. in Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova. 2020;:187-200.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3478 .

Radić-Šestić, Marina, Šešum, Mia, Karić, Jasmina, "Samoefikasnost nastavnika osnovne škole u inkluzivnom obrazovanju" in Specifičnost oštećenja sluha – nove tendencije tematski zbornik radova (2020):187-200,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3478 .

TY  - CONF
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Kovačević, Tamara
AU  - Šešum, Mia
AU  - Dimić, Nadežda
PY  - 2020
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3297
AB  - Danas su mnoga istraživanja posvećena procesu usvajanja i razvoja jezika. Nama
su značajna ona, koja se bave načinima na koji deca koja ne čuju, usvajaju svoj jezik. Ovde
se misli na gluvu decu gluvih roditelja koja znakovni jezik usvajaju kao maternji, odnosno
prvi jezik. Međutim, najveći procenat gluve dece čine deca roditelja urednog sluha koja
su od rođenja izložena specifičnim uslovima i razvijaju svoj govor i jezik na drugačiji,
znatno teži način.
Cilj ovog rada je da ukaže na značaj i prednosti ranog usvajanja znakovnog jezika.
U radu će biti prikazana istraživanja koja se odnose na rano usvajanje znakovnog
jezika kod gluve dece gluvih roditelja, ali i gluve dece koja odrastaju u porodicama koje
čuju. Gluva deca gluvih roditelja su od prvog dana izložena pokretu, baš kao deca koja
čuju zvuku i govoru. Oni rano počinju da imitiraju pokrete svojih roditelja i uspostavljaju
komunikaciju. Prvi pokreti mogu se javiti već oko osmog meseca života. Sa druge strane,
gluva deca koja se rađaju u porodicama u kojima roditelji čuju u velikoj meri ostaju
uskraćena za prvu, najraniju komunikaciju, jer se roditelji uglavnom odlučuju da sa
svojom decom komuniciraju isključivo putem govora. Ukoliko porodica gluvih roditelja
dobije dete urednog sluha, ono će paralelno, veoma lako savladavati oba jezika. Znakovni
u komunikaciji sa roditeljima, govorni u kontaktu sa sredinom. Takva deca najčešće
postaju bilingvalna - potpuno jezički kompetentna u oba jezika. Ukazaće se i na značaj
dečjih (bebi) znakova koji predstavljaju prve podsticaje za razvoj osnovne – rane
komunikacije.
Rani pristup i interakcija putem jezika utiče na nivo jezičke kompetencije u
odraslom dobu, a samim tim i na edukativna postignuća. Ovo važi za oba jezika - govorni
i znakovni. Gluvi odrasli koji nisu imali pristup znakovnoj interakciji pre četvrte godine
života poseduju značajno manje jezičke veštine od gluvih koji su od najranijeg uzrasta bili
izloženi znakovnom jeziku i odraslih kasnije ogluvelih osoba, koje su prethodno usvojile
govorni jezik.
C3  - Zbornik rezimea – Stručno-naučna konferencija sa međunarodnim učešćem „Dani defektologa Srbije”, Beograd, 20– 23.02.2020
T1  - Značaj ranog usvajanja znakovnog jezika
EP  - 119
SP  - 119
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3297
ER  - 

@conference{
author = "Isaković, Ljubica and Kovačević, Tamara and Šešum, Mia and Dimić, Nadežda",
year = "2020",
abstract = "Danas su mnoga istraživanja posvećena procesu usvajanja i razvoja jezika. Nama
su značajna ona, koja se bave načinima na koji deca koja ne čuju, usvajaju svoj jezik. Ovde
se misli na gluvu decu gluvih roditelja koja znakovni jezik usvajaju kao maternji, odnosno
prvi jezik. Međutim, najveći procenat gluve dece čine deca roditelja urednog sluha koja
su od rođenja izložena specifičnim uslovima i razvijaju svoj govor i jezik na drugačiji,
znatno teži način.
Cilj ovog rada je da ukaže na značaj i prednosti ranog usvajanja znakovnog jezika.
U radu će biti prikazana istraživanja koja se odnose na rano usvajanje znakovnog
jezika kod gluve dece gluvih roditelja, ali i gluve dece koja odrastaju u porodicama koje
čuju. Gluva deca gluvih roditelja su od prvog dana izložena pokretu, baš kao deca koja
čuju zvuku i govoru. Oni rano počinju da imitiraju pokrete svojih roditelja i uspostavljaju
komunikaciju. Prvi pokreti mogu se javiti već oko osmog meseca života. Sa druge strane,
gluva deca koja se rađaju u porodicama u kojima roditelji čuju u velikoj meri ostaju
uskraćena za prvu, najraniju komunikaciju, jer se roditelji uglavnom odlučuju da sa
svojom decom komuniciraju isključivo putem govora. Ukoliko porodica gluvih roditelja
dobije dete urednog sluha, ono će paralelno, veoma lako savladavati oba jezika. Znakovni
u komunikaciji sa roditeljima, govorni u kontaktu sa sredinom. Takva deca najčešće
postaju bilingvalna - potpuno jezički kompetentna u oba jezika. Ukazaće se i na značaj
dečjih (bebi) znakova koji predstavljaju prve podsticaje za razvoj osnovne – rane
komunikacije.
Rani pristup i interakcija putem jezika utiče na nivo jezičke kompetencije u
odraslom dobu, a samim tim i na edukativna postignuća. Ovo važi za oba jezika - govorni
i znakovni. Gluvi odrasli koji nisu imali pristup znakovnoj interakciji pre četvrte godine
života poseduju značajno manje jezičke veštine od gluvih koji su od najranijeg uzrasta bili
izloženi znakovnom jeziku i odraslih kasnije ogluvelih osoba, koje su prethodno usvojile
govorni jezik.",
journal = "Zbornik rezimea – Stručno-naučna konferencija sa međunarodnim učešćem „Dani defektologa Srbije”, Beograd, 20– 23.02.2020",
title = "Značaj ranog usvajanja znakovnog jezika",
pages = "119-119",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3297"
}

Isaković, L., Kovačević, T., Šešum, M.,& Dimić, N.. (2020). Značaj ranog usvajanja znakovnog jezika. in Zbornik rezimea – Stručno-naučna konferencija sa međunarodnim učešćem „Dani defektologa Srbije”, Beograd, 20– 23.02.2020, 119-119.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3297

Isaković L, Kovačević T, Šešum M, Dimić N. Značaj ranog usvajanja znakovnog jezika. in Zbornik rezimea – Stručno-naučna konferencija sa međunarodnim učešćem „Dani defektologa Srbije”, Beograd, 20– 23.02.2020. 2020;:119-119.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3297 .

Isaković, Ljubica, Kovačević, Tamara, Šešum, Mia, Dimić, Nadežda, "Značaj ranog usvajanja znakovnog jezika" in Zbornik rezimea – Stručno-naučna konferencija sa međunarodnim učešćem „Dani defektologa Srbije”, Beograd, 20– 23.02.2020 (2020):119-119,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3297 .

TY  - CONF
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Šešum, Mia
AU  - Radić-Šestić, Marina
PY  - 2020
UR  - http://www.icf.fasper.bg.ac.rs/zbornici/20201221_1-ZBORNIK-RADOVA-SKUP-NAC_2020.pdf
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3451
AB  - The purpose of the inclusive education is to enable the persons with disabilities, regardless of their abilities and capabilities,to attend regular schools and have equal access to the educational institutions as well as to the activities of the social community. As a result of their limited perceptiveness as well as of the oral language production, deaf and hard of hearing children face difficulties as regards the development of their social skills and academic achievements at regular schools. If they do not use the same language as their peers (which is frequently the case as a lot of them use sign language), they cannot take part in the communication and thus they lag behind in the educational process. Teachers’ attitude to the inclusion is of key
importance to the accomplishments of the
students.
The analysis of various studies leads to two groups of factors which have a direct impact on deaf and hard of hearing children at inclusive schools, namely the internal factors (individual characteristics of children, early
intervention, communication and social skills)and the external factors(which relate
to the school environment, the inclusion of parents and acceptance). Even the very
advocates of the inclusive system are of the opinion that the inclusion of the deaf is often implemented erroneously, without the expert support rendered to students and that their participation in classes is reduced to a minimum.
The results of a large number of studies suggest that deaf and hard of hearing children at inclusive schools are often limited or even excluded from social interactions with their peers who can hear and that the existence of the communication barriers as well as differences between them intensifies that, which altogether has a negative effect on their education.
AB  - Svrha inkluzivnog obrazovanja jeste da omogući osobama sa ometenošću, bez obzi- ra na sposobnosti i mogućnosti, da pohađaju redovne škole i imaju isti pristup obrazovno – vaspitnim ustanovama, kao i aktivnostima društvene zajednice. Gluva i nagluva deca, usled ograničene sposobnosti percepcije, ali i produkcije govornog jezika, imaju teškoće u pogledu razvoja socijalnih veština i aka- demskog uspeha u redovnim školama. Ukoliko ne koriste isti jezik kao njihovi vršnjaci (što je često, jer mnogi koriste znakovni jezik) ne mogu učestvovati u komunikaciji, a samim tim zaostaju i u edukativnom proocesu. Odnos nastavni- ka prema inkluziji ključan je za uspešnost učenika. Analizom različitih istraživanja dolazi se do dve grupe faktora koji di- rektno utiču na gluve i nagluve učenike u inkluzivnim školama. Unutrašnji (individualne karakteristike dece, rana intervencija, socijalne i vešti- ne komunikacije) i spoljašnji faktori (koji se odnose na školsku sredinu, uključenost roditelja i prihvaćenost). Zastupnici inkluzivnog sistema obrazovanja često smatraju da se inkluzija gluvih uglavnom sprovodi pogrešno, bez stručne podrške učenicima i da se njihova participacija u nastavi svodi na minimum. Rezultati većeg broja istraživanja sugerišu da su gluva i nagluva deca u inklu- zivnim školama često ograničena, ili čak isključena iz socijalnih interakcija sa vršnjacima koji čuju i da postojanje komunikacionih barijera, kao i međusobnih različitosti, to pojačava, što sve negativno utiče na njihovu edukaciju.
PB  - Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju
C3  - Nacionalni naučni skup „Evaluacija efekata inkluzivnog obrazovanja u republici Srbiji” - Zbornik radova
T1  - Prepreke u inkluziji gluvih i nagluvih učenika
T1  - The obstacles in the inclusion of deaf and hard of hearing children
EP  - 81
SP  - 71
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3451
ER  - 

@conference{
author = "Isaković, Ljubica and Šešum, Mia and Radić-Šestić, Marina",
year = "2020",
abstract = "The purpose of the inclusive education is to enable the persons with disabilities, regardless of their abilities and capabilities,to attend regular schools and have equal access to the educational institutions as well as to the activities of the social community. As a result of their limited perceptiveness as well as of the oral language production, deaf and hard of hearing children face difficulties as regards the development of their social skills and academic achievements at regular schools. If they do not use the same language as their peers (which is frequently the case as a lot of them use sign language), they cannot take part in the communication and thus they lag behind in the educational process. Teachers’ attitude to the inclusion is of key
importance to the accomplishments of the
students.
The analysis of various studies leads to two groups of factors which have a direct impact on deaf and hard of hearing children at inclusive schools, namely the internal factors (individual characteristics of children, early
intervention, communication and social skills)and the external factors(which relate
to the school environment, the inclusion of parents and acceptance). Even the very
advocates of the inclusive system are of the opinion that the inclusion of the deaf is often implemented erroneously, without the expert support rendered to students and that their participation in classes is reduced to a minimum.
The results of a large number of studies suggest that deaf and hard of hearing children at inclusive schools are often limited or even excluded from social interactions with their peers who can hear and that the existence of the communication barriers as well as differences between them intensifies that, which altogether has a negative effect on their education., Svrha inkluzivnog obrazovanja jeste da omogući osobama sa ometenošću, bez obzi- ra na sposobnosti i mogućnosti, da pohađaju redovne škole i imaju isti pristup obrazovno – vaspitnim ustanovama, kao i aktivnostima društvene zajednice. Gluva i nagluva deca, usled ograničene sposobnosti percepcije, ali i produkcije govornog jezika, imaju teškoće u pogledu razvoja socijalnih veština i aka- demskog uspeha u redovnim školama. Ukoliko ne koriste isti jezik kao njihovi vršnjaci (što je često, jer mnogi koriste znakovni jezik) ne mogu učestvovati u komunikaciji, a samim tim zaostaju i u edukativnom proocesu. Odnos nastavni- ka prema inkluziji ključan je za uspešnost učenika. Analizom različitih istraživanja dolazi se do dve grupe faktora koji di- rektno utiču na gluve i nagluve učenike u inkluzivnim školama. Unutrašnji (individualne karakteristike dece, rana intervencija, socijalne i vešti- ne komunikacije) i spoljašnji faktori (koji se odnose na školsku sredinu, uključenost roditelja i prihvaćenost). Zastupnici inkluzivnog sistema obrazovanja često smatraju da se inkluzija gluvih uglavnom sprovodi pogrešno, bez stručne podrške učenicima i da se njihova participacija u nastavi svodi na minimum. Rezultati većeg broja istraživanja sugerišu da su gluva i nagluva deca u inklu- zivnim školama često ograničena, ili čak isključena iz socijalnih interakcija sa vršnjacima koji čuju i da postojanje komunikacionih barijera, kao i međusobnih različitosti, to pojačava, što sve negativno utiče na njihovu edukaciju.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju",
journal = "Nacionalni naučni skup „Evaluacija efekata inkluzivnog obrazovanja u republici Srbiji” - Zbornik radova",
title = "Prepreke u inkluziji gluvih i nagluvih učenika, The obstacles in the inclusion of deaf and hard of hearing children",
pages = "81-71",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3451"
}

Isaković, L., Šešum, M.,& Radić-Šestić, M.. (2020). Prepreke u inkluziji gluvih i nagluvih učenika. in Nacionalni naučni skup „Evaluacija efekata inkluzivnog obrazovanja u republici Srbiji” - Zbornik radova
Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju., 71-81.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3451

Isaković L, Šešum M, Radić-Šestić M. Prepreke u inkluziji gluvih i nagluvih učenika. in Nacionalni naučni skup „Evaluacija efekata inkluzivnog obrazovanja u republici Srbiji” - Zbornik radova. 2020;:71-81.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3451 .

Isaković, Ljubica, Šešum, Mia, Radić-Šestić, Marina, "Prepreke u inkluziji gluvih i nagluvih učenika" in Nacionalni naučni skup „Evaluacija efekata inkluzivnog obrazovanja u republici Srbiji” - Zbornik radova (2020):71-81,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3451 .

TY  - JOUR
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Šešum, Mia
PY  - 2020
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3857
AB  - Abstract: Slowed development of speech and language in deaf and hard of hearing children leads to a poor and scarce lexicon. The richness of the dictionary and its proper use depends not only on the number of adopted words, but also on the adoption of their true and complete meaning. Very often children know many words, but they do not use them correctly in everyday use. Adopted words should be used adequately in different situations. We must not neglect the influence of the school - education, family and the environment, which greatly contribute to the adequate adoption of the meaning of words and the expansion of the lexical fund of deaf and hard of hearing students. The aim of the research was to determine the degree of knowledge of opposite meaning of given words (nouns, verbs and adjectives) in deaf and hard of hearing students in relation to age, grade from the Serbian language, type of amplification (hearing aid or cochlear implant), and type of school they attend (special school for the deaf and hard of hearing or regular school).The sample consisted of 35 deaf and hard of hearing male and female students aged 11 to 15 (from the fourth to the eighth grade of primary school). The research was conducted in two schools attended by the deaf and hard of hearing in Belgrade and in one regular school. The instrument used for the purposes of this research is part of the Language Corpus for the assessment of lexical - stylistic specifics (Dimić and Isaković, 2003). The obtained data were processed in the statistical package SPSS.23. Descriptive statistics (AS i SD), Chi - square test and its significance were used. A qualitative analysis of the mistakes made was also performed.The results of the research indicate that the students mastered the words of opposite meaning of nouns (AS=4.51±0.85) and adjectives (AS=4.49±0.70), while they mastered the antonyms of verbs the worst (A=3.83±1,07). It was noticed that there is a statistically significant difference in the knowledge of antonyms of nouns in relation to the age of students (Chi-Square 15.627, df=8, p = .05). Older students have better results in knowing opposite meaning of nouns. In relation to the grade from the Serbian language, the significance is noticed in nouns (Chi-Square 11.443, df=4, p=.02) and verbs (Chi-Square 18.095, df =6, p=.01), where excellent students achieve significantly better results. When comparing the results in relation to the type of amplification, as well as the type of school they attend, no statistically significant differences were observed. We came to the conclusion that age and especially grades in the Serbian language mostly define the results of students in the research. We can say that teachers objectively graded their students, because the best results were achieved by excellent students and the worst results was in sufficient students. Continuous work on enriching vocabulary and forming concepts, starting from the earliest age, is an important segment of educating deaf and hard of hearing students. At the same time, we should work on the adoption of new words, but also on expanding the meaning of already known words.
T2  - Institute of management and knowledge
T1  - The words of opposite meaning in the language of deaf and hearing impaired
EP  - 1233
IS  - 6
SP  - 1227
VL  - 43
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3857
ER  - 

@article{
author = "Isaković, Ljubica and Šešum, Mia",
year = "2020",
abstract = "Abstract: Slowed development of speech and language in deaf and hard of hearing children leads to a poor and scarce lexicon. The richness of the dictionary and its proper use depends not only on the number of adopted words, but also on the adoption of their true and complete meaning. Very often children know many words, but they do not use them correctly in everyday use. Adopted words should be used adequately in different situations. We must not neglect the influence of the school - education, family and the environment, which greatly contribute to the adequate adoption of the meaning of words and the expansion of the lexical fund of deaf and hard of hearing students. The aim of the research was to determine the degree of knowledge of opposite meaning of given words (nouns, verbs and adjectives) in deaf and hard of hearing students in relation to age, grade from the Serbian language, type of amplification (hearing aid or cochlear implant), and type of school they attend (special school for the deaf and hard of hearing or regular school).The sample consisted of 35 deaf and hard of hearing male and female students aged 11 to 15 (from the fourth to the eighth grade of primary school). The research was conducted in two schools attended by the deaf and hard of hearing in Belgrade and in one regular school. The instrument used for the purposes of this research is part of the Language Corpus for the assessment of lexical - stylistic specifics (Dimić and Isaković, 2003). The obtained data were processed in the statistical package SPSS.23. Descriptive statistics (AS i SD), Chi - square test and its significance were used. A qualitative analysis of the mistakes made was also performed.The results of the research indicate that the students mastered the words of opposite meaning of nouns (AS=4.51±0.85) and adjectives (AS=4.49±0.70), while they mastered the antonyms of verbs the worst (A=3.83±1,07). It was noticed that there is a statistically significant difference in the knowledge of antonyms of nouns in relation to the age of students (Chi-Square 15.627, df=8, p = .05). Older students have better results in knowing opposite meaning of nouns. In relation to the grade from the Serbian language, the significance is noticed in nouns (Chi-Square 11.443, df=4, p=.02) and verbs (Chi-Square 18.095, df =6, p=.01), where excellent students achieve significantly better results. When comparing the results in relation to the type of amplification, as well as the type of school they attend, no statistically significant differences were observed. We came to the conclusion that age and especially grades in the Serbian language mostly define the results of students in the research. We can say that teachers objectively graded their students, because the best results were achieved by excellent students and the worst results was in sufficient students. Continuous work on enriching vocabulary and forming concepts, starting from the earliest age, is an important segment of educating deaf and hard of hearing students. At the same time, we should work on the adoption of new words, but also on expanding the meaning of already known words.",
journal = "Institute of management and knowledge",
title = "The words of opposite meaning in the language of deaf and hearing impaired",
pages = "1233-1227",
number = "6",
volume = "43",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3857"
}

Isaković, L.,& Šešum, M.. (2020). The words of opposite meaning in the language of deaf and hearing impaired. in Institute of management and knowledge, 43(6), 1227-1233.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3857

Isaković L, Šešum M. The words of opposite meaning in the language of deaf and hearing impaired. in Institute of management and knowledge. 2020;43(6):1227-1233.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3857 .

Isaković, Ljubica, Šešum, Mia, "The words of opposite meaning in the language of deaf and hearing impaired" in Institute of management and knowledge, 43, no. 6 (2020):1227-1233,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3857 .

TY  - CONF
AU  - Isaković, Ljubica
AU  - Šešum, Mia
AU  - Dimić, Nadežda
PY  - 2019
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3116
AB  - Odsustvo slušanja kod gluve i nagluve dece komplikuje i otežava razvoj govora
i jezika. Oni se usvajaju na specifičan način i razvijenost će, u velikoj meri, zavisiti od podsticaja iz okoline. Poseban problem je izgradnja rečnika, usvajanje
novih reči, kao i njihovo adekvatno povezivanje sa značenjem. Znakovni jezik
za njih nije hendikep već prirodni oblik izražavanja, uporediv sa izražajnim potencijalom govornog jezika. On im omogućava kognitivna, komunikativna i
kreativna iskustva. Cilj ovog rada bio je da se utvrdi stepen usvojenosti reči
suprotnog značenja datih imenica, glagola, prideva i priloga u pisanom i znakovnom jeziku gluvih i nagluvih učenika. Korišćen je segment Jezičkog korpusa
za procenu leksičko-stilskih specifičnosti (Dimić i Isaković, 2003). Od dece se
tražilo da daju suprotna značenja na zadate reči, koristeći pisani i znakovni
jezik. Ispitivanjem je oduhvaćeno 54 učenika sa oštećenjem sluha uzrasta od
petog do osmog razreda i obavljeno je u Beogradu. Računali smo frekvencije
i procente, aritmetičku sredinu i standardnu devijaciju, t-test i njegov značaj,
Vilkoksonov test označenih rangova. Uočava se uticaj uzrasta na adekvatnu
upotrebu reči suprotnog značenja. Najveći broj pravilno korišćenih reči suprotnog značenja i bolji rezultati dati su u znakovnom jeziku (imenice t = -3,82, p
< 0,01; glagoli t = -9,11, p < 0,01; pridevi t = -4,73, p < 0,01; prilozi t = -6,89,
p < 0,01). Znakovni jezik treba da bude osnova za razvoj pisanog jezika gluve
dece. Njegov razvoj prati razvoj pisanog govora, utiče na bolje razumevanje
značenja postojećih reči, kao i na usvajanje značenja nepoznatih reči. Uočene
su i date specifične greške.
AB  - The absence of the auditory component in deaf children complicates or completely
incapacitates the development of speech and language. Language is adopted in a specific
manner and its development depends greatly on the stimulus from the environment. Problem
in vocabulary building is the assimilation of new words and their adequate association with
their meaning. For deaf children, sign language is not a handicap, but a natural form of
expression, comparable to the expressive potential of spoken language which provides them
with cognitive, communicative and creative experiences. The purpose of this paper was to
examine the level of adoption of the opposite meaning of the given nouns, verbs, adjectives
and adverbs in written and sign language of deaf and hard of hearing students. The study
incorporated a segment of the Language corpus for the evaluation of lexical-style related
characteristics (Dimic & Isakovic, 2003). In the tasks that were given to the children, they were
asked to give opposite meanings of the given words using written and sing language. The
study consisted of 54 deaf students attending fifth to eight grade at two schools in Belgrade.
We calculated frequencies and percentage mean score and standard deviations, t-test and its
significance, Wilcoxon Signed Ranks Test. We determined the influence of age on adequate
use of words of the opposite meanings. The greatest number of correctly used words of the
opposite meaning was used in the sign form of expression (nouns t = -3.82, p < 0.01; verbs t =
-9.11, p < 0.01; adjectives t = -4.73, p < 0.01; adverbs t = -6.89, p < 0.01). Sign language should
be the basis for the development of the written language of deaf children. Its development
follows the development of written speech, influences a better understanding of the meaning
of existing words, and the acceptance of the meaning of unknown words. Different specific
mistakes were observed.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Zbornik radova - 10. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija,
T1  - Upotreba reči suprotnog značenja u pisanom i znakovnom jeziku
T1  - The use of words of the opposite meaning in
written and sign language
EP  - 431
SP  - 425
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3116
ER  - 

@conference{
author = "Isaković, Ljubica and Šešum, Mia and Dimić, Nadežda",
year = "2019",
abstract = "Odsustvo slušanja kod gluve i nagluve dece komplikuje i otežava razvoj govora
i jezika. Oni se usvajaju na specifičan način i razvijenost će, u velikoj meri, zavisiti od podsticaja iz okoline. Poseban problem je izgradnja rečnika, usvajanje
novih reči, kao i njihovo adekvatno povezivanje sa značenjem. Znakovni jezik
za njih nije hendikep već prirodni oblik izražavanja, uporediv sa izražajnim potencijalom govornog jezika. On im omogućava kognitivna, komunikativna i
kreativna iskustva. Cilj ovog rada bio je da se utvrdi stepen usvojenosti reči
suprotnog značenja datih imenica, glagola, prideva i priloga u pisanom i znakovnom jeziku gluvih i nagluvih učenika. Korišćen je segment Jezičkog korpusa
za procenu leksičko-stilskih specifičnosti (Dimić i Isaković, 2003). Od dece se
tražilo da daju suprotna značenja na zadate reči, koristeći pisani i znakovni
jezik. Ispitivanjem je oduhvaćeno 54 učenika sa oštećenjem sluha uzrasta od
petog do osmog razreda i obavljeno je u Beogradu. Računali smo frekvencije
i procente, aritmetičku sredinu i standardnu devijaciju, t-test i njegov značaj,
Vilkoksonov test označenih rangova. Uočava se uticaj uzrasta na adekvatnu
upotrebu reči suprotnog značenja. Najveći broj pravilno korišćenih reči suprotnog značenja i bolji rezultati dati su u znakovnom jeziku (imenice t = -3,82, p
< 0,01; glagoli t = -9,11, p < 0,01; pridevi t = -4,73, p < 0,01; prilozi t = -6,89,
p < 0,01). Znakovni jezik treba da bude osnova za razvoj pisanog jezika gluve
dece. Njegov razvoj prati razvoj pisanog govora, utiče na bolje razumevanje
značenja postojećih reči, kao i na usvajanje značenja nepoznatih reči. Uočene
su i date specifične greške., The absence of the auditory component in deaf children complicates or completely
incapacitates the development of speech and language. Language is adopted in a specific
manner and its development depends greatly on the stimulus from the environment. Problem
in vocabulary building is the assimilation of new words and their adequate association with
their meaning. For deaf children, sign language is not a handicap, but a natural form of
expression, comparable to the expressive potential of spoken language which provides them
with cognitive, communicative and creative experiences. The purpose of this paper was to
examine the level of adoption of the opposite meaning of the given nouns, verbs, adjectives
and adverbs in written and sign language of deaf and hard of hearing students. The study
incorporated a segment of the Language corpus for the evaluation of lexical-style related
characteristics (Dimic & Isakovic, 2003). In the tasks that were given to the children, they were
asked to give opposite meanings of the given words using written and sing language. The
study consisted of 54 deaf students attending fifth to eight grade at two schools in Belgrade.
We calculated frequencies and percentage mean score and standard deviations, t-test and its
significance, Wilcoxon Signed Ranks Test. We determined the influence of age on adequate
use of words of the opposite meanings. The greatest number of correctly used words of the
opposite meaning was used in the sign form of expression (nouns t = -3.82, p < 0.01; verbs t =
-9.11, p < 0.01; adjectives t = -4.73, p < 0.01; adverbs t = -6.89, p < 0.01). Sign language should
be the basis for the development of the written language of deaf children. Its development
follows the development of written speech, influences a better understanding of the meaning
of existing words, and the acceptance of the meaning of unknown words. Different specific
mistakes were observed.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Zbornik radova - 10. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija,",
title = "Upotreba reči suprotnog značenja u pisanom i znakovnom jeziku, The use of words of the opposite meaning in
written and sign language",
pages = "431-425",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3116"
}

Isaković, L., Šešum, M.,& Dimić, N.. (2019). Upotreba reči suprotnog značenja u pisanom i znakovnom jeziku. in Zbornik radova - 10. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija,
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 425-431.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3116

Isaković L, Šešum M, Dimić N. Upotreba reči suprotnog značenja u pisanom i znakovnom jeziku. in Zbornik radova - 10. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija,. 2019;:425-431.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3116 .

Isaković, Ljubica, Šešum, Mia, Dimić, Nadežda, "Upotreba reči suprotnog značenja u pisanom i znakovnom jeziku" in Zbornik radova - 10. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, (2019):425-431,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3116 .

TY  - CONF
AU  - Radić-Šestić, Marina
AU  - Šešum, Mia
PY  - 2018
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/2940
PB  - Sarajevo : Pedagoški fakultet
C3  - Zbornik sažetaka I međunarodne naučno-stručne konferencije 'Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji“, 2018
T1  - Povezanost faktora odluke i zadovoljstva roditelja ishodima rehabilitacije nakon kohlearne implantacije
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2940
ER  - 

@conference{
author = "Radić-Šestić, Marina and Šešum, Mia",
year = "2018",
publisher = "Sarajevo : Pedagoški fakultet",
journal = "Zbornik sažetaka I međunarodne naučno-stručne konferencije 'Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji“, 2018",
title = "Povezanost faktora odluke i zadovoljstva roditelja ishodima rehabilitacije nakon kohlearne implantacije",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2940"
}

Radić-Šestić, M.,& Šešum, M.. (2018). Povezanost faktora odluke i zadovoljstva roditelja ishodima rehabilitacije nakon kohlearne implantacije. in Zbornik sažetaka I međunarodne naučno-stručne konferencije 'Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji“, 2018
Sarajevo : Pedagoški fakultet..
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2940

Radić-Šestić M, Šešum M. Povezanost faktora odluke i zadovoljstva roditelja ishodima rehabilitacije nakon kohlearne implantacije. in Zbornik sažetaka I međunarodne naučno-stručne konferencije 'Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji“, 2018. 2018;.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2940 .

Radić-Šestić, Marina, Šešum, Mia, "Povezanost faktora odluke i zadovoljstva roditelja ishodima rehabilitacije nakon kohlearne implantacije" in Zbornik sažetaka I međunarodne naučno-stručne konferencije 'Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji“, 2018 (2018),
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2940 .

TY  - JOUR
AU  - Radić-Šestić, Marina
AU  - Šešum, Mia
AU  - Isaković, Ljubica
PY  - 2018
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/2899
AB  - Uspešnost inkluzije dece sa ometenošću u redovne škole, čija je
primena u Srbiji obavezna od 2009. godine, zavisi od podizanja svesti i
informisanosti celokupnog stanovništva u pogledu ograničenja i mogućnosti osoba
sa ometenošću.
Ovim istraživanjem želeli smo da utvrdimo kako učenici redovne osnovne škole
različitog pola i školskog uzrasta percipiraju osobe sa ometenošću, zatim kako
sagledavaju sopstvenu informisanost na temu ometenosti i potrebu za dodatnim
informacijama, kao i u kakvom su međusobnom odnosu ove varijable. Ispitivanje je
izvršeno na prigodnom uzorku od 100 učenika šestog i sedmog razreda redovne
osnovne škole. Korišćen je upitnik koji je posebno konstruisan za svrhe ovog
istraživanja. Dobijeni rezultati ukazuju na negativnu povezanost procene sopstvene
informisanosti i predstave o osobama sa ometenošću. Takođe, utvrđeno je da učenice
uspešnije opažaju prisustvo vršnjaka sa ometenošću u okviru društvene grupe kojoj
pripadaju u odnosu na učenike, kao i da se učenici šestog razreda u značajno većoj
meri druže s vršnjacima sa ometenošću nego što to rade učenici sedmog razreda.
Učenici sedmog razreda su procenili i značajno veću potrebu za dodatnim
informisanjem nego učenici šestog razreda.
AB  - Success of inclusion of children with mental retardation into regular schools,
which application has been compulsory since 2009, depends on raising awareness and the
state of being informed of the whole number of inhabitants in the respect of borders and
possibilities of the persons with mental retardation.
This research had the point in determining how children of the regular primary school of
different gender an school age perceive people with retardation, then hoe they observe their
own knowledge about the topic of retardation and the need for additional information, and
what the relation between these two variables is. The research was done at the sample of 100
students of the sixth and seventh grade of the primary school. There was a questionnaire,
specially designed for the purposes of this research. After the completed analyses, the given
results point at the negative connectivity of the estimating of own knowledge and perception of
the persons with retardation. Also it was determined that female students more successfully
notice their peers with retardation within the social unit which they belong to in relation to the
students as well as that sixth grade students socialise more with their peers with retardation
than the seventh graders. Students of the seventh grade estimated greater need for additional
information than the sixth graders.
PB  - Forum pedagoga
T2  - Pedagogija
T2  - Pedagogija
T1  - Povezanost pola i uzrasta učenika sa samoprocenjenim znanjem i predstavama o osobama sa ometenošću
T1  - Connection of the gender of students with the self-estimated
knowledge and notions about persons with mental
retardation
EP  - 74
IS  - 1
SP  - 61
VL  - 73
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2899
ER  - 

@article{
author = "Radić-Šestić, Marina and Šešum, Mia and Isaković, Ljubica",
year = "2018",
abstract = "Uspešnost inkluzije dece sa ometenošću u redovne škole, čija je
primena u Srbiji obavezna od 2009. godine, zavisi od podizanja svesti i
informisanosti celokupnog stanovništva u pogledu ograničenja i mogućnosti osoba
sa ometenošću.
Ovim istraživanjem želeli smo da utvrdimo kako učenici redovne osnovne škole
različitog pola i školskog uzrasta percipiraju osobe sa ometenošću, zatim kako
sagledavaju sopstvenu informisanost na temu ometenosti i potrebu za dodatnim
informacijama, kao i u kakvom su međusobnom odnosu ove varijable. Ispitivanje je
izvršeno na prigodnom uzorku od 100 učenika šestog i sedmog razreda redovne
osnovne škole. Korišćen je upitnik koji je posebno konstruisan za svrhe ovog
istraživanja. Dobijeni rezultati ukazuju na negativnu povezanost procene sopstvene
informisanosti i predstave o osobama sa ometenošću. Takođe, utvrđeno je da učenice
uspešnije opažaju prisustvo vršnjaka sa ometenošću u okviru društvene grupe kojoj
pripadaju u odnosu na učenike, kao i da se učenici šestog razreda u značajno većoj
meri druže s vršnjacima sa ometenošću nego što to rade učenici sedmog razreda.
Učenici sedmog razreda su procenili i značajno veću potrebu za dodatnim
informisanjem nego učenici šestog razreda., Success of inclusion of children with mental retardation into regular schools,
which application has been compulsory since 2009, depends on raising awareness and the
state of being informed of the whole number of inhabitants in the respect of borders and
possibilities of the persons with mental retardation.
This research had the point in determining how children of the regular primary school of
different gender an school age perceive people with retardation, then hoe they observe their
own knowledge about the topic of retardation and the need for additional information, and
what the relation between these two variables is. The research was done at the sample of 100
students of the sixth and seventh grade of the primary school. There was a questionnaire,
specially designed for the purposes of this research. After the completed analyses, the given
results point at the negative connectivity of the estimating of own knowledge and perception of
the persons with retardation. Also it was determined that female students more successfully
notice their peers with retardation within the social unit which they belong to in relation to the
students as well as that sixth grade students socialise more with their peers with retardation
than the seventh graders. Students of the seventh grade estimated greater need for additional
information than the sixth graders.",
publisher = "Forum pedagoga",
journal = "Pedagogija, Pedagogija",
title = "Povezanost pola i uzrasta učenika sa samoprocenjenim znanjem i predstavama o osobama sa ometenošću, Connection of the gender of students with the self-estimated
knowledge and notions about persons with mental
retardation",
pages = "74-61",
number = "1",
volume = "73",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2899"
}

Radić-Šestić, M., Šešum, M.,& Isaković, L.. (2018). Povezanost pola i uzrasta učenika sa samoprocenjenim znanjem i predstavama o osobama sa ometenošću. in Pedagogija
Forum pedagoga., 73(1), 61-74.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2899

Radić-Šestić M, Šešum M, Isaković L. Povezanost pola i uzrasta učenika sa samoprocenjenim znanjem i predstavama o osobama sa ometenošću. in Pedagogija. 2018;73(1):61-74.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2899 .

Radić-Šestić, Marina, Šešum, Mia, Isaković, Ljubica, "Povezanost pola i uzrasta učenika sa samoprocenjenim znanjem i predstavama o osobama sa ometenošću" in Pedagogija, 73, no. 1 (2018):61-74,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_2899 .