TY  - JOUR
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Buha, Nataša
PY  - 2024
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5420
AB  - Theory of mind (ToM) refers to the complex cognitive ability allowing attribution of mental states to others and understanding that others may have different beliefs, intentions and desires which are different than our own. Developmental language disorder (DLD) is characterized by persistent deficits in the acquisition, comprehension, production or use of language. These children, in addition to language difficulties, may also have a spectrum of cognitive deficits. Research of ToM in DLD children started relatively recently, and the data so far have been quite inconsistent. The aim of our study is to compare ToM abilities and their developmental pattern between DLD and typically developing (TD) children, as well as to investigate potential differences between two main DLD subtypes (expressive and mixed) which differ dominantly regarding to the level of difficulties in language comprehension. The sample consisted of 119 participants aged between five to ten years, divided into two groups, 69 children with DLD and 50 TD children. Sally-Anne false belief task was used as a measure of ToM ability. The results indicate a significant developmental delay of ToM ability in children with DLD with no significant differences between the two DLD types. This indicates that children with DLD have significant difficulties in understanding that actions of others depend on their beliefs rather than simply the real situation itself, as well as that belief and reality often diverge. The results of the research are discussed from two aspects, by comparison with the results of other studies that investigated ToM in DLD children and through the prism of difficulties in social and academic functioning that these children may have. Practical implications are also given, as well as some of the specific techniques that can facilitate the ToM development in children with DLD within the school environment.
AB  - Теорија ума (ТУ) односи се на сложену социокогнитивну способност, која омогућава закључивање о сопственим менталним стањима, као и менталним стањима других људи. Она омогућава тумачење и предвиђање понашања других на основу разумевања њихових осећања, намера, жеља, ставова, веровања и знања, што имплицира да се веровања, намере и жеље могу разликовати од особе до особе (Preckel et al., 2018). ТУ се постепено развија током детињства, при чему је развој обележен неколиким кључним прекретницама. На раном предшколском узрасту деца почињу да овладавају способношћу заузимања перспективе, што им омогућава да разумеју да друге особе могу видети ствари другачије него они сами. Током раног школског узраста почињу да схватају концепт ума као активног тумача, овладавајући базичним разумевањем менталних процеса (на пример, Barquero et al., 2003). Значајна прекретница у развоју ТУ је разумевање лажних веровања, односно препознавање да веровања других људи могу бити другачија од стварности и различита код појединаца. Типично, до четврте године деца овладавају ТУ првог реда, разумевајући веровања као менталне ентитете одвојене од стварности (Poulin-Dubois, 2020). Око седме године обично овладавају ТУ другог реда, што им омогућава да размишљају о мисаоним процесима других (Miller, 2009). Однос између језика и ТУ током развоја указује на комплексну интеракцију когнитивних и језичких вештина. Сматра се да код деце типичног развоја (ТР) усмереност на намере других људи и интерперсонална преференција, које се јављају веома рано током развоја, претходе и поспешују језички развој (De Villiers, 2007). Узрочна веза између ТУ и језичких способности није у потпуности разјашњена, иако истраживања указују на то да, када је реч о разумевању веровања, развој језика ипак претходи развоју ТУ (на пример, De Villiers & Piers, 2002; Slade & Ruffman, 2005). Овај однос постаје посебно важан када је реч о популацији деце са развојним језичким поремећајем (РЈП), где тешкоће у изражавању или разумевању језика могу утицати на развој ТУ. Код деце са РЈП експресивног типа тешкоће у изражавању могу ометати овладавање вештинама разумевања менталних стања других. С друге стране, деца са РЈП мешовитог типа, који се манифестује тешкоћама у доменима и рецептивних и  експресивних језичких способности, могу имати додатне проблеме у разумевању социјалних интеракција и интерпретирању намера других. Стога је разумевање развоја ТУ кључно за свеобухватно сагледавање развојних изазова са којим се срећу деца са РЈП.Циљ овог истраживања је да се упореди ТУ и њен развојни ток између деце са РЈП и деце ТР, као и да се испитају потенцијалне разлике између два главна подтипа РЈП (експресивни и мешовити), који се разликују претежно по нивоу тешкоћа у разумевању језика. У ту сврху одабран је узорак од 119 испитаника узраста од пет до десет година, подељених у две групе, 69 деце са РЈП и 50 деце ТР. За процену ТУ коришћен је задатак лажног веровања „Сања и Ана” (енг. Sally-Anne test, Baron-Cohen et al., 1985). Резултати истраживања указују на то да деца са тешкоћама у језичком развоју постижу значајно нижи резултат на примењеном задатку у односу на децу ТР (F(1,115) =32,487, p=0,000, парцијални η2=0,22). Наредним анализама је утврђено да су ове разлике присутне и на предшколском и на основношколском узрасту, као и да не зависе од типа РЈП. Додатно, утврђено је да је код деце са РЈП присутно развојно кашњење од две године и више, имајући у виду да ова деца и на школском узрасту имају тешкоће у разумевању ТУ првог реда. Изостанак разлика у нивоу развијености ТУ између деце са различитим типовима РЈП указује на то да ниво језичког разумевања није пресудан чинилац у разумевању лажног веровања. Резултати нашег истраживања који указују на недовољно развијену ТУ код деце са РЈП, уз чињеницу да језичке тешкоће код ове деце могу перзистирати и на школском узрасту (нпр. Del Valle et al., 2018; Drljan & Vuković, 2019) и да често доводе до проблема у савладавању академских вештина (нпр. Harrison et al., 2009; Oliveira et al., 2021), указују на присуство двоструког ризика код ове популације – потенцијално лоша академска постигнућа и проблеми у вези са социјалном укључености у школском контексту. Овакав налаз имплицира потребу за применом додатних дидактичких метода у раду са овом децом које би олакшале савладавање градива и поспешиле формирање позитивних односа са вршњацима и наставницима, што је од посебног значаја имајући у виду да се током школског периода даљи језички развој одвија углавном кроз учење и интензивну комуникацију у школи.
PB  - Учитељски факултет Универзитета у Београду
T2  - Inovacije u nastavi
T1  - Theory of mind in children with developmental language disorder – developmental tendencies
T1  - Теорија ума деце са развојним језичким поремећајем –  развојне тенденције
EP  - 60
IS  - 1
SP  - 43
VL  - 37
DO  - https://doi.org/10.5937/inovacije2401043D
ER  - 

@article{
author = "Drljan, Bojana and Ječmenica, Nevena and Buha, Nataša",
year = "2024",
abstract = "Theory of mind (ToM) refers to the complex cognitive ability allowing attribution of mental states to others and understanding that others may have different beliefs, intentions and desires which are different than our own. Developmental language disorder (DLD) is characterized by persistent deficits in the acquisition, comprehension, production or use of language. These children, in addition to language difficulties, may also have a spectrum of cognitive deficits. Research of ToM in DLD children started relatively recently, and the data so far have been quite inconsistent. The aim of our study is to compare ToM abilities and their developmental pattern between DLD and typically developing (TD) children, as well as to investigate potential differences between two main DLD subtypes (expressive and mixed) which differ dominantly regarding to the level of difficulties in language comprehension. The sample consisted of 119 participants aged between five to ten years, divided into two groups, 69 children with DLD and 50 TD children. Sally-Anne false belief task was used as a measure of ToM ability. The results indicate a significant developmental delay of ToM ability in children with DLD with no significant differences between the two DLD types. This indicates that children with DLD have significant difficulties in understanding that actions of others depend on their beliefs rather than simply the real situation itself, as well as that belief and reality often diverge. The results of the research are discussed from two aspects, by comparison with the results of other studies that investigated ToM in DLD children and through the prism of difficulties in social and academic functioning that these children may have. Practical implications are also given, as well as some of the specific techniques that can facilitate the ToM development in children with DLD within the school environment., Теорија ума (ТУ) односи се на сложену социокогнитивну способност, која омогућава закључивање о сопственим менталним стањима, као и менталним стањима других људи. Она омогућава тумачење и предвиђање понашања других на основу разумевања њихових осећања, намера, жеља, ставова, веровања и знања, што имплицира да се веровања, намере и жеље могу разликовати од особе до особе (Preckel et al., 2018). ТУ се постепено развија током детињства, при чему је развој обележен неколиким кључним прекретницама. На раном предшколском узрасту деца почињу да овладавају способношћу заузимања перспективе, што им омогућава да разумеју да друге особе могу видети ствари другачије него они сами. Током раног школског узраста почињу да схватају концепт ума као активног тумача, овладавајући базичним разумевањем менталних процеса (на пример, Barquero et al., 2003). Значајна прекретница у развоју ТУ је разумевање лажних веровања, односно препознавање да веровања других људи могу бити другачија од стварности и различита код појединаца. Типично, до четврте године деца овладавају ТУ првог реда, разумевајући веровања као менталне ентитете одвојене од стварности (Poulin-Dubois, 2020). Око седме године обично овладавају ТУ другог реда, што им омогућава да размишљају о мисаоним процесима других (Miller, 2009). Однос између језика и ТУ током развоја указује на комплексну интеракцију когнитивних и језичких вештина. Сматра се да код деце типичног развоја (ТР) усмереност на намере других људи и интерперсонална преференција, које се јављају веома рано током развоја, претходе и поспешују језички развој (De Villiers, 2007). Узрочна веза између ТУ и језичких способности није у потпуности разјашњена, иако истраживања указују на то да, када је реч о разумевању веровања, развој језика ипак претходи развоју ТУ (на пример, De Villiers & Piers, 2002; Slade & Ruffman, 2005). Овај однос постаје посебно важан када је реч о популацији деце са развојним језичким поремећајем (РЈП), где тешкоће у изражавању или разумевању језика могу утицати на развој ТУ. Код деце са РЈП експресивног типа тешкоће у изражавању могу ометати овладавање вештинама разумевања менталних стања других. С друге стране, деца са РЈП мешовитог типа, који се манифестује тешкоћама у доменима и рецептивних и  експресивних језичких способности, могу имати додатне проблеме у разумевању социјалних интеракција и интерпретирању намера других. Стога је разумевање развоја ТУ кључно за свеобухватно сагледавање развојних изазова са којим се срећу деца са РЈП.Циљ овог истраживања је да се упореди ТУ и њен развојни ток између деце са РЈП и деце ТР, као и да се испитају потенцијалне разлике између два главна подтипа РЈП (експресивни и мешовити), који се разликују претежно по нивоу тешкоћа у разумевању језика. У ту сврху одабран је узорак од 119 испитаника узраста од пет до десет година, подељених у две групе, 69 деце са РЈП и 50 деце ТР. За процену ТУ коришћен је задатак лажног веровања „Сања и Ана” (енг. Sally-Anne test, Baron-Cohen et al., 1985). Резултати истраживања указују на то да деца са тешкоћама у језичком развоју постижу значајно нижи резултат на примењеном задатку у односу на децу ТР (F(1,115) =32,487, p=0,000, парцијални η2=0,22). Наредним анализама је утврђено да су ове разлике присутне и на предшколском и на основношколском узрасту, као и да не зависе од типа РЈП. Додатно, утврђено је да је код деце са РЈП присутно развојно кашњење од две године и више, имајући у виду да ова деца и на школском узрасту имају тешкоће у разумевању ТУ првог реда. Изостанак разлика у нивоу развијености ТУ између деце са различитим типовима РЈП указује на то да ниво језичког разумевања није пресудан чинилац у разумевању лажног веровања. Резултати нашег истраживања који указују на недовољно развијену ТУ код деце са РЈП, уз чињеницу да језичке тешкоће код ове деце могу перзистирати и на школском узрасту (нпр. Del Valle et al., 2018; Drljan & Vuković, 2019) и да често доводе до проблема у савладавању академских вештина (нпр. Harrison et al., 2009; Oliveira et al., 2021), указују на присуство двоструког ризика код ове популације – потенцијално лоша академска постигнућа и проблеми у вези са социјалном укључености у школском контексту. Овакав налаз имплицира потребу за применом додатних дидактичких метода у раду са овом децом које би олакшале савладавање градива и поспешиле формирање позитивних односа са вршњацима и наставницима, што је од посебног значаја имајући у виду да се током школског периода даљи језички развој одвија углавном кроз учење и интензивну комуникацију у школи.",
publisher = "Учитељски факултет Универзитета у Београду",
journal = "Inovacije u nastavi",
title = "Theory of mind in children with developmental language disorder – developmental tendencies, Теорија ума деце са развојним језичким поремећајем –  развојне тенденције",
pages = "60-43",
number = "1",
volume = "37",
doi = "https://doi.org/10.5937/inovacije2401043D"
}

Drljan, B., Ječmenica, N.,& Buha, N.. (2024). Theory of mind in children with developmental language disorder – developmental tendencies. in Inovacije u nastavi
Учитељски факултет Универзитета у Београду., 37(1), 43-60.
https://doi.org/https://doi.org/10.5937/inovacije2401043D

Drljan B, Ječmenica N, Buha N. Theory of mind in children with developmental language disorder – developmental tendencies. in Inovacije u nastavi. 2024;37(1):43-60.
doi:https://doi.org/10.5937/inovacije2401043D .

Drljan, Bojana, Ječmenica, Nevena, Buha, Nataša, "Theory of mind in children with developmental language disorder – developmental tendencies" in Inovacije u nastavi, 37, no. 1 (2024):43-60,
https://doi.org/https://doi.org/10.5937/inovacije2401043D . .

TY  - CONF
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5393
AB  - Семантичка флуентност је способност која се развија током детињства,
са перформансама које достижу зрелост током периода адолесценције. Циљ
истраживања био је испитивање динамике у развоју способности семантичке
флуентности код деце предшколског узраста. Узорак је чинило 224 деце типичног
развоја, узраста од пет до седам и по година. У истраживању је коришћен тест
Асоцијације речи. Резултати истраживања су показали, да у временском интервалу

од три минута деца просечно остварују 27 поена на задацима набрајања
речи из семантичких категорија животиња, хране и занимања. Увидом у вредности
перцентилних
рангова
утврђено
је
да
четвртина
деце
из
узорка
испољава

блажи

или тежи степен дефицита на задацима семантичке флуентности.
Додатно, потврђен је статистички значајан утицај узраста на постигнуће деце
на наведеним задацима (p=0,000), али и одсуство утицаја пола (p<0,005). Будућа
истраживања семантичке флуентности би требала бити фокусирана и на примену
когнитивних
задатака,
како
би
се
добили
потпунији
подаци
о
сличностима

и
разликама у
језичком и
когнитивном
функционисању
међу
децом.
AB  - Semantic fluency is an ability that develops
in childhood, with performance reaching
maturity in adolescence. The aim of this
study was to investigate the dynamics in the
development of semantic fluency in preschool
children. The sample consisted of 224 children
with typical development from five to seven
and a half years of age. The Word association
test was used for the study. The results of the
study showed that in a time interval of three
minutes, the children scored an average of
27 points on the tasks of enumerating words 
from the semantic categories of animals, food, 
and occupations. Based on the percentile
rank values, it was found that a quarter of
the children in the sample had a milder or
more severe deficit in the semantic fluency
tasks. In addition, a statistically significant
effect of age on children’s performance on
the above tasks was confirmed (p=0.000), as
well as the absence of gender differences (p
< 0.005). Future research of semantic fluency
should also focus on the use of cognitive
tasks to provide more comprehensive data
on similarities and differences in children’s
language and cognitive performance.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова
T1  - Значај примене задатака семантичке флуентности у процени језичких способности деце  предшколског узраста
T1  - Тhe importance of using semantic fluency tasks in assessing language abilities of preschool children
EP  - 132
SP  - 123
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5393
ER  - 

@conference{
author = "Ječmenica, Nevena and Drljan, Bojana",
year = "2023",
abstract = "Семантичка флуентност је способност која се развија током детињства,
са перформансама које достижу зрелост током периода адолесценције. Циљ
истраживања био је испитивање динамике у развоју способности семантичке
флуентности код деце предшколског узраста. Узорак је чинило 224 деце типичног
развоја, узраста од пет до седам и по година. У истраживању је коришћен тест
Асоцијације речи. Резултати истраживања су показали, да у временском интервалу

од три минута деца просечно остварују 27 поена на задацима набрајања
речи из семантичких категорија животиња, хране и занимања. Увидом у вредности
перцентилних
рангова
утврђено
је
да
четвртина
деце
из
узорка
испољава

блажи

или тежи степен дефицита на задацима семантичке флуентности.
Додатно, потврђен је статистички значајан утицај узраста на постигнуће деце
на наведеним задацима (p=0,000), али и одсуство утицаја пола (p<0,005). Будућа
истраживања семантичке флуентности би требала бити фокусирана и на примену
когнитивних
задатака,
како
би
се
добили
потпунији
подаци
о
сличностима

и
разликама у
језичком и
когнитивном
функционисању
међу
децом., Semantic fluency is an ability that develops
in childhood, with performance reaching
maturity in adolescence. The aim of this
study was to investigate the dynamics in the
development of semantic fluency in preschool
children. The sample consisted of 224 children
with typical development from five to seven
and a half years of age. The Word association
test was used for the study. The results of the
study showed that in a time interval of three
minutes, the children scored an average of
27 points on the tasks of enumerating words 
from the semantic categories of animals, food, 
and occupations. Based on the percentile
rank values, it was found that a quarter of
the children in the sample had a milder or
more severe deficit in the semantic fluency
tasks. In addition, a statistically significant
effect of age on children’s performance on
the above tasks was confirmed (p=0.000), as
well as the absence of gender differences (p
< 0.005). Future research of semantic fluency
should also focus on the use of cognitive
tasks to provide more comprehensive data
on similarities and differences in children’s
language and cognitive performance.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова",
title = "Значај примене задатака семантичке флуентности у процени језичких способности деце  предшколског узраста, Тhe importance of using semantic fluency tasks in assessing language abilities of preschool children",
pages = "132-123",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5393"
}

Ječmenica, N.,& Drljan, B.. (2023). Значај примене задатака семантичке флуентности у процени језичких способности деце  предшколског узраста. in Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 123-132.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5393

Ječmenica N, Drljan B. Значај примене задатака семантичке флуентности у процени језичких способности деце  предшколског узраста. in Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова. 2023;:123-132.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5393 .

Ječmenica, Nevena, Drljan, Bojana, "Значај примене задатака семантичке флуентности у процени језичких способности деце  предшколског узраста" in Национални научни скуп „Интервенције у раном детињству и предшколству” Београд, 22. децембар 2023. Зборник радова (2023):123-132,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5393 .

TY  - CONF
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5366
AB  - Rezime: Osnovne sposobnosti matematičkih veština odnose se na pojam broja, brojanje, matematičko znanje i izvođenje aritmetičkih operacija. Od prve godine života, sa dinamičnim tokom u predškolskom periodu, dete ovladava sposobnostima koje predstavljaju temelje mnogih aspekata ranog učenja matematike. Rane sposobnosti predviđanja količine skupova (subitiranje) i sposobnost diskriminacije skupova sa manjim i većim brojem predmeta leži u osnovi dečjeg pojma broja, dok ovladavanje bitnim principima brojanja leži u osnovi veštine brojanja i matematičkog znanja. Sa druge strane, ovladavanje pojmom broja i usvajanje elementarnog nivoa matematičkog znanja omogućava primenu strategija pri izvođenju aritmetičkih operacija, veštine koja se poboljšava sve većom upotrebom zrelih i sve manjom upotrebom nezrelih strategija. Deca sa specifičnim poremećajem matematičkih veština (SPMV) imaju teškoća u svim domenima ranih matematičkih sposobnosti koje se mogu javiti znatno pre formalnog školovanja. Pored u literaturi dobro dokumentovanih dokaza o kognitivnim prediktorima SPMV, poput radne memorije i brzine procesiranja, sve je više dokaza o povezanosti ranih jezičkih i matematičkih sposobnosti. Specifično, podaci iz literature ukazuju na značajnu povezanost matematičkih veština, sa jedne strane, i leksičko-semantičkih, fonoloških i gramatičkih sposobnosti, sa druge strane. U prilog tome govori i visoka učestalost pojave SPMV kod dece sa razvojnim jezičkim poremećajem. Dodatno, specifični poremećaj čitanja, kao primarno jezički poremećaj, i SPMV, kao primarno nejezički poremećaj, dele iste deficite u osnovi u vidu teškoća brzog automatskog imenovanja, verbalne radne memorije i znanja o slovima. Na osnovu navedenog, evidentno je da u osnovi SPMV leže i jezički deficiti, pored kognitivnih. Visoka prevalenca dece predškolskog uzrasta koja su pod rizikom za pojavu SPMV implicira primenu sveobuhvatnijeg pristupa u proceni i habilitaciji, a koji bi uključivao procenu ranih matematičkih sposobnosti i suptilnijih kognitivnih i jezičkih sposobnosti koje leže u osnovi ove kompleksne akademske veštine.
PB  - Udruženje logopeda Srbije
C3  - Standardne i dopunske metode u logopedskoj i defektološkoj praksi: kritički pristup logopedskom i defektološkom tretmanu
T1  - Specifični poremećaj matematičkih veština – implikacije za ranu procenu i tretman
EP  - 16
SP  - 5
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5366
ER  - 

@conference{
author = "Drljan, Bojana",
year = "2023",
abstract = "Rezime: Osnovne sposobnosti matematičkih veština odnose se na pojam broja, brojanje, matematičko znanje i izvođenje aritmetičkih operacija. Od prve godine života, sa dinamičnim tokom u predškolskom periodu, dete ovladava sposobnostima koje predstavljaju temelje mnogih aspekata ranog učenja matematike. Rane sposobnosti predviđanja količine skupova (subitiranje) i sposobnost diskriminacije skupova sa manjim i većim brojem predmeta leži u osnovi dečjeg pojma broja, dok ovladavanje bitnim principima brojanja leži u osnovi veštine brojanja i matematičkog znanja. Sa druge strane, ovladavanje pojmom broja i usvajanje elementarnog nivoa matematičkog znanja omogućava primenu strategija pri izvođenju aritmetičkih operacija, veštine koja se poboljšava sve većom upotrebom zrelih i sve manjom upotrebom nezrelih strategija. Deca sa specifičnim poremećajem matematičkih veština (SPMV) imaju teškoća u svim domenima ranih matematičkih sposobnosti koje se mogu javiti znatno pre formalnog školovanja. Pored u literaturi dobro dokumentovanih dokaza o kognitivnim prediktorima SPMV, poput radne memorije i brzine procesiranja, sve je više dokaza o povezanosti ranih jezičkih i matematičkih sposobnosti. Specifično, podaci iz literature ukazuju na značajnu povezanost matematičkih veština, sa jedne strane, i leksičko-semantičkih, fonoloških i gramatičkih sposobnosti, sa druge strane. U prilog tome govori i visoka učestalost pojave SPMV kod dece sa razvojnim jezičkim poremećajem. Dodatno, specifični poremećaj čitanja, kao primarno jezički poremećaj, i SPMV, kao primarno nejezički poremećaj, dele iste deficite u osnovi u vidu teškoća brzog automatskog imenovanja, verbalne radne memorije i znanja o slovima. Na osnovu navedenog, evidentno je da u osnovi SPMV leže i jezički deficiti, pored kognitivnih. Visoka prevalenca dece predškolskog uzrasta koja su pod rizikom za pojavu SPMV implicira primenu sveobuhvatnijeg pristupa u proceni i habilitaciji, a koji bi uključivao procenu ranih matematičkih sposobnosti i suptilnijih kognitivnih i jezičkih sposobnosti koje leže u osnovi ove kompleksne akademske veštine.",
publisher = "Udruženje logopeda Srbije",
journal = "Standardne i dopunske metode u logopedskoj i defektološkoj praksi: kritički pristup logopedskom i defektološkom tretmanu",
title = "Specifični poremećaj matematičkih veština – implikacije za ranu procenu i tretman",
pages = "16-5",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5366"
}

Drljan, B.. (2023). Specifični poremećaj matematičkih veština – implikacije za ranu procenu i tretman. in Standardne i dopunske metode u logopedskoj i defektološkoj praksi: kritički pristup logopedskom i defektološkom tretmanu
Udruženje logopeda Srbije., 5-16.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5366

Drljan B. Specifični poremećaj matematičkih veština – implikacije za ranu procenu i tretman. in Standardne i dopunske metode u logopedskoj i defektološkoj praksi: kritički pristup logopedskom i defektološkom tretmanu. 2023;:5-16.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5366 .

Drljan, Bojana, "Specifični poremećaj matematičkih veština – implikacije za ranu procenu i tretman" in Standardne i dopunske metode u logopedskoj i defektološkoj praksi: kritički pristup logopedskom i defektološkom tretmanu (2023):5-16,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5366 .

TY  - JOUR
AU  - Arsenić, Ivana
AU  - Jovanović Simić, Nadica
AU  - Šešum, Mia
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5348
AB  - The aim of this study was to determine the acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria, and to examine the extent to which they differ from those of typical speakers. The sample consisted of 30 patients with ataxic dysarthria, ages 21 through 82 (M = 56.07). Using the computer programme for multidimensional voice analysis (MDVP), the individual values of 10 acoustic voice parameters were determined for each sex. Additionally, the programme provided the frequency values of the first two formants for all five vowels of the Serbian language, based on the participants’ reading of the Balanced Text. The results of the analysis showed statistically significant differences in the values of the acoustic parameters between the participants with ataxic dysarthria and the reference values valid for typical speakers, which were generated by the MDVP. These differences were observed in parameters indicating voice frequency variability (F0, Fhi, Flo, STD, Jitt, vF0), voice intensity variability (Shim and vAm), and the presence of voice interruptions (DVB) and voiceless periods (DUV). Furthermore, a statistically significant difference was found between participants with ataxic dysarthria and typical speakers in the second formant (F2) of the vowels /E/ (p <0.01), /I/ (p <0.01), and /U/ (p <0.05). The significant deviations from the norms applicable to typical speakers indicate the substantial changes present in the voice and speech of individuals with ataxic dysarthria.
AB  - Атаксична дизартрија се јавља као последица оштећења малог мозга услед ког долази до поремећаја у координацији и прецизности покрета мишића ефекторног система, нарочито артикулатора, уз хипотонију мишића. Говор особа са атаксичном дизартријом се одликује непрецизном артикулацијом консонаната и вокала, монотоношћу, пролонгирањем говорних интервала, стереотипним интонационим обрасцима, уједначеним акцентом и изражавањем у кратким фразама. Присутни су храпав, напет и пригушен глас, поремећај ритма и прозодије говора, повећан број неадекватних пауза у говору, ,,скандирање“ приликом вокализације и колебљива модулација гласа, неадекватан шаблон наглашавања слогова, као и абнормалне вредности акустичких параметара гласа.  Данас се све чешће спроводи акустичка анализа гласа и говора помоћу компјутеризованих уређаја, на основу које се добијају објективни, квантитативни подаци. Нумеричким и графичким приказима представљају се разлике у вредностима акустичких параметара гласа између испитаника са патологијом говора и типичних говорника. Такође, добија се спектрографски приказ положаја форманата гласова чији правилан облик, положај и међусобни однос омогућавају препознавање сваког гласа појединачно и утичу на општу разумљивост говорне продукције. Програми за акустичку анализу гласа и говора омогућавају и праћење напретка пацијента у току третмана, али и садрже задатке помоћу којих пацијенти могу да побољшају квалитет гласа и разумљивост говорне продукције. Мали број студија се бави испитивањем акустичких карактеристика гласа и говора особа са атаксичном дизартријом. Углавном су ови испитаници део већег узорка у коме се дизартрија посматра глобално, као моторички поремећај говора, без истицања специфичности везаних за тип дизартрије. Сходно наведеном, циљ овог истраживања је био да се утврде акустичке карактеристике гласа и говора испитаника са атаксичном дизартријом и да се испита у којој мери се оне разликују од карактеристика типичних говорника. Узорак је чинило 30 пацијената са атаксичном дизартријом, оба пола и узраста од 21 до 82 године (АС=56.07). Применом компјутерског програма за мултидимензионалну анализу гласа (MDVP) утврђене су вредности 10 акустичких параметара гласа за сваки пол појединачно. Истим програмом, спектралном анализом узорка говора добијеног читањем Балансираног текста, утврђене су фреквенцијске вредности прва два форманта свих пет вокала српског језика.  Резултати анализе су показали статистички значајне разлике у вредностима аустичких параметара између испитаника са атаксичном дизартријом и референтних вредности које важе за типичне говорнике, а које је генерисао MDVP. Разлике су утврђене на параметрима који указују на варијабилност фреквенције гласа (F0, Fhi, Flo, STD, Jitt, vF0) и варијабилност интензитета гласа (Shim и vAm), као и на присуство прекида у гласу (DVB) и перода без гласа (DUV). Спектралном анализом су утврђене статистички значајне разлике између испитаника са атаксичном дизартријом и типичних говорника српског језика на другом форманту (F2) вокала /Е/ (p<0.01), вокала /И/ (p<0.01) и вокала /У/ (p<0.05), при чему је утврђена и централизација фреквенције форманата. Значајна одступања од норми које важе за типичне говорнике указују на перцептуално упадљиве промене које су присутне у гласу и говору особа са атаксичном дизартријом.
PB  - University of Niš, Serbia
T2  - Teme
T1  - The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria
T1  - Акустичке карактеристике гласа и говора одраслих особа са атаксичном дизартријом
EP  - 389
IS  - 2
SP  - 385
VL  - 47
DO  - 10.22190/TEME220322025A
ER  - 

@article{
author = "Arsenić, Ivana and Jovanović Simić, Nadica and Šešum, Mia and Drljan, Bojana",
year = "2023",
abstract = "The aim of this study was to determine the acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria, and to examine the extent to which they differ from those of typical speakers. The sample consisted of 30 patients with ataxic dysarthria, ages 21 through 82 (M = 56.07). Using the computer programme for multidimensional voice analysis (MDVP), the individual values of 10 acoustic voice parameters were determined for each sex. Additionally, the programme provided the frequency values of the first two formants for all five vowels of the Serbian language, based on the participants’ reading of the Balanced Text. The results of the analysis showed statistically significant differences in the values of the acoustic parameters between the participants with ataxic dysarthria and the reference values valid for typical speakers, which were generated by the MDVP. These differences were observed in parameters indicating voice frequency variability (F0, Fhi, Flo, STD, Jitt, vF0), voice intensity variability (Shim and vAm), and the presence of voice interruptions (DVB) and voiceless periods (DUV). Furthermore, a statistically significant difference was found between participants with ataxic dysarthria and typical speakers in the second formant (F2) of the vowels /E/ (p <0.01), /I/ (p <0.01), and /U/ (p <0.05). The significant deviations from the norms applicable to typical speakers indicate the substantial changes present in the voice and speech of individuals with ataxic dysarthria., Атаксична дизартрија се јавља као последица оштећења малог мозга услед ког долази до поремећаја у координацији и прецизности покрета мишића ефекторног система, нарочито артикулатора, уз хипотонију мишића. Говор особа са атаксичном дизартријом се одликује непрецизном артикулацијом консонаната и вокала, монотоношћу, пролонгирањем говорних интервала, стереотипним интонационим обрасцима, уједначеним акцентом и изражавањем у кратким фразама. Присутни су храпав, напет и пригушен глас, поремећај ритма и прозодије говора, повећан број неадекватних пауза у говору, ,,скандирање“ приликом вокализације и колебљива модулација гласа, неадекватан шаблон наглашавања слогова, као и абнормалне вредности акустичких параметара гласа.  Данас се све чешће спроводи акустичка анализа гласа и говора помоћу компјутеризованих уређаја, на основу које се добијају објективни, квантитативни подаци. Нумеричким и графичким приказима представљају се разлике у вредностима акустичких параметара гласа између испитаника са патологијом говора и типичних говорника. Такође, добија се спектрографски приказ положаја форманата гласова чији правилан облик, положај и међусобни однос омогућавају препознавање сваког гласа појединачно и утичу на општу разумљивост говорне продукције. Програми за акустичку анализу гласа и говора омогућавају и праћење напретка пацијента у току третмана, али и садрже задатке помоћу којих пацијенти могу да побољшају квалитет гласа и разумљивост говорне продукције. Мали број студија се бави испитивањем акустичких карактеристика гласа и говора особа са атаксичном дизартријом. Углавном су ови испитаници део већег узорка у коме се дизартрија посматра глобално, као моторички поремећај говора, без истицања специфичности везаних за тип дизартрије. Сходно наведеном, циљ овог истраживања је био да се утврде акустичке карактеристике гласа и говора испитаника са атаксичном дизартријом и да се испита у којој мери се оне разликују од карактеристика типичних говорника. Узорак је чинило 30 пацијената са атаксичном дизартријом, оба пола и узраста од 21 до 82 године (АС=56.07). Применом компјутерског програма за мултидимензионалну анализу гласа (MDVP) утврђене су вредности 10 акустичких параметара гласа за сваки пол појединачно. Истим програмом, спектралном анализом узорка говора добијеног читањем Балансираног текста, утврђене су фреквенцијске вредности прва два форманта свих пет вокала српског језика.  Резултати анализе су показали статистички значајне разлике у вредностима аустичких параметара између испитаника са атаксичном дизартријом и референтних вредности које важе за типичне говорнике, а које је генерисао MDVP. Разлике су утврђене на параметрима који указују на варијабилност фреквенције гласа (F0, Fhi, Flo, STD, Jitt, vF0) и варијабилност интензитета гласа (Shim и vAm), као и на присуство прекида у гласу (DVB) и перода без гласа (DUV). Спектралном анализом су утврђене статистички значајне разлике између испитаника са атаксичном дизартријом и типичних говорника српског језика на другом форманту (F2) вокала /Е/ (p<0.01), вокала /И/ (p<0.01) и вокала /У/ (p<0.05), при чему је утврђена и централизација фреквенције форманата. Значајна одступања од норми које важе за типичне говорнике указују на перцептуално упадљиве промене које су присутне у гласу и говору особа са атаксичном дизартријом.",
publisher = "University of Niš, Serbia",
journal = "Teme",
title = "The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria, Акустичке карактеристике гласа и говора одраслих особа са атаксичном дизартријом",
pages = "389-385",
number = "2",
volume = "47",
doi = "10.22190/TEME220322025A"
}

Arsenić, I., Jovanović Simić, N., Šešum, M.,& Drljan, B.. (2023). The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria. in Teme
University of Niš, Serbia., 47(2), 385-389.
https://doi.org/10.22190/TEME220322025A

Arsenić I, Jovanović Simić N, Šešum M, Drljan B. The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria. in Teme. 2023;47(2):385-389.
doi:10.22190/TEME220322025A .

Arsenić, Ivana, Jovanović Simić, Nadica, Šešum, Mia, Drljan, Bojana, "The acoustic characteristics of voice and speech in adults with ataxic dysarthria" in Teme, 47, no. 2 (2023):385-389,
https://doi.org/10.22190/TEME220322025A . .

TY  - JOUR
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Buha, Nataša
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5275
AB  - Predškolski uzrast predstavlja period suštinskih promena u sposobnostima dece da eksplicitno rasuđuju o mentalnim stanjima drugih. Cilj istraživanja je bio da se utvrdi odnos između teorije uma, radne memorije i jezičkih sposobnosti kod dece tipičnog razvoja, uzrasta od četiri do osam godina. Za procenu navedenih sposobnosti korišćeni su merni instrumenti: Zadatak lažnog verovanja „Sanja i Ana”, Raspon brojeva unazad, Test verbalnog pamćenja, Test brzine odlučivanja, Gramatika mališana i FONT test. Rezultati istraživanja su ukazali na statistički značajne korelacije između teorije uma, verbalnog pamćenja, kao i nekih aspekata jezičkih sposobnosti. Ipak, kao statistički značajan pokazatelj postignuća na zadacima teorije uma izdvaja se samo verbalno pamćenje (p < .05) koje zajedno sa verbalnom radnom memorijom predviđa 26% varijanse postignuća u usvojenosti teorije uma prvog reda (F = 9.40; df = 2; p = .00) i 15% varijanse postignuća u ukupnom skoru na zadacima procene teorije uma (F = 4.55; df = 2; p = .01). Rezultati istraživanja sugerišu blizak ali intrigantan odnos između teorije uma, egzekutivnih funkcija i jezičkih sposobnosti.
AB  - Preschool age is a period of fundamental changes in child's ability to explicitly reason about the other people’s mental states. The aim of the research was to determine the relationship between the development of theory of mind, working memory and language abilities in children with typical development, aged four to eight years. For the assessment of listed abilities several instruments were used: "Sanja and Ana" False belief task, Backward span task, Verbal memory test, Decision speed test, Toddler grammar and FONT test. The results of the research indicated statistically significant correlations between theory of mind, verbal memory, as well as some aspects of language abilities. However, as a statistically significant indicator of achievement on theory of mind tasks, only verbal memory stands out (p < .05) which together with verbal working memory predicts 26% of the variance of achievement in first-order theory of mind acquisition (F = 9.40, df = 2; p = .00) and 15% of the achievement variance in the total score on theory of mind tasks (F = 4.55, df = 2, p = .01). Research results suggest a close but intriguing relationship between theory of mind, executive functions, and language abilities.
PB  - SAO – Belgrade
PB  - Pedagogical Faculty in Vranje, University of Nis
PB  - College of Vocational Studies for Preschool Teachers and Medical Nurses in Vrsac
T2  - Research in Pedagogy / Istraživanja u Pedagogiji
T1  - Teorija uma kod dece – preliminarno istraživanje o ulozi pamćenja i jezičkih sposobnosti kao razvojnih pokazatelja
T1  - Theory of mind in children – preliminary research the role of memory  and language abilities as developmental indicators
EP  - 118
IS  - 1
SP  - 98
VL  - 13
DO  - 10.5937/IstrPed2301098J
ER  - 

@article{
author = "Ječmenica, Nevena and Drljan, Bojana and Buha, Nataša",
year = "2023",
abstract = "Predškolski uzrast predstavlja period suštinskih promena u sposobnostima dece da eksplicitno rasuđuju o mentalnim stanjima drugih. Cilj istraživanja je bio da se utvrdi odnos između teorije uma, radne memorije i jezičkih sposobnosti kod dece tipičnog razvoja, uzrasta od četiri do osam godina. Za procenu navedenih sposobnosti korišćeni su merni instrumenti: Zadatak lažnog verovanja „Sanja i Ana”, Raspon brojeva unazad, Test verbalnog pamćenja, Test brzine odlučivanja, Gramatika mališana i FONT test. Rezultati istraživanja su ukazali na statistički značajne korelacije između teorije uma, verbalnog pamćenja, kao i nekih aspekata jezičkih sposobnosti. Ipak, kao statistički značajan pokazatelj postignuća na zadacima teorije uma izdvaja se samo verbalno pamćenje (p < .05) koje zajedno sa verbalnom radnom memorijom predviđa 26% varijanse postignuća u usvojenosti teorije uma prvog reda (F = 9.40; df = 2; p = .00) i 15% varijanse postignuća u ukupnom skoru na zadacima procene teorije uma (F = 4.55; df = 2; p = .01). Rezultati istraživanja sugerišu blizak ali intrigantan odnos između teorije uma, egzekutivnih funkcija i jezičkih sposobnosti., Preschool age is a period of fundamental changes in child's ability to explicitly reason about the other people’s mental states. The aim of the research was to determine the relationship between the development of theory of mind, working memory and language abilities in children with typical development, aged four to eight years. For the assessment of listed abilities several instruments were used: "Sanja and Ana" False belief task, Backward span task, Verbal memory test, Decision speed test, Toddler grammar and FONT test. The results of the research indicated statistically significant correlations between theory of mind, verbal memory, as well as some aspects of language abilities. However, as a statistically significant indicator of achievement on theory of mind tasks, only verbal memory stands out (p < .05) which together with verbal working memory predicts 26% of the variance of achievement in first-order theory of mind acquisition (F = 9.40, df = 2; p = .00) and 15% of the achievement variance in the total score on theory of mind tasks (F = 4.55, df = 2, p = .01). Research results suggest a close but intriguing relationship between theory of mind, executive functions, and language abilities.",
publisher = "SAO – Belgrade, Pedagogical Faculty in Vranje, University of Nis, College of Vocational Studies for Preschool Teachers and Medical Nurses in Vrsac",
journal = "Research in Pedagogy / Istraživanja u Pedagogiji",
title = "Teorija uma kod dece – preliminarno istraživanje o ulozi pamćenja i jezičkih sposobnosti kao razvojnih pokazatelja, Theory of mind in children – preliminary research the role of memory  and language abilities as developmental indicators",
pages = "118-98",
number = "1",
volume = "13",
doi = "10.5937/IstrPed2301098J"
}

Ječmenica, N., Drljan, B.,& Buha, N.. (2023). Teorija uma kod dece – preliminarno istraživanje o ulozi pamćenja i jezičkih sposobnosti kao razvojnih pokazatelja. in Research in Pedagogy / Istraživanja u Pedagogiji
SAO – Belgrade., 13(1), 98-118.
https://doi.org/10.5937/IstrPed2301098J

Ječmenica N, Drljan B, Buha N. Teorija uma kod dece – preliminarno istraživanje o ulozi pamćenja i jezičkih sposobnosti kao razvojnih pokazatelja. in Research in Pedagogy / Istraživanja u Pedagogiji. 2023;13(1):98-118.
doi:10.5937/IstrPed2301098J .

Ječmenica, Nevena, Drljan, Bojana, Buha, Nataša, "Teorija uma kod dece – preliminarno istraživanje o ulozi pamćenja i jezičkih sposobnosti kao razvojnih pokazatelja" in Research in Pedagogy / Istraživanja u Pedagogiji, 13, no. 1 (2023):98-118,
https://doi.org/10.5937/IstrPed2301098J . .

TY  - JOUR
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5262
AB  - Objectives: Taking into account the positive association observed between lexical abilities and academic performance in children, this research aims to compare the expressive vocabulary skills and the organization of the lexical-semantic network in early school-aged children diagnosed with developmental language disorder (DLD) and their typically developing (TD) peers.
Method: The sample included 57 participants (aged 7 and 8 years), 27 children diagnosed with DLD and 30 TD children. The Boston Naming Test and Word Association Task were employed to assess lexical abilities.
Results: The findings revealed that children with DLD produced significantly fewer correct answers and a higher number of errors during the naming task when compared to their typically developing peers. Moreover, children with DLD provided significantly fewer developmentally mature types of associations and significantly more developmentally immature ones.
Conclusion: The study results indicate that children with DLD continue to display significant lexical deficits during school-age, encompassing both vocabulary breadth and depth. These findings highlight the importance of implementing additional intervention approaches that focus on semantic aspects to prevent further language deterioration and mitigate the potential negative impact of lexical impairments on the academic achievements of these children.
PB  - National Research University Higher School of Economics,Russian Federation
T2  - JOURNAL OF LANGUAGE & EDUCATION
T1  - Vocabulary Breadth and Depth in Early School-Aged Children with Developmental Language Disorder – Evidence from Serbian Speaking Children
EP  - 71
IS  - 2
SP  - 57
VL  - 9
DO  - https://doi.org/10.17323/jle.2023.12652
ER  - 

@article{
author = "Drljan, Bojana",
year = "2023",
abstract = "Objectives: Taking into account the positive association observed between lexical abilities and academic performance in children, this research aims to compare the expressive vocabulary skills and the organization of the lexical-semantic network in early school-aged children diagnosed with developmental language disorder (DLD) and their typically developing (TD) peers.
Method: The sample included 57 participants (aged 7 and 8 years), 27 children diagnosed with DLD and 30 TD children. The Boston Naming Test and Word Association Task were employed to assess lexical abilities.
Results: The findings revealed that children with DLD produced significantly fewer correct answers and a higher number of errors during the naming task when compared to their typically developing peers. Moreover, children with DLD provided significantly fewer developmentally mature types of associations and significantly more developmentally immature ones.
Conclusion: The study results indicate that children with DLD continue to display significant lexical deficits during school-age, encompassing both vocabulary breadth and depth. These findings highlight the importance of implementing additional intervention approaches that focus on semantic aspects to prevent further language deterioration and mitigate the potential negative impact of lexical impairments on the academic achievements of these children.",
publisher = "National Research University Higher School of Economics,Russian Federation",
journal = "JOURNAL OF LANGUAGE & EDUCATION",
title = "Vocabulary Breadth and Depth in Early School-Aged Children with Developmental Language Disorder – Evidence from Serbian Speaking Children",
pages = "71-57",
number = "2",
volume = "9",
doi = "https://doi.org/10.17323/jle.2023.12652"
}

Drljan, B.. (2023). Vocabulary Breadth and Depth in Early School-Aged Children with Developmental Language Disorder – Evidence from Serbian Speaking Children. in JOURNAL OF LANGUAGE & EDUCATION
National Research University Higher School of Economics,Russian Federation., 9(2), 57-71.
https://doi.org/https://doi.org/10.17323/jle.2023.12652

Drljan B. Vocabulary Breadth and Depth in Early School-Aged Children with Developmental Language Disorder – Evidence from Serbian Speaking Children. in JOURNAL OF LANGUAGE & EDUCATION. 2023;9(2):57-71.
doi:https://doi.org/10.17323/jle.2023.12652 .

Drljan, Bojana, "Vocabulary Breadth and Depth in Early School-Aged Children with Developmental Language Disorder – Evidence from Serbian Speaking Children" in JOURNAL OF LANGUAGE & EDUCATION, 9, no. 2 (2023):57-71,
https://doi.org/https://doi.org/10.17323/jle.2023.12652 . .

TY  - CONF
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5340
AB  - Uvod: Istraživači obično razlikuju dva aspekta dečjeg znanja o rečima: širinu i
dubinu. Odnosi među rečima i njihov uticaj na stvaranje neuronskih mreža mentalnog
leksikona omogućavaju detetu da dostigne određeni nivo apstrakcije.
Cilj: Istraživanje je sprovedeno kako bi se utvrdio nivo razvijenosti leksičko-semantičkih
sposobnosti kod dece tipičnog razvoja.
Metode: Uzorkom je obuhvaćeno 61 dete tipičnog razvoja, uzrasta od pet
do osam godina. Sposobnost leksičkog razumevanja i obrade procenjena je
Testom verbalnog razumevanja, koji se sastoji iz četiri subtesta: slikovni rečnik,
sinonimi, antonimi i verbalne analogije.
Rezultati: Zadaci za procenu sinonima predstavljali su za decu najteži tip zadataka
(30,92% uspešnosti) u odnosu na zadatke antonima (49,27% uspešnosti),
verbalnih analogija (57,81% uspešnosti) i slikovnog rečnika (66,85% uspešnosti).
Primenom analize varijanse utvrđeno je da je uzrast značajan činilac postignuća
na zadacima slikovnog rečnika (F=6,645; p=0,003), antonima (F=7,060;
p=0,002) i verbalnih analogija (F=5,636; p=0,006), dok u domenu sinonima
(F=3,059; p=0,055) odnos nije značajan, iako su prisutne razlike aritmetičkih
sredina u korist dece starijeg uzrasta. Uzrastom se može objasniti oko 18%
varijabilnosti rezultata na zadacima procene slikovnog rečnika, kao i oko 19%
varijabilnosti postignuća u domenu antonima i verbalnih analogija. Primenom
dvofaktorske analize varijanse nije utvrđena statistički značajna interakcija
pola i uzrasta dece na zadacima za procenu slikovnog rečnika (F=1,120;
p=0,334), sinonima (F=0,775; p=0,466), antonima (F=0,820; p=0,446) i verbalnih
analogija (F=0,375; p=0,689).
Zaključak: S obzirom na to da zadaci za procenu leksičkih sposobnosti koje
smo primenili u istraživanju predstavljaju značajne indikatore jezičkog razvoja,
kao i da postoji značajna povezanost između leksičko- semantičkih sposobnosti
i akademskog uspeha, od velikog je značaja nastaviti sa istraživanjima u
ovoj oblasti, kako kod dece tipičnog jezičkog razvoja, tako i kod dece sa jezičkim
poremećajima.
AB  - Introduction: Researchers usually distinguish between two aspects of children’s
vocabulary: breadth and depth. The relationships between words and their influence on the
formation of the neural networks of the mental lexicon allow children to reach a certain level
of abstraction.
Aim: The study was conducted with the aim of determining the developmental tendency
of lexical-semantic abilities in typically developing children.
Methods: The sample consisted of 61 typically developing children aged five to eight
years. Lexical comprehension and processing skills were assessed using the Test of Verbal
Comprehension, which comprises four subtests: Picture Vocabulary, Synonyms, Antonyms,
and Verbal Analogies.
Results: The assessment of synonyms was the most difficult task for the children
(30.92% pass rate), compared to the tasks on antonyms (49.27% pass rate), verbal analogies
(57.81% pass rate) and picture vocabulary (66.85% pass rate). Analysis of variance revealed
that age was a significant performance factor in the picture vocabulary (F=6.645; p=.003),
antonyms (F=7.060; p=.002), and verbal analogies (F=5.636; p=.006) tasks, whereas there
were no significant age differences in the synonym tasks (F=3.059; p=0.055), although there
were some differences between the arithmetic means in favor of the older children. Age can
explain about 18% of the variability in scores on the picture vocabulary tasks and about
19% of the variability on the antonyms and verbal analogies tasks. The two-way analysis
of variance showed that there were no statistically significant interactions between age and gender for the picture vocabulary tasks (F=1.120; p=.334), synonyms (F=0.775; p=.466),
antonyms (F=0.820; p=.446) and verbal analogies (F=0.375; p=.689).
Conclusion: Considering that the tasks used in our study to assess lexical abilities are
significant indicators of language development and that there is a significant relationship
between lexical-semantic abilities and academic success, it is of great importance to continue
research in this area, both in tipically developing children and in children with language
disorders.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine
T1  - Leksičko razumevanje i obrada kod dece tipičnog razvoja
T1  - Lexical comprehension and processing in typically Developing children
EP  - 294
SP  - 287
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5340
ER  - 

@conference{
author = "Ječmenica, Nevena and Drljan, Bojana",
year = "2023",
abstract = "Uvod: Istraživači obično razlikuju dva aspekta dečjeg znanja o rečima: širinu i
dubinu. Odnosi među rečima i njihov uticaj na stvaranje neuronskih mreža mentalnog
leksikona omogućavaju detetu da dostigne određeni nivo apstrakcije.
Cilj: Istraživanje je sprovedeno kako bi se utvrdio nivo razvijenosti leksičko-semantičkih
sposobnosti kod dece tipičnog razvoja.
Metode: Uzorkom je obuhvaćeno 61 dete tipičnog razvoja, uzrasta od pet
do osam godina. Sposobnost leksičkog razumevanja i obrade procenjena je
Testom verbalnog razumevanja, koji se sastoji iz četiri subtesta: slikovni rečnik,
sinonimi, antonimi i verbalne analogije.
Rezultati: Zadaci za procenu sinonima predstavljali su za decu najteži tip zadataka
(30,92% uspešnosti) u odnosu na zadatke antonima (49,27% uspešnosti),
verbalnih analogija (57,81% uspešnosti) i slikovnog rečnika (66,85% uspešnosti).
Primenom analize varijanse utvrđeno je da je uzrast značajan činilac postignuća
na zadacima slikovnog rečnika (F=6,645; p=0,003), antonima (F=7,060;
p=0,002) i verbalnih analogija (F=5,636; p=0,006), dok u domenu sinonima
(F=3,059; p=0,055) odnos nije značajan, iako su prisutne razlike aritmetičkih
sredina u korist dece starijeg uzrasta. Uzrastom se može objasniti oko 18%
varijabilnosti rezultata na zadacima procene slikovnog rečnika, kao i oko 19%
varijabilnosti postignuća u domenu antonima i verbalnih analogija. Primenom
dvofaktorske analize varijanse nije utvrđena statistički značajna interakcija
pola i uzrasta dece na zadacima za procenu slikovnog rečnika (F=1,120;
p=0,334), sinonima (F=0,775; p=0,466), antonima (F=0,820; p=0,446) i verbalnih
analogija (F=0,375; p=0,689).
Zaključak: S obzirom na to da zadaci za procenu leksičkih sposobnosti koje
smo primenili u istraživanju predstavljaju značajne indikatore jezičkog razvoja,
kao i da postoji značajna povezanost između leksičko- semantičkih sposobnosti
i akademskog uspeha, od velikog je značaja nastaviti sa istraživanjima u
ovoj oblasti, kako kod dece tipičnog jezičkog razvoja, tako i kod dece sa jezičkim
poremećajima., Introduction: Researchers usually distinguish between two aspects of children’s
vocabulary: breadth and depth. The relationships between words and their influence on the
formation of the neural networks of the mental lexicon allow children to reach a certain level
of abstraction.
Aim: The study was conducted with the aim of determining the developmental tendency
of lexical-semantic abilities in typically developing children.
Methods: The sample consisted of 61 typically developing children aged five to eight
years. Lexical comprehension and processing skills were assessed using the Test of Verbal
Comprehension, which comprises four subtests: Picture Vocabulary, Synonyms, Antonyms,
and Verbal Analogies.
Results: The assessment of synonyms was the most difficult task for the children
(30.92% pass rate), compared to the tasks on antonyms (49.27% pass rate), verbal analogies
(57.81% pass rate) and picture vocabulary (66.85% pass rate). Analysis of variance revealed
that age was a significant performance factor in the picture vocabulary (F=6.645; p=.003),
antonyms (F=7.060; p=.002), and verbal analogies (F=5.636; p=.006) tasks, whereas there
were no significant age differences in the synonym tasks (F=3.059; p=0.055), although there
were some differences between the arithmetic means in favor of the older children. Age can
explain about 18% of the variability in scores on the picture vocabulary tasks and about
19% of the variability on the antonyms and verbal analogies tasks. The two-way analysis
of variance showed that there were no statistically significant interactions between age and gender for the picture vocabulary tasks (F=1.120; p=.334), synonyms (F=0.775; p=.466),
antonyms (F=0.820; p=.446) and verbal analogies (F=0.375; p=.689).
Conclusion: Considering that the tasks used in our study to assess lexical abilities are
significant indicators of language development and that there is a significant relationship
between lexical-semantic abilities and academic success, it is of great importance to continue
research in this area, both in tipically developing children and in children with language
disorders.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine",
title = "Leksičko razumevanje i obrada kod dece tipičnog razvoja, Lexical comprehension and processing in typically Developing children",
pages = "294-287",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5340"
}

Ječmenica, N.,& Drljan, B.. (2023). Leksičko razumevanje i obrada kod dece tipičnog razvoja. in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 287-294.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5340

Ječmenica N, Drljan B. Leksičko razumevanje i obrada kod dece tipičnog razvoja. in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine. 2023;:287-294.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5340 .

Ječmenica, Nevena, Drljan, Bojana, "Leksičko razumevanje i obrada kod dece tipičnog razvoja" in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine (2023):287-294,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5340 .

TY  - CONF
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Buha, Nataša
AU  - Ječmenica, Nevena
PY  - 2023
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5336
AB  - Uvod: Radna memorija predstavlja kognitivni proces koji se odnosi na održavanje
i manipulaciju ograničenog broja informacija tokom kratkog vremenskog
perioda, a koji je ključan za funkcionisanje u različitim sferama života jer ima
značajnu ulogu u procesiranju jezika. Rezultati prethodnih studija ukazuju na to
da deca sa razvojnim jezičkim poremećajem (RJP) imaju manji kapacitet verbalne
radne memorije od dece tipičnog jezičkog razvoja istog hronološkog uzrasta,
dok nalazi u domenu neverbalne radne memorije nisu tako jednoznačni.
Cilj: Ovo istraživanje ima za cilj da utvrdi nivo razvoja verbalne i neverbalne radne
memorije kod dece sa RJP ekspresivnog tipa.
Metode: Uzorkom je obuhvaćeno 18 ispitanika sa RJP ekspresivnog tipa,
uzrasta od pet do devet godina (AS = 6,44; SD = 1,20), većinom muškog pola
(83,3%). Za procenu verbalne radne memorije upotrebljen je zadatak Raspon
brojeva unazad, a za procenu neverbalne radne memorije zadatak Izbaci uljeza.
Rezultati: Analizom postignuća ispitanika utvrđeno je da je kapacitet verbalne
radne memorije značajno veći od kapaciteta neverbalne radne memorije (p
= 0,008; Cohen’s d = 0,71). Većina ove dece može sa sigurnošću da zadrži i istovremeno
obrađuje dve informacije verbalnog tipa, odnosno jednu informaciju
vizuospacijalnog karaktera.
Zaključak: Rezultati istraživanja pokazuju da deca sa DLD, pored dobro dokumentovanih
deficita verbalne radne memorije, mogu imati teškoće i sa vizuospacijalnim
aspektom ove sposobnosti. Pored toga neka deca sa DLD mogu ispoljavati
više teškoća na planu neverbalne, u poređenju sa verbalnom radnom
memorijom. S obzirom na to da je odnos vizuospacijalnih i jezičkih sposobnosti
nedovoljno istražen, buduća istraživanja trebalo bi usmeriti ka proučavanju
povezanosti neverbalnog aspekta radne memorije i strukturnih aspekata jezika,
a radi boljeg uvida kognitivnih mehanizama u osnovi jezičkog profila koji
karakteriše DLD.
AB  - Introduction: Working memory is a cognitive process that involves maintaining and
manipulating a limited amount of information over a short period of time, and is crucial for
functioning in various spheres of life because it plays a significant role in language processing.
Previous studies have shown that children with developmental language disorder (DLD) have
a smaller verbal working memory capacity than typically developing peers, while findings in
the domain of nonverbal working memory are not as clear.
Aim: This study aims to determine the developmental level of verbal and nonverbal
working memory in children with expressive-type DLD.
Methods: The sample included 18 participants with expressive-type DLD, aged 5-9
years (M = 6.44; SD = 1.20), mostly male (83.3%). The Backward Digit Span task was used
to assess verbal working memory, and the Odd- One-Out task was used to assess nonverbal
working memory.
Results: Analysis of participants’ performance revealed that verbal working memory
capacity was significantly higher than nonverbal working memory capacity (p = 0.008; Cohen’s
d = 0.71). Most of these children can confidently retain and process two pieces of verbal type
information or one piece of visuospatial information simultaneously.
Conclusion: The results of the study show that children with DLD, in addition to
well-documented deficits in verbal working memory, may also have difficulties with the
visuospatial aspect of this ability. In addition, some children with DLD may experience more
difficulties with nonverbal compared to verbal working memory. Given that the relationship
between visuospatial and language abilities is underexplored, future research should focus
on studying the association between the nonverbal aspect of working memory and the
structural aspects of language, in order to gain better insight into the cognitive mechanisms
underlying the language profile that characterizes DLD.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine
T1  - Verbalna i neverbalna radna memorija kod dece sa razvojnim Jezičkim poremećajem ekspresivnog tipa – preliminarno Istraživanje
T1  - Verbal and nonverbal working memory in children with Expressive type of developmental language disorder – a Preliminary research
EP  - 253
SP  - 245
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5336
ER  - 

@conference{
author = "Drljan, Bojana and Buha, Nataša and Ječmenica, Nevena",
year = "2023",
abstract = "Uvod: Radna memorija predstavlja kognitivni proces koji se odnosi na održavanje
i manipulaciju ograničenog broja informacija tokom kratkog vremenskog
perioda, a koji je ključan za funkcionisanje u različitim sferama života jer ima
značajnu ulogu u procesiranju jezika. Rezultati prethodnih studija ukazuju na to
da deca sa razvojnim jezičkim poremećajem (RJP) imaju manji kapacitet verbalne
radne memorije od dece tipičnog jezičkog razvoja istog hronološkog uzrasta,
dok nalazi u domenu neverbalne radne memorije nisu tako jednoznačni.
Cilj: Ovo istraživanje ima za cilj da utvrdi nivo razvoja verbalne i neverbalne radne
memorije kod dece sa RJP ekspresivnog tipa.
Metode: Uzorkom je obuhvaćeno 18 ispitanika sa RJP ekspresivnog tipa,
uzrasta od pet do devet godina (AS = 6,44; SD = 1,20), većinom muškog pola
(83,3%). Za procenu verbalne radne memorije upotrebljen je zadatak Raspon
brojeva unazad, a za procenu neverbalne radne memorije zadatak Izbaci uljeza.
Rezultati: Analizom postignuća ispitanika utvrđeno je da je kapacitet verbalne
radne memorije značajno veći od kapaciteta neverbalne radne memorije (p
= 0,008; Cohen’s d = 0,71). Većina ove dece može sa sigurnošću da zadrži i istovremeno
obrađuje dve informacije verbalnog tipa, odnosno jednu informaciju
vizuospacijalnog karaktera.
Zaključak: Rezultati istraživanja pokazuju da deca sa DLD, pored dobro dokumentovanih
deficita verbalne radne memorije, mogu imati teškoće i sa vizuospacijalnim
aspektom ove sposobnosti. Pored toga neka deca sa DLD mogu ispoljavati
više teškoća na planu neverbalne, u poređenju sa verbalnom radnom
memorijom. S obzirom na to da je odnos vizuospacijalnih i jezičkih sposobnosti
nedovoljno istražen, buduća istraživanja trebalo bi usmeriti ka proučavanju
povezanosti neverbalnog aspekta radne memorije i strukturnih aspekata jezika,
a radi boljeg uvida kognitivnih mehanizama u osnovi jezičkog profila koji
karakteriše DLD., Introduction: Working memory is a cognitive process that involves maintaining and
manipulating a limited amount of information over a short period of time, and is crucial for
functioning in various spheres of life because it plays a significant role in language processing.
Previous studies have shown that children with developmental language disorder (DLD) have
a smaller verbal working memory capacity than typically developing peers, while findings in
the domain of nonverbal working memory are not as clear.
Aim: This study aims to determine the developmental level of verbal and nonverbal
working memory in children with expressive-type DLD.
Methods: The sample included 18 participants with expressive-type DLD, aged 5-9
years (M = 6.44; SD = 1.20), mostly male (83.3%). The Backward Digit Span task was used
to assess verbal working memory, and the Odd- One-Out task was used to assess nonverbal
working memory.
Results: Analysis of participants’ performance revealed that verbal working memory
capacity was significantly higher than nonverbal working memory capacity (p = 0.008; Cohen’s
d = 0.71). Most of these children can confidently retain and process two pieces of verbal type
information or one piece of visuospatial information simultaneously.
Conclusion: The results of the study show that children with DLD, in addition to
well-documented deficits in verbal working memory, may also have difficulties with the
visuospatial aspect of this ability. In addition, some children with DLD may experience more
difficulties with nonverbal compared to verbal working memory. Given that the relationship
between visuospatial and language abilities is underexplored, future research should focus
on studying the association between the nonverbal aspect of working memory and the
structural aspects of language, in order to gain better insight into the cognitive mechanisms
underlying the language profile that characterizes DLD.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine",
title = "Verbalna i neverbalna radna memorija kod dece sa razvojnim Jezičkim poremećajem ekspresivnog tipa – preliminarno Istraživanje, Verbal and nonverbal working memory in children with Expressive type of developmental language disorder – a Preliminary research",
pages = "253-245",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5336"
}

Drljan, B., Buha, N.,& Ječmenica, N.. (2023). Verbalna i neverbalna radna memorija kod dece sa razvojnim Jezičkim poremećajem ekspresivnog tipa – preliminarno Istraživanje. in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 245-253.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5336

Drljan B, Buha N, Ječmenica N. Verbalna i neverbalna radna memorija kod dece sa razvojnim Jezičkim poremećajem ekspresivnog tipa – preliminarno Istraživanje. in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine. 2023;:245-253.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5336 .

Drljan, Bojana, Buha, Nataša, Ječmenica, Nevena, "Verbalna i neverbalna radna memorija kod dece sa razvojnim Jezičkim poremećajem ekspresivnog tipa – preliminarno Istraživanje" in Zbornik radova - 12. Međunarodni naučni skup Specijalna edukacija i rehabilitacija danas Beograd, 27–28. oktobar 2023. Godine (2023):245-253,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5336 .

TY  - BOOK
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/5403
PB  - Društvo defektologa Srbije
T1  - Jezički poremećaji kod dece
EP  - 540
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5403
ER  - 

@book{
author = "Drljan, Bojana",
year = "2022",
publisher = "Društvo defektologa Srbije",
title = "Jezički poremećaji kod dece",
pages = "540",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5403"
}

Drljan, B.. (2022). Jezički poremećaji kod dece. 
Društvo defektologa Srbije..
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5403

Drljan B. Jezički poremećaji kod dece. 2022;:null-540.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5403 .

Drljan, Bojana, "Jezički poremećaji kod dece" (2022),
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5403 .

TY  - CONF
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4152
AB  - Koncept neverbalnih smetnji u učenju (u daljem tekstu NSU) uključuje izražene
deficite taktilne i vizuelne percepcije, kao i obavljanja složenih motoričkih zadataka, za
razliku od dobro razvijene auditivne percepcije i učenja napamet. Za decu sa NSU
školsko okruženje predstavlja veliki izazov, stoga je cilj ovog rada razmotriti njegovu
ulogu u odnosu na akademske sposobnosti i deficite kod ove grupe dece.
Dobro razvijena sposobnost dece sa NSU da obraćaju pažnju na detalje
omogućava im razvijenu verbalnu memoriju, ekspresivni jezik i verbalne asocijacije. Sa
druge strane, deficit vizuelne percepcije i fine motorike dovodi do smetnji u pisanju i
matematici. Deca sa NSU imaju poteškoća u suočavanju sa novim informacijama,
promenama u svojoj rutini ili neočekivanim događajima. Obično imaju slaba vizuelna i
taktilna sećanja, zbog čega teško prepoznaju lica svojih prijatelja. Kao rezultat
semantičkih deficita ova deca doslovno tumače značenje reči, zbog čega su često naivna
i veruju u sve što im se kaže. Usled pragmatskih deficita za decu sa NSU problem
predstavlja ”čitanje između redova”, razumevanje gestova, izraza lica, idioma, procena
kada treba reći puno ili malo, kao i da li je nešto smešno. Ova deca razumeju jezik i
svakodnevne situacije na toliko doslovan način, da njihovi tipično razvijeni vršnjaci mogu
imati poteškoća u razumevanju njihove logike.
Deca sa NSU su veoma svesna svojih ograničenja. Znaju da rade nešto pogrešno,
ali ne mogu da shvate šta nije u redu sa njihovim postupcima ili kako da isprave svoje
ponašanje. S obzirom da žele socijalno prihvatanje, zahvalni su na svakoj pomoći koju
dobijaju. Deficiti socijalnih interakcija s kojima se ova deca suočavaju izlažu ih riziku od
problema poput socijalne izolacije, anksioznosti, frustracije, niskog samopoštovanja i
nezadovoljstva na školskom uzrastu. Pored ovoga, stručnjaci tvrde da su deca sa NSU u
visokom riziku od anksioznosti i depresije. Brojni autori ističu značaj rane intervencije
kao načina za razvoj samopoštovanja kod dece sa NSU, kako psihološki problemi ne bi
postali neizbežni. Neophodno je da deca sa NSU dobiju direktna uputstva o tome kako
da adekvatno socijalno funkcionišu.
Nedostatak naučnog znanja o programima tretmana za stvaranje optimalnog
porodičnog i školskog okruženja za decu sa NSU ostavljaju roditeljima i nastavnicima
malo resursa za praktične savete o programu intervencije. Za nastavnike i roditelje je od
pomoći da shvate da nije neophodno naučiti niz specifičnih novih strategija podučavanja
da bi se zadovoljile potrebe dece sa NSU. Umesto toga, važno je prepoznati i
identifikovati vrste problema sa kojima se ova deca susreću, a zatim primeniti načine
njihovog rešavanja koji proizilaze iz sopstvenog iskustva u svakodnevnim interakcijama.
PB  - Drustvo defektologa Srbije
C3  - Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.
T1  - Školsko okruženje kao faktor jezičkog i socio-emocionalnog razvoja dece sa neverbalnim smetnjama u učenju
EP  - 182
SP  - 182
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4152
ER  - 

@conference{
author = "Ječmenica, Nevena and Drljan, Bojana",
year = "2022",
abstract = "Koncept neverbalnih smetnji u učenju (u daljem tekstu NSU) uključuje izražene
deficite taktilne i vizuelne percepcije, kao i obavljanja složenih motoričkih zadataka, za
razliku od dobro razvijene auditivne percepcije i učenja napamet. Za decu sa NSU
školsko okruženje predstavlja veliki izazov, stoga je cilj ovog rada razmotriti njegovu
ulogu u odnosu na akademske sposobnosti i deficite kod ove grupe dece.
Dobro razvijena sposobnost dece sa NSU da obraćaju pažnju na detalje
omogućava im razvijenu verbalnu memoriju, ekspresivni jezik i verbalne asocijacije. Sa
druge strane, deficit vizuelne percepcije i fine motorike dovodi do smetnji u pisanju i
matematici. Deca sa NSU imaju poteškoća u suočavanju sa novim informacijama,
promenama u svojoj rutini ili neočekivanim događajima. Obično imaju slaba vizuelna i
taktilna sećanja, zbog čega teško prepoznaju lica svojih prijatelja. Kao rezultat
semantičkih deficita ova deca doslovno tumače značenje reči, zbog čega su često naivna
i veruju u sve što im se kaže. Usled pragmatskih deficita za decu sa NSU problem
predstavlja ”čitanje između redova”, razumevanje gestova, izraza lica, idioma, procena
kada treba reći puno ili malo, kao i da li je nešto smešno. Ova deca razumeju jezik i
svakodnevne situacije na toliko doslovan način, da njihovi tipično razvijeni vršnjaci mogu
imati poteškoća u razumevanju njihove logike.
Deca sa NSU su veoma svesna svojih ograničenja. Znaju da rade nešto pogrešno,
ali ne mogu da shvate šta nije u redu sa njihovim postupcima ili kako da isprave svoje
ponašanje. S obzirom da žele socijalno prihvatanje, zahvalni su na svakoj pomoći koju
dobijaju. Deficiti socijalnih interakcija s kojima se ova deca suočavaju izlažu ih riziku od
problema poput socijalne izolacije, anksioznosti, frustracije, niskog samopoštovanja i
nezadovoljstva na školskom uzrastu. Pored ovoga, stručnjaci tvrde da su deca sa NSU u
visokom riziku od anksioznosti i depresije. Brojni autori ističu značaj rane intervencije
kao načina za razvoj samopoštovanja kod dece sa NSU, kako psihološki problemi ne bi
postali neizbežni. Neophodno je da deca sa NSU dobiju direktna uputstva o tome kako
da adekvatno socijalno funkcionišu.
Nedostatak naučnog znanja o programima tretmana za stvaranje optimalnog
porodičnog i školskog okruženja za decu sa NSU ostavljaju roditeljima i nastavnicima
malo resursa za praktične savete o programu intervencije. Za nastavnike i roditelje je od
pomoći da shvate da nije neophodno naučiti niz specifičnih novih strategija podučavanja
da bi se zadovoljile potrebe dece sa NSU. Umesto toga, važno je prepoznati i
identifikovati vrste problema sa kojima se ova deca susreću, a zatim primeniti načine
njihovog rešavanja koji proizilaze iz sopstvenog iskustva u svakodnevnim interakcijama.",
publisher = "Drustvo defektologa Srbije",
journal = "Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.",
title = "Školsko okruženje kao faktor jezičkog i socio-emocionalnog razvoja dece sa neverbalnim smetnjama u učenju",
pages = "182-182",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4152"
}

Ječmenica, N.,& Drljan, B.. (2022). Školsko okruženje kao faktor jezičkog i socio-emocionalnog razvoja dece sa neverbalnim smetnjama u učenju. in Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.
Drustvo defektologa Srbije., 182-182.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4152

Ječmenica N, Drljan B. Školsko okruženje kao faktor jezičkog i socio-emocionalnog razvoja dece sa neverbalnim smetnjama u učenju. in Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.. 2022;:182-182.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4152 .

Ječmenica, Nevena, Drljan, Bojana, "Školsko okruženje kao faktor jezičkog i socio-emocionalnog razvoja dece sa neverbalnim smetnjama u učenju" in Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022. (2022):182-182,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4152 .

TY  - JOUR
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Ječmenica, Nevena
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4768
AB  - Background/Aim. There are a small body of the literature on the influence of perinatal hypoxia (PH) on language outcome at later age and there are no studies on the influence of PH on the extent and severity of language deficit in children with developmental language disorder (DLD). Therefore, the aim of this study was to examine the differences in lexical- semantic abilities in DLD children with a presence of PH (DLDhpx) and DLD children without any neurological risk factors (DLDwrf). Methods. The sample consisted of 96 children aged 5 to 8, divided into 3 groups, 25 children in DLDhpx, 30 children in DLDwrf and 41 typically developing (TD) peers. For the purpose of comparing age differences, additional categorical variable was formed with two age groups, preschool and school-age children (5-6 and 7-8 years). Lexical-semantic abilities were investigated by specific tests for assessing the expressive vocabulary size, semantic processing, and lexical productivity in continuous speech. Results. The significant differences were observed between DLDhpx and DLDwrf children on the semantic processing assessment test (p < 0.05), but not on the vocabulary size (p = 0.350) and lexical productivity (p = 0.118) assessment tests. However, a detailed analysis of developmental tendencies between preschool and early school-age children showed that DLDhpx children progress significantly only in a domain of expressive vocabulary skills (p < 0.01), while DLDwrf children progress significantly in a domain of expressive vocabulary and semantic processing skills (p < 0.001). Regarding lexical diversity developmental tendencies, significant progress was not observed in both DLD groups. Conclusion. PH in DLD children can be related to a more severe extent of lexical-semantic deficit in the area of semantic processing abilities. Also, PH can contribute to slower progress in a wider spectrum of lexical-semantic abilities. Some of the possible explanations for the obtained results are the possible comorbidity with a specific cognitive deficit, but also that PH can contribute to significantly slower maturation of the brain and neural networks that underlie language abilities.
AB  - U literaturi je prisutan mali broj radova o uticaju perinatalne hipoksije (PH) na jezičke sposobnosti dece na starijem uzrastu i ne postoje studije o uticaju PH na obim i težinu jezičkog deficita kod dece sa razvojnim jezičkim poremećajem   Cilj rada je bio da se ispitaju razlike u leksičko-semantičkim sposobnostima kod dece sa    P   istorijom PH (RJPhpx grupa  i dece sa   P bez neuroloških faktora rizika    P i Pbfr grupa). Metode  Uzorak je činilo 96 dece uzrasta od 5 do 8 godina, podeljenih u 3 grupe, 25 dece sa   Phpx, 30 dece sa   Pbfr i 41 tipično razvijene dece  T   istog uzrasta  U svrhu poređenja uzrasnih razlika uzorak je naknadno podeljen u dve starosne grupe– decu predškolskog i decu školskog uzrasta  5-6 i 7-8 godina, redom   Leksičko-semantičke sposobnosti ispitivane su specifičnim testovima za procenu obima eskpresivnog vokabulara, semantičkog procesiranja i leksičke produktivnosti u kontinuiranom govoru  Rezultati  Uočene su statistički značajne razlike između grupa RJPhpx i RJPbfr na testu procene semantičkog procesiranja  p < 0,05), ali ne i na testovima procene eskpresivnog vokabulara (p = 0,350  i leksičke raznovrsnosti  p = 0,118   Međutim, detaljna analiza razvojnih tendencija između dece predškolskog i ranog školskog uzrasta pokazala je da deca sa RJP i PH značajno napreduju samo u domenu ekspresivnog vokabulara  p < 0,01), dok deca sa RJP, bez neuroloških faktora rizika, značajno napreduju u domenu ekspresivnog rečnika i semantičkog procesiranja  p < 0,001   Što se tiče razvojnih tendencija u domenu leksičke raznovrsnosti, značajan napredak nije utvrđen ni u jednoj od dve RJP grupe. Zaključak. Kod dece sa RJP PH može biti povezana sa težom formom leksičko-semantičkog deficita u oblasti sposobnosti semantičkog procesiranja  Takođe, PH može biti povezana sa sporijim napredovanjem u širem spektru leksičko-semantičkih sposobnosti  Neka od mogućih objašnjenja dobijenih rezultata odnose se na potencijalno prisustvo komorbiditeta sa deficitom specifičnih kognitivnih sposobnosti, ali i da PH može dovesti do značajno sporijeg sazrevanja mozga i neuronskih mreža, koje leže u osnovi jezičkih sposobnosti
PB  - Vojnomedicinska akademija
T2  - Vojnosanitetski pregled
T1  - Perinatal hypoxia as a risk factor of severity of lexical-semantic deficit in children with developmental language disorder
T1  - Perinatalna hipoksija kao faktor rizika od težine leksičkosemantičkog deficita dece sa razvojnim jezičkim poremećajem
DO  - https://doi.org/10.2298/VSP220308076D
ER  - 

@article{
author = "Drljan, Bojana and Ječmenica, Nevena",
year = "2022",
abstract = "Background/Aim. There are a small body of the literature on the influence of perinatal hypoxia (PH) on language outcome at later age and there are no studies on the influence of PH on the extent and severity of language deficit in children with developmental language disorder (DLD). Therefore, the aim of this study was to examine the differences in lexical- semantic abilities in DLD children with a presence of PH (DLDhpx) and DLD children without any neurological risk factors (DLDwrf). Methods. The sample consisted of 96 children aged 5 to 8, divided into 3 groups, 25 children in DLDhpx, 30 children in DLDwrf and 41 typically developing (TD) peers. For the purpose of comparing age differences, additional categorical variable was formed with two age groups, preschool and school-age children (5-6 and 7-8 years). Lexical-semantic abilities were investigated by specific tests for assessing the expressive vocabulary size, semantic processing, and lexical productivity in continuous speech. Results. The significant differences were observed between DLDhpx and DLDwrf children on the semantic processing assessment test (p < 0.05), but not on the vocabulary size (p = 0.350) and lexical productivity (p = 0.118) assessment tests. However, a detailed analysis of developmental tendencies between preschool and early school-age children showed that DLDhpx children progress significantly only in a domain of expressive vocabulary skills (p < 0.01), while DLDwrf children progress significantly in a domain of expressive vocabulary and semantic processing skills (p < 0.001). Regarding lexical diversity developmental tendencies, significant progress was not observed in both DLD groups. Conclusion. PH in DLD children can be related to a more severe extent of lexical-semantic deficit in the area of semantic processing abilities. Also, PH can contribute to slower progress in a wider spectrum of lexical-semantic abilities. Some of the possible explanations for the obtained results are the possible comorbidity with a specific cognitive deficit, but also that PH can contribute to significantly slower maturation of the brain and neural networks that underlie language abilities., U literaturi je prisutan mali broj radova o uticaju perinatalne hipoksije (PH) na jezičke sposobnosti dece na starijem uzrastu i ne postoje studije o uticaju PH na obim i težinu jezičkog deficita kod dece sa razvojnim jezičkim poremećajem   Cilj rada je bio da se ispitaju razlike u leksičko-semantičkim sposobnostima kod dece sa    P   istorijom PH (RJPhpx grupa  i dece sa   P bez neuroloških faktora rizika    P i Pbfr grupa). Metode  Uzorak je činilo 96 dece uzrasta od 5 do 8 godina, podeljenih u 3 grupe, 25 dece sa   Phpx, 30 dece sa   Pbfr i 41 tipično razvijene dece  T   istog uzrasta  U svrhu poređenja uzrasnih razlika uzorak je naknadno podeljen u dve starosne grupe– decu predškolskog i decu školskog uzrasta  5-6 i 7-8 godina, redom   Leksičko-semantičke sposobnosti ispitivane su specifičnim testovima za procenu obima eskpresivnog vokabulara, semantičkog procesiranja i leksičke produktivnosti u kontinuiranom govoru  Rezultati  Uočene su statistički značajne razlike između grupa RJPhpx i RJPbfr na testu procene semantičkog procesiranja  p < 0,05), ali ne i na testovima procene eskpresivnog vokabulara (p = 0,350  i leksičke raznovrsnosti  p = 0,118   Međutim, detaljna analiza razvojnih tendencija između dece predškolskog i ranog školskog uzrasta pokazala je da deca sa RJP i PH značajno napreduju samo u domenu ekspresivnog vokabulara  p < 0,01), dok deca sa RJP, bez neuroloških faktora rizika, značajno napreduju u domenu ekspresivnog rečnika i semantičkog procesiranja  p < 0,001   Što se tiče razvojnih tendencija u domenu leksičke raznovrsnosti, značajan napredak nije utvrđen ni u jednoj od dve RJP grupe. Zaključak. Kod dece sa RJP PH može biti povezana sa težom formom leksičko-semantičkog deficita u oblasti sposobnosti semantičkog procesiranja  Takođe, PH može biti povezana sa sporijim napredovanjem u širem spektru leksičko-semantičkih sposobnosti  Neka od mogućih objašnjenja dobijenih rezultata odnose se na potencijalno prisustvo komorbiditeta sa deficitom specifičnih kognitivnih sposobnosti, ali i da PH može dovesti do značajno sporijeg sazrevanja mozga i neuronskih mreža, koje leže u osnovi jezičkih sposobnosti",
publisher = "Vojnomedicinska akademija",
journal = "Vojnosanitetski pregled",
title = "Perinatal hypoxia as a risk factor of severity of lexical-semantic deficit in children with developmental language disorder, Perinatalna hipoksija kao faktor rizika od težine leksičkosemantičkog deficita dece sa razvojnim jezičkim poremećajem",
doi = "https://doi.org/10.2298/VSP220308076D"
}

Drljan, B.,& Ječmenica, N.. (2022). Perinatal hypoxia as a risk factor of severity of lexical-semantic deficit in children with developmental language disorder. in Vojnosanitetski pregled
Vojnomedicinska akademija..
https://doi.org/https://doi.org/10.2298/VSP220308076D

Drljan B, Ječmenica N. Perinatal hypoxia as a risk factor of severity of lexical-semantic deficit in children with developmental language disorder. in Vojnosanitetski pregled. 2022;.
doi:https://doi.org/10.2298/VSP220308076D .

Drljan, Bojana, Ječmenica, Nevena, "Perinatal hypoxia as a risk factor of severity of lexical-semantic deficit in children with developmental language disorder" in Vojnosanitetski pregled (2022),
https://doi.org/https://doi.org/10.2298/VSP220308076D . .

TY  - JOUR
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4627
AB  - Uvod: Selektivni mutizam (SM) je poremećaj koji se opisuje u okviru dve dimenzije – psihološke i logopedske. Najveći broj istraživačkih radova posvećen je psihološkoj dimenziji SM. Međutim, u novije vreme sve veći broj istraživanja ukazuje na značajno oštećenje govorno-jezičkih sposobnosti kod dece sa SM, kao i na moguću povezanost teškoća u razvoju jezičkih sposobnosti i pojave SM na školskom uzrastu. Cilj: Cilj ovog rada je pregled literature o govorno-jezičkim deficitima kod dece sa SM u svrhu razjašnjenja uzročno-posledičnih veza između jezičkih i anksioznih poremećaja. Metode: Za pretragu literature korišćene su baze Konzorcijuma biblioteka Srbiji i relevantni internet pretraživači. Rezultati: U literaturi je dostupno devet istraživačkih studija govorno-jezičkih sposobnosti kod dece sa SM. Najčešći potvrđeni poremećaji govorno- jezičkog razvoja su razvojni jezički poremećaj mešovitog i ekspresivnog tipa, razvojni fonološki poremećaj i deficiti jezičkog procesiranja, koji se značajno češće javljaju kod dece sa SM u odnosu na decu sa anksioznim poremećajima bez prisustva SM i decu tipičnog razvoja. Ovi deficiti povezani su sa teškoćama u ovladavanju akademskim veštinama, ali i sa teškoćama u socijalnim veštinama i rizikom pojave bihevioralnih problema na školskom uzrastu. Zaključak: Iako su postojeće studije pružile dragocen uvid u neke aspekte govorno-jezičkog razvoja dece sa SM, još uvek nije razjašnjen odnos jezičkih deficita i simptoma anksioznosti kod ove dece tokom različitih razvojnih perioda. Posebno nedostaju istraživanja o ranom govorno-jezičkom razvoju, koja bi mogla rasvetliti kompleksnu uzročno-posledičnu dinamiku jezičkih i anksioznih poremećaja koje ispoljavaju deca sa SM.
AB  - Introduction. Selective mutism (SM) is a disorder described from two aspects, psychological and language disorders. Researchers mainly focused on the psychological dimension of SM. However, there is an increasing number of studies indicating a significant speech and language (SL) impairment in children with SM and the possible connection between difficulties in language development and the occurrence of SM at school age. Objective. The aim of this paper was to review available research on SL deficits in children with SM, in order to clarify the cause-and-effect relationships between language and anxiety disorders in these children. Methods. Databases of the Library Consortium of Serbia and relevant Internet search engines were used for the literature search. Results. Nine research studies on SL abilities in children with SM are available in the literature. Mixed and expressive types of developmental language disorder, developmental phonological disorder, and language processing deficits are the most common SL impairments in children with SM. They occur significantly more frequently in children with SM than in children with anxiety disorders without SM and typically developing children. These deficits are often associated with learning disorders, social skills difficulties, and the risk of behavioral problems at school age. Conclusion. Existing studies have provided valuable insights into some aspects of the SL development in children with SM. However, the relationship between language deficits and anxiety symptoms is still not clear. Research on the early SL development in these children, which could shed light on the complex cause-and-effect dynamics of language and anxiety disorders seen in children with SM, is particularly scarce.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
T2  - Specijalna edukacija i rehabilitacija
T1  - Govorno-jezički deficiti kod dece sa selektivnim mutizmom – uzrok, komorbiditet ili posledice?
T1  - Speech and language deficits in children with selective  mutism ‒ cause, comorbidity, or consequences?
EP  - 146
IS  - 2
SP  - 133
VL  - 21
DO  - https://doi.org/10.5937/specedreh21-36611
ER  - 

@article{
author = "Drljan, Bojana",
year = "2022",
abstract = "Uvod: Selektivni mutizam (SM) je poremećaj koji se opisuje u okviru dve dimenzije – psihološke i logopedske. Najveći broj istraživačkih radova posvećen je psihološkoj dimenziji SM. Međutim, u novije vreme sve veći broj istraživanja ukazuje na značajno oštećenje govorno-jezičkih sposobnosti kod dece sa SM, kao i na moguću povezanost teškoća u razvoju jezičkih sposobnosti i pojave SM na školskom uzrastu. Cilj: Cilj ovog rada je pregled literature o govorno-jezičkim deficitima kod dece sa SM u svrhu razjašnjenja uzročno-posledičnih veza između jezičkih i anksioznih poremećaja. Metode: Za pretragu literature korišćene su baze Konzorcijuma biblioteka Srbiji i relevantni internet pretraživači. Rezultati: U literaturi je dostupno devet istraživačkih studija govorno-jezičkih sposobnosti kod dece sa SM. Najčešći potvrđeni poremećaji govorno- jezičkog razvoja su razvojni jezički poremećaj mešovitog i ekspresivnog tipa, razvojni fonološki poremećaj i deficiti jezičkog procesiranja, koji se značajno češće javljaju kod dece sa SM u odnosu na decu sa anksioznim poremećajima bez prisustva SM i decu tipičnog razvoja. Ovi deficiti povezani su sa teškoćama u ovladavanju akademskim veštinama, ali i sa teškoćama u socijalnim veštinama i rizikom pojave bihevioralnih problema na školskom uzrastu. Zaključak: Iako su postojeće studije pružile dragocen uvid u neke aspekte govorno-jezičkog razvoja dece sa SM, još uvek nije razjašnjen odnos jezičkih deficita i simptoma anksioznosti kod ove dece tokom različitih razvojnih perioda. Posebno nedostaju istraživanja o ranom govorno-jezičkom razvoju, koja bi mogla rasvetliti kompleksnu uzročno-posledičnu dinamiku jezičkih i anksioznih poremećaja koje ispoljavaju deca sa SM., Introduction. Selective mutism (SM) is a disorder described from two aspects, psychological and language disorders. Researchers mainly focused on the psychological dimension of SM. However, there is an increasing number of studies indicating a significant speech and language (SL) impairment in children with SM and the possible connection between difficulties in language development and the occurrence of SM at school age. Objective. The aim of this paper was to review available research on SL deficits in children with SM, in order to clarify the cause-and-effect relationships between language and anxiety disorders in these children. Methods. Databases of the Library Consortium of Serbia and relevant Internet search engines were used for the literature search. Results. Nine research studies on SL abilities in children with SM are available in the literature. Mixed and expressive types of developmental language disorder, developmental phonological disorder, and language processing deficits are the most common SL impairments in children with SM. They occur significantly more frequently in children with SM than in children with anxiety disorders without SM and typically developing children. These deficits are often associated with learning disorders, social skills difficulties, and the risk of behavioral problems at school age. Conclusion. Existing studies have provided valuable insights into some aspects of the SL development in children with SM. However, the relationship between language deficits and anxiety symptoms is still not clear. Research on the early SL development in these children, which could shed light on the complex cause-and-effect dynamics of language and anxiety disorders seen in children with SM, is particularly scarce.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Specijalna edukacija i rehabilitacija",
title = "Govorno-jezički deficiti kod dece sa selektivnim mutizmom – uzrok, komorbiditet ili posledice?, Speech and language deficits in children with selective  mutism ‒ cause, comorbidity, or consequences?",
pages = "146-133",
number = "2",
volume = "21",
doi = "https://doi.org/10.5937/specedreh21-36611"
}

Drljan, B.. (2022). Govorno-jezički deficiti kod dece sa selektivnim mutizmom – uzrok, komorbiditet ili posledice?. in Specijalna edukacija i rehabilitacija
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju/ University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 21(2), 133-146.
https://doi.org/https://doi.org/10.5937/specedreh21-36611

Drljan B. Govorno-jezički deficiti kod dece sa selektivnim mutizmom – uzrok, komorbiditet ili posledice?. in Specijalna edukacija i rehabilitacija. 2022;21(2):133-146.
doi:https://doi.org/10.5937/specedreh21-36611 .

Drljan, Bojana, "Govorno-jezički deficiti kod dece sa selektivnim mutizmom – uzrok, komorbiditet ili posledice?" in Specijalna edukacija i rehabilitacija, 21, no. 2 (2022):133-146,
https://doi.org/https://doi.org/10.5937/specedreh21-36611 . .

TY  - CONF
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Ivanović, Maja
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4956
AB  - Podaci iz dosadašnjih istraživanja sugerišu značajnu semantičku razgradnju u starijoj životnoj dobi, međutim, nije još jasno da li ona sledi postepen linea- ran tok ili u nekom periodu dolazi do većih promena.
Cilj našeg istraživanja je poređenje leksičkog procesiranja na uzorku ispita- nika starosti od 60 do 85 godina, koji su podeljeni u tri starosne decenijske grupe. Suptest semantičkih asocijacija Sidnejske jezičke baterije korišćen je u svrhu procene leksičkog procesiranja.
Rezultati su ukazali na značajano lošija postignuća ispitanika starijih od 80 godina u poređenju sa ispitanicima u šezdesetim i sedamdesetim godina- ma. Takođe, rezultati su pokazali da ispitanici koji imaju samo osnovnu školu imaju značajno lošija postignuća u poređenju sa ispitanicima koji su završili i srednju školu ili su visokoobrazovani, dok se postignuća nisu razlikovala u odnosu na pol ispitanika.
Rezultati našeg istraživanja su pokazali da dolazi do značajnije seman- tičke razgradnje posle 80. godine. Međutim, kako grupe ispitanika nisu bile usklađene prema nivou obrazovanja, potrebno je kontrolisati ovu varijablu u cilju izvođenja pouzdanih zaključaka.
AB  - Data from previous studies suggest a significant semantic deterioration in older age, however, it is not yet clear whether it follows a gradual linear course or major changes occur in some period.
The aim of our research is to compare lexical processing in a sample of participants aged 60 to 85, divided into three decade-age groups. The Semantic Associations subtest of the Sydney Language Battery was used for the purpose of lexical processing assessment.
The results indicated significantly lower achievements of participants over the age of 80 comparing to ones in their sixties and seventies. Also, the results showed that participants with only primary school have significantly lower achievements comparing to ones with secondary school or highly educated, while the achievements did not differ regarding the gender.
The results of our research showed that a significant semantic deterioration occurs in the eighties. However, as the groups were not matched according to the level of education, it is necessary to control this variable in order to draw reliable conclusions.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju (ICF)
C3  - Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine
T1  - Sposobnost leksičkog procesiranja kod starijih osoba
T1  - Lexical processing skills in the elderly
EP  - 109
SP  - 103
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4956
ER  - 

@conference{
author = "Drljan, Bojana and Ječmenica, Nevena and Ivanović, Maja",
year = "2022",
abstract = "Podaci iz dosadašnjih istraživanja sugerišu značajnu semantičku razgradnju u starijoj životnoj dobi, međutim, nije još jasno da li ona sledi postepen linea- ran tok ili u nekom periodu dolazi do većih promena.
Cilj našeg istraživanja je poređenje leksičkog procesiranja na uzorku ispita- nika starosti od 60 do 85 godina, koji su podeljeni u tri starosne decenijske grupe. Suptest semantičkih asocijacija Sidnejske jezičke baterije korišćen je u svrhu procene leksičkog procesiranja.
Rezultati su ukazali na značajano lošija postignuća ispitanika starijih od 80 godina u poređenju sa ispitanicima u šezdesetim i sedamdesetim godina- ma. Takođe, rezultati su pokazali da ispitanici koji imaju samo osnovnu školu imaju značajno lošija postignuća u poređenju sa ispitanicima koji su završili i srednju školu ili su visokoobrazovani, dok se postignuća nisu razlikovala u odnosu na pol ispitanika.
Rezultati našeg istraživanja su pokazali da dolazi do značajnije seman- tičke razgradnje posle 80. godine. Međutim, kako grupe ispitanika nisu bile usklađene prema nivou obrazovanja, potrebno je kontrolisati ovu varijablu u cilju izvođenja pouzdanih zaključaka., Data from previous studies suggest a significant semantic deterioration in older age, however, it is not yet clear whether it follows a gradual linear course or major changes occur in some period.
The aim of our research is to compare lexical processing in a sample of participants aged 60 to 85, divided into three decade-age groups. The Semantic Associations subtest of the Sydney Language Battery was used for the purpose of lexical processing assessment.
The results indicated significantly lower achievements of participants over the age of 80 comparing to ones in their sixties and seventies. Also, the results showed that participants with only primary school have significantly lower achievements comparing to ones with secondary school or highly educated, while the achievements did not differ regarding the gender.
The results of our research showed that a significant semantic deterioration occurs in the eighties. However, as the groups were not matched according to the level of education, it is necessary to control this variable in order to draw reliable conclusions.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju (ICF)",
journal = "Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine",
title = "Sposobnost leksičkog procesiranja kod starijih osoba, Lexical processing skills in the elderly",
pages = "109-103",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4956"
}

Drljan, B., Ječmenica, N.,& Ivanović, M.. (2022). Sposobnost leksičkog procesiranja kod starijih osoba. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju (ICF)., 103-109.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4956

Drljan B, Ječmenica N, Ivanović M. Sposobnost leksičkog procesiranja kod starijih osoba. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine. 2022;:103-109.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4956 .

Drljan, Bojana, Ječmenica, Nevena, Ivanović, Maja, "Sposobnost leksičkog procesiranja kod starijih osoba" in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine (2022):103-109,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4956 .

TY  - CONF
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Ivanović, Maja
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4957
AB  - Različiti činioci doprinose tačnosti postignuća na zadacima imenovanja kod starijih osoba. Cilj istraživanja je bio da se ispita uticaj starosti, nivoa obrazovanja i pola na postignuće starijih osoba u zadacima konfrontacionog imenovanja. Uzorak istraživanja činilo je 37 ispitanika oba pola, podeljenih u tri starosne grupe. Za procenu imenovanja objekata korišćen je Bostonski test imenovanja – BTI.
Rezultati istraživanja su pokazali da ispitanici stariji od 80 godina ostvaruju statistički značajno manje tačnih odgovora na zadacima imenovanja, ali i statistički značajno više grešaka po tipu omisije u odnosu na grupu is- pitanika od 69 do 79 godina. Dobijeni rezultati ukazuju na činjenicu da je sposob- nost imenovanja relativno očuvana sve do kraja osme decenije života, kada se očekuje značajniji pad u postignuću na zadacima procene navedenih sposobnosti.
Analiza polnih razlika pokazala je da žene prave statistički značajno manje grešaka semantičkog tipa, ali istovremeno i statistički značajno više gre- šaka po tipu omisija u odnosu na muškarce. Pored ostalog, rezultati su pokaza- li da, sa manjim izuzecima, postignuće ispitanika na zadacima konfrontacio- nog imenovanja nije značajno uslovljeno nivoom obrazovanja. Nalazi istraživanja ukazuju da je važno uzeti u obzir polne, obrazovne, ali i starosne razlike kao faktore prilikom procene postignuća na Bostonskom testu imenovanja.
AB  - Numerous factors contribute to the accuracy of performance on picture-naming tasks in elderly people. The aim of the research was to examine the influence of age, level of education and gender on the achievement of elderly people in picture-naming tasks. The research sample consisted of 37 participants of both genders, divided into three age groups. The Boston Naming Test – BNT was used to assess naming pictures of objects.
The results of the research showed that people older than 80 years achieve statistically significantly fewer correct answers on naming tasks, but also statistically significantly more omission errors compared to the group aged 69 to 79 years. The obtained results point to the fact that the naming ability is relatively preserved until the end of the eighth decade of life, when a significant drop in achievement on these tasks is expected.
The analysis of gender differences showed that women make statistically significantly fewer semantic errors, but at the same time statistically significantly more omission errors compared to men. Also, the results showed that with minor exceptions, the achievement on confrontational naming tasks was not significantly conditioned by the level of education. Research findings point to the importance of taking into account gender, level of educational and age differences when assessing achievement on the Boston Naming Test.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju (ICF)
C3  - Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine
T1  - Tipovi grešaka na zadacima imenovanja kod starijih osoba
T1  - Types of naming errors in the elderly
EP  - 120
SP  - 111
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4957
ER  - 

@conference{
author = "Ječmenica, Nevena and Drljan, Bojana and Ivanović, Maja",
year = "2022",
abstract = "Različiti činioci doprinose tačnosti postignuća na zadacima imenovanja kod starijih osoba. Cilj istraživanja je bio da se ispita uticaj starosti, nivoa obrazovanja i pola na postignuće starijih osoba u zadacima konfrontacionog imenovanja. Uzorak istraživanja činilo je 37 ispitanika oba pola, podeljenih u tri starosne grupe. Za procenu imenovanja objekata korišćen je Bostonski test imenovanja – BTI.
Rezultati istraživanja su pokazali da ispitanici stariji od 80 godina ostvaruju statistički značajno manje tačnih odgovora na zadacima imenovanja, ali i statistički značajno više grešaka po tipu omisije u odnosu na grupu is- pitanika od 69 do 79 godina. Dobijeni rezultati ukazuju na činjenicu da je sposob- nost imenovanja relativno očuvana sve do kraja osme decenije života, kada se očekuje značajniji pad u postignuću na zadacima procene navedenih sposobnosti.
Analiza polnih razlika pokazala je da žene prave statistički značajno manje grešaka semantičkog tipa, ali istovremeno i statistički značajno više gre- šaka po tipu omisija u odnosu na muškarce. Pored ostalog, rezultati su pokaza- li da, sa manjim izuzecima, postignuće ispitanika na zadacima konfrontacio- nog imenovanja nije značajno uslovljeno nivoom obrazovanja. Nalazi istraživanja ukazuju da je važno uzeti u obzir polne, obrazovne, ali i starosne razlike kao faktore prilikom procene postignuća na Bostonskom testu imenovanja., Numerous factors contribute to the accuracy of performance on picture-naming tasks in elderly people. The aim of the research was to examine the influence of age, level of education and gender on the achievement of elderly people in picture-naming tasks. The research sample consisted of 37 participants of both genders, divided into three age groups. The Boston Naming Test – BNT was used to assess naming pictures of objects.
The results of the research showed that people older than 80 years achieve statistically significantly fewer correct answers on naming tasks, but also statistically significantly more omission errors compared to the group aged 69 to 79 years. The obtained results point to the fact that the naming ability is relatively preserved until the end of the eighth decade of life, when a significant drop in achievement on these tasks is expected.
The analysis of gender differences showed that women make statistically significantly fewer semantic errors, but at the same time statistically significantly more omission errors compared to men. Also, the results showed that with minor exceptions, the achievement on confrontational naming tasks was not significantly conditioned by the level of education. Research findings point to the importance of taking into account gender, level of educational and age differences when assessing achievement on the Boston Naming Test.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju (ICF)",
journal = "Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine",
title = "Tipovi grešaka na zadacima imenovanja kod starijih osoba, Types of naming errors in the elderly",
pages = "120-111",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4957"
}

Ječmenica, N., Drljan, B.,& Ivanović, M.. (2022). Tipovi grešaka na zadacima imenovanja kod starijih osoba. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju (ICF)., 111-120.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4957

Ječmenica N, Drljan B, Ivanović M. Tipovi grešaka na zadacima imenovanja kod starijih osoba. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine. 2022;:111-120.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4957 .

Ječmenica, Nevena, Drljan, Bojana, Ivanović, Maja, "Tipovi grešaka na zadacima imenovanja kod starijih osoba" in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup " obrazovanje i rehabilitacija odraslih osoba sa smetnjama u razvoju i problemima u ponašanju ", Beograd, Srbija, 21. decembar 2022. godine (2022):111-120,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4957 .

TY  - JOUR
AU  - Ćalasan, Slađana
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4626
AB  - Adaptivno ponašanje definiše se kao skup konceptualnih, socijal- nih i praktičnih veština koje ljudi uče i koriste u svakodnevnom životu. Procena adaptivnog ponašanja neizostavan je deo u identifikaciji i klasifikaciji inte- lektualne ometenosti, ali i važan pokazatelj razvoja dece sa drugim razvojnim po- remećajima i dece tipičnog razvoja. U ovoj studiji ukupan uzorak činilo je 153 dece oba pola, uzrasta od četiri do 14 godina. Uzorak je podeljen u tri grupe: deca sa spe- cifičnim jezičkim poremećajem (SJP), deca sa lakom intelektualnom ometenošću (LIO) i deca tipičnog razvoja (TR). Za procenu adaptivnih veština korišćena je Dijagnostička skala za procenu adaptivnog ponašanja (Adaptive Behaviour Diagnostic Scale – ABDS; Pearson, Patton, Mruzek 2016). Ciljevi istraživanja bili su poređe- nje nivoa ovladanosti adaptivnim veštinama kod dece sa SJP, LIO i TR dece, kao i ispitivanje uticaja svakog od pojedinačnih domena (konceptualnog, socijalnog i praktičnog) na ukupan skor adaptivnog ponašanja. Rezultati istraživanja pokazali su da deca sa SJP i LIO imaju značajno lošija postignuća u poređenju sa TR decom. Međutim, iako deca sa SJP imaju loša postignuća, rezultati su pokazali da su adap- tivne veštine ove dece značajno bolje u odnosu na decu sa LIO. Analiza predikcije je pokazala da su konceptualne veštine najbolji prediktor adaptivog ponašanja kod TR dece, dok su socijalne veštine najbolji prediktor adaptivnog ponašanja i dece sa SJP i dece sa LIO.
AB  - Adaptive behaviour is defined as a set of conceptual, social and practical skills that are learned and used in everyday life. Assessment of adaptive behaviour is an indispensable part in the identification and classification of intellectual disabilities, but also an important indicator of the development of children with other developmental disorders and children of typical development. The sample was divided into three groups: children with specific language impairment (SLI), children with mild intellectual disability (MID) and children with typical development (TD). The Adaptive Behaviour Diagnostic Scale (ABDS; Pearson, Patton, Mruzek 2016) was used to assess adaptive skills. The objectives of the study were to compare the levels of mastery of adaptive skills in children with SLI, MID and TD children, as well as to examine the impact of each of the individual domains (conceptual, social and practical) on the overall score of adaptive behaviour. The research results showed that children with SLI and MID have significantly poorer achievements compared to TD children. However, although children with SLI have poor performance, the results showed that adaptive skills of these children are significantly better compared to children with MID. Regresion analysis showed that conceptual skills are the best predictor of adaptive behaviour in TD children, while social skills are the best predictor of adaptive behaviour in both children with SLI and children with MID.
PB  - Institut za srpsku kulturu Priština, Leposavić
T2  - Baština
T1  - Adaptivno ponašanje kod dece sa razvojnim poremećajima
T1  - Adaptive behaviour in children with developmental disorders
EP  - 511
IS  - 56
SP  - 495
VL  - 32
DO  - https://doi.org/10.5937/bastina32-36083
ER  - 

@article{
author = "Ćalasan, Slađana and Drljan, Bojana",
year = "2022",
abstract = "Adaptivno ponašanje definiše se kao skup konceptualnih, socijal- nih i praktičnih veština koje ljudi uče i koriste u svakodnevnom životu. Procena adaptivnog ponašanja neizostavan je deo u identifikaciji i klasifikaciji inte- lektualne ometenosti, ali i važan pokazatelj razvoja dece sa drugim razvojnim po- remećajima i dece tipičnog razvoja. U ovoj studiji ukupan uzorak činilo je 153 dece oba pola, uzrasta od četiri do 14 godina. Uzorak je podeljen u tri grupe: deca sa spe- cifičnim jezičkim poremećajem (SJP), deca sa lakom intelektualnom ometenošću (LIO) i deca tipičnog razvoja (TR). Za procenu adaptivnih veština korišćena je Dijagnostička skala za procenu adaptivnog ponašanja (Adaptive Behaviour Diagnostic Scale – ABDS; Pearson, Patton, Mruzek 2016). Ciljevi istraživanja bili su poređe- nje nivoa ovladanosti adaptivnim veštinama kod dece sa SJP, LIO i TR dece, kao i ispitivanje uticaja svakog od pojedinačnih domena (konceptualnog, socijalnog i praktičnog) na ukupan skor adaptivnog ponašanja. Rezultati istraživanja pokazali su da deca sa SJP i LIO imaju značajno lošija postignuća u poređenju sa TR decom. Međutim, iako deca sa SJP imaju loša postignuća, rezultati su pokazali da su adap- tivne veštine ove dece značajno bolje u odnosu na decu sa LIO. Analiza predikcije je pokazala da su konceptualne veštine najbolji prediktor adaptivog ponašanja kod TR dece, dok su socijalne veštine najbolji prediktor adaptivnog ponašanja i dece sa SJP i dece sa LIO., Adaptive behaviour is defined as a set of conceptual, social and practical skills that are learned and used in everyday life. Assessment of adaptive behaviour is an indispensable part in the identification and classification of intellectual disabilities, but also an important indicator of the development of children with other developmental disorders and children of typical development. The sample was divided into three groups: children with specific language impairment (SLI), children with mild intellectual disability (MID) and children with typical development (TD). The Adaptive Behaviour Diagnostic Scale (ABDS; Pearson, Patton, Mruzek 2016) was used to assess adaptive skills. The objectives of the study were to compare the levels of mastery of adaptive skills in children with SLI, MID and TD children, as well as to examine the impact of each of the individual domains (conceptual, social and practical) on the overall score of adaptive behaviour. The research results showed that children with SLI and MID have significantly poorer achievements compared to TD children. However, although children with SLI have poor performance, the results showed that adaptive skills of these children are significantly better compared to children with MID. Regresion analysis showed that conceptual skills are the best predictor of adaptive behaviour in TD children, while social skills are the best predictor of adaptive behaviour in both children with SLI and children with MID.",
publisher = "Institut za srpsku kulturu Priština, Leposavić",
journal = "Baština",
title = "Adaptivno ponašanje kod dece sa razvojnim poremećajima, Adaptive behaviour in children with developmental disorders",
pages = "511-495",
number = "56",
volume = "32",
doi = "https://doi.org/10.5937/bastina32-36083"
}

Ćalasan, S.,& Drljan, B.. (2022). Adaptivno ponašanje kod dece sa razvojnim poremećajima. in Baština
Institut za srpsku kulturu Priština, Leposavić., 32(56), 495-511.
https://doi.org/https://doi.org/10.5937/bastina32-36083

Ćalasan S, Drljan B. Adaptivno ponašanje kod dece sa razvojnim poremećajima. in Baština. 2022;32(56):495-511.
doi:https://doi.org/10.5937/bastina32-36083 .

Ćalasan, Slađana, Drljan, Bojana, "Adaptivno ponašanje kod dece sa razvojnim poremećajima" in Baština, 32, no. 56 (2022):495-511,
https://doi.org/https://doi.org/10.5937/bastina32-36083 . .

TY  - CONF
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Ječmenica, Nevena
PY  - 2022
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4146
AB  - Emocionalni poremećaji (EP) kod dece i mladih mogu se podeliti u dve bipolarne
dimenzije: eksternalizovani i internalizovani poremećaji. Eksternalizovani EP uključuju
grupu poremećaja koja podrazumeva ekspresiju neprilagođenih ponašanja usmerenih ka
drugim osobama i okruženju. Najčešći eksternalizovani EP su poremećaj ponašanja,
opozicioni prkosni poremećaj, poremećaj hiperaktivnosti i deficita pažnje (ADHD) i
poremećaj prilagođavanja. Sa druge strane, internalizovani EP uključuje deficite u
ponašanju koji su usmereni na samu osobu i posredno dovode do teškoća u
funkcionisanju u socijalnom okruženju, kao i socijalnog izbegavanja. Najčešći
internalizovani EP su opsesivno-kompulzivni poremećaj, generalizovani anksiozni
poremećaj, socijalna fobija, separaciona anksioznost, posttraumatski stresni poremećaj i
depresija kod dece/adolescenata.
Prevalenca jezičkih poremećaja kod dece i omladine sa EP je 10 puta veća nego
u opštoj populaciji, i iznosi oko 68%. Pored toga, jezički i komunikativni deficiti se češće
javljaju kod eksternalizovanih EP. Deca sa EP ispoljavaju ekspresivne, receptivne i
pragmatske jezičke deficite, dok se najčešće javlja mešoviti, receptivno-ekspresivni tip
poremećaja jezika. Pored toga, veliki broj ove dece ima teškoća u ovladavanju veštinama
čitanja, pisanja i računanja. Međutim, podaci iz studija ukazuju na to da većina učenika sa
EP i sa kliničkim jezičkim poremećajem ne ide na logopedski tretman. Dodatno, jezički
deficiti se kod ove dece često zanemaruju zbog bihejvioralnih problema, tako da 33-40%
dece sa EP ima neotkriveni jezički poremećaj. Takva deca su obično delinkventnija,
depresivnija i agresivnija i pokazuju ozbiljnije poremećaje ponašanja od one dece sa EP
kojima je identifikovan jezički poremećaj i pružen neki vid podrške i tretmana.
Programi modifikacije ponašanja zahtevaju od učenika sa EP da razumeju
usmena objašnjenja i učestvuju u grupnom savetovanju i diskusiji kako bi naučili
adekvatnije vidove socijalne interakcije i veštine rešavanja problema. Individualno
savetovanje zavisi od verbalne razmene sa savetnicima ili terapeutima u školi i/ili u
zajednici. Međutim, ova deca često imaju deficite u razumevanju, što ograničava njihovu
sposobnost da razumeju verbalne instrukcije i pravila, samim tim i učenje modifikovanih
oblika ponašanja. Prema tome, što ranija identifikacija jezičkog poremećaja i rana
intervencija mogu značajno smanjiti jezičke deficite, ali i teškoće i na planu emocionalnog
i socijalnog razvoja ove dece.
PB  - Drustvo defektologa Srbije
C3  - Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.
T1  - Jezički deficiti kod dece i adolescenata sa emocionalnim poremećajima
EP  - 82
SP  - 82
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4146
ER  - 

@conference{
author = "Drljan, Bojana and Ječmenica, Nevena",
year = "2022",
abstract = "Emocionalni poremećaji (EP) kod dece i mladih mogu se podeliti u dve bipolarne
dimenzije: eksternalizovani i internalizovani poremećaji. Eksternalizovani EP uključuju
grupu poremećaja koja podrazumeva ekspresiju neprilagođenih ponašanja usmerenih ka
drugim osobama i okruženju. Najčešći eksternalizovani EP su poremećaj ponašanja,
opozicioni prkosni poremećaj, poremećaj hiperaktivnosti i deficita pažnje (ADHD) i
poremećaj prilagođavanja. Sa druge strane, internalizovani EP uključuje deficite u
ponašanju koji su usmereni na samu osobu i posredno dovode do teškoća u
funkcionisanju u socijalnom okruženju, kao i socijalnog izbegavanja. Najčešći
internalizovani EP su opsesivno-kompulzivni poremećaj, generalizovani anksiozni
poremećaj, socijalna fobija, separaciona anksioznost, posttraumatski stresni poremećaj i
depresija kod dece/adolescenata.
Prevalenca jezičkih poremećaja kod dece i omladine sa EP je 10 puta veća nego
u opštoj populaciji, i iznosi oko 68%. Pored toga, jezički i komunikativni deficiti se češće
javljaju kod eksternalizovanih EP. Deca sa EP ispoljavaju ekspresivne, receptivne i
pragmatske jezičke deficite, dok se najčešće javlja mešoviti, receptivno-ekspresivni tip
poremećaja jezika. Pored toga, veliki broj ove dece ima teškoća u ovladavanju veštinama
čitanja, pisanja i računanja. Međutim, podaci iz studija ukazuju na to da većina učenika sa
EP i sa kliničkim jezičkim poremećajem ne ide na logopedski tretman. Dodatno, jezički
deficiti se kod ove dece često zanemaruju zbog bihejvioralnih problema, tako da 33-40%
dece sa EP ima neotkriveni jezički poremećaj. Takva deca su obično delinkventnija,
depresivnija i agresivnija i pokazuju ozbiljnije poremećaje ponašanja od one dece sa EP
kojima je identifikovan jezički poremećaj i pružen neki vid podrške i tretmana.
Programi modifikacije ponašanja zahtevaju od učenika sa EP da razumeju
usmena objašnjenja i učestvuju u grupnom savetovanju i diskusiji kako bi naučili
adekvatnije vidove socijalne interakcije i veštine rešavanja problema. Individualno
savetovanje zavisi od verbalne razmene sa savetnicima ili terapeutima u školi i/ili u
zajednici. Međutim, ova deca često imaju deficite u razumevanju, što ograničava njihovu
sposobnost da razumeju verbalne instrukcije i pravila, samim tim i učenje modifikovanih
oblika ponašanja. Prema tome, što ranija identifikacija jezičkog poremećaja i rana
intervencija mogu značajno smanjiti jezičke deficite, ali i teškoće i na planu emocionalnog
i socijalnog razvoja ove dece.",
publisher = "Drustvo defektologa Srbije",
journal = "Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.",
title = "Jezički deficiti kod dece i adolescenata sa emocionalnim poremećajima",
pages = "82-82",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4146"
}

Drljan, B.,& Ječmenica, N.. (2022). Jezički deficiti kod dece i adolescenata sa emocionalnim poremećajima. in Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.
Drustvo defektologa Srbije., 82-82.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4146

Drljan B, Ječmenica N. Jezički deficiti kod dece i adolescenata sa emocionalnim poremećajima. in Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022.. 2022;:82-82.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4146 .

Drljan, Bojana, Ječmenica, Nevena, "Jezički deficiti kod dece i adolescenata sa emocionalnim poremećajima" in Zbornik rezimea – Međunarodna stručno naučna konferencija„Dani defektologa Srbije” , Zlatibor,17- 20. Februar, 2022. (2022):82-82,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4146 .

TY  - JOUR
AU  - Arsenic, Ivana
AU  - Jovanović-Simić, Nadica
AU  - Petrović-Lazić, Mirjana
AU  - Šehović, Ivana
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3621
AB  - Hypokinetic dysarthria is characterized by a speech that gradually becomes monotonous, poorly modulated, quiet and ultimately unintelligible. The goal of this research is to determine the acoustic characteristics of voice and speech in adults with hypokinetic dysarthria and the impact of the altered voice on the quality of communication. The sample consisted of 30 elderly respondents of both genders with Parkinson’s disease and hypokinetic dysarthria. In order to conduct a spectral analysis, the voice of patients was recorded while they were reading phonetically balanced text. The respondents conducted a self-assessment of the degree of their own handicap caused by voice disorder and impact of the voice handicap by completing the Voice Handicap Index (VHI). Statistically significant differences were determined in the position of some formants in respondents compared to the values of formants in typical speakers for the following vowels: F1 of the vowel /I/ and F2 of the vowels /E/, /I/, /O/ and /U/. By examining the relation between the score achieved on the VHI instrument and the value of formants, the only statistically significant correlation was achieved between the formant F1 of the vowel /A/ and functional and emotional subscale. By regression analysis used to determine the predictor of the quality of communication, it was confirmed that F1 of the vowel /A/ has a statistically significant contribution to the explanation of the score achieved on functional and emotional subscale, by explaining 15% of the functional sub-scale (Beta=-0,393 (11,30 – 47,37)) and 10% of the emotional subscale (Beta=-0,363 (-0,052 – 0,000)). © 2021, University of Kragujevac, Faculty of Science. All rights reserved.
AB  - Hipokinetičku dizartriju karakteriše govor koji vremenom postaje monoton, slabo moduliran, tih i na kraju nerazumljiv. Cilj ovog istraživanja je utvrđivanje akustičkih karakteristika glasa i govora kod odraslih osoba sa hipokinetičkom dizartrijom i uticaja izmenjenog glasa na kvalitet komunikacije. Uzorak je činilo 30 odraslih ispitanika oba pola koji imaju Parkinsonovu bolest i hipokinetičku dizartriju. Kako bi se izvršila spektralna analiza glasa sniman je govor pacijenta tokom čitanja fonemski izbalansiranog teksta. Samoprocenu stepena sopstvenog hendikepa izazvanog poremećajem glasa i uticaja glasovnog oštećenja na kvalitet komunikacije ispitanici su vršili popunjava-njem Indeksa glasovnog oštećenja (VHI). Utvrđene su statistički značajne razlike u položaju pojedinih formanata kod ispitanika u odnosu na vrednosti formanata tipičnih govornika i to za sledeće glasove: F1 vokala /I/ i F2 vokala /E/, /I/, /O/ i /U/. Ispitivanjem veze između skora na VHI instrumentu i vrednosti formanata (F1 i F2) jedina statistički značajna pove-zanost ostvarena je između formanta F1 glasa A i funkcionalne i emocionalne supskale. Regresionom analizom korišćenom za utvrđivanje prediktora kvaliteta komunikacije potvrđeno je da F1 glasa A statistički značajno doprinosi objašnjenju skora dobijenom na funkcionalnoj i emocionalnoj supskali, objašnjavajući 15% funkcionalne supskale (Beta=- 0,393 (11,30 – 47,3
PB  - De Gruyter
PB  - University of Kragujevac
PB  - Faculty of Medical Sciences
T2  - Serbian Journal of Experimental and Clinical Research
T1  - Characteristics of speech and voice as predictors of the quality of communication in adults with hypokinetic dysarthria
T1  - Karakteristike govora i glasa kao prediktori kvaliteta Komunikacije kod odraslih osoba sa hipokinetičkom Dizartrijom
EP  - 165
IS  - 2
SP  - 157
VL  - 22
DO  - 10.2478/sjecr-2018-0081
ER  - 

@article{
author = "Arsenic, Ivana and Jovanović-Simić, Nadica and Petrović-Lazić, Mirjana and Šehović, Ivana and Drljan, Bojana",
year = "2021",
abstract = "Hypokinetic dysarthria is characterized by a speech that gradually becomes monotonous, poorly modulated, quiet and ultimately unintelligible. The goal of this research is to determine the acoustic characteristics of voice and speech in adults with hypokinetic dysarthria and the impact of the altered voice on the quality of communication. The sample consisted of 30 elderly respondents of both genders with Parkinson’s disease and hypokinetic dysarthria. In order to conduct a spectral analysis, the voice of patients was recorded while they were reading phonetically balanced text. The respondents conducted a self-assessment of the degree of their own handicap caused by voice disorder and impact of the voice handicap by completing the Voice Handicap Index (VHI). Statistically significant differences were determined in the position of some formants in respondents compared to the values of formants in typical speakers for the following vowels: F1 of the vowel /I/ and F2 of the vowels /E/, /I/, /O/ and /U/. By examining the relation between the score achieved on the VHI instrument and the value of formants, the only statistically significant correlation was achieved between the formant F1 of the vowel /A/ and functional and emotional subscale. By regression analysis used to determine the predictor of the quality of communication, it was confirmed that F1 of the vowel /A/ has a statistically significant contribution to the explanation of the score achieved on functional and emotional subscale, by explaining 15% of the functional sub-scale (Beta=-0,393 (11,30 – 47,37)) and 10% of the emotional subscale (Beta=-0,363 (-0,052 – 0,000)). © 2021, University of Kragujevac, Faculty of Science. All rights reserved., Hipokinetičku dizartriju karakteriše govor koji vremenom postaje monoton, slabo moduliran, tih i na kraju nerazumljiv. Cilj ovog istraživanja je utvrđivanje akustičkih karakteristika glasa i govora kod odraslih osoba sa hipokinetičkom dizartrijom i uticaja izmenjenog glasa na kvalitet komunikacije. Uzorak je činilo 30 odraslih ispitanika oba pola koji imaju Parkinsonovu bolest i hipokinetičku dizartriju. Kako bi se izvršila spektralna analiza glasa sniman je govor pacijenta tokom čitanja fonemski izbalansiranog teksta. Samoprocenu stepena sopstvenog hendikepa izazvanog poremećajem glasa i uticaja glasovnog oštećenja na kvalitet komunikacije ispitanici su vršili popunjava-njem Indeksa glasovnog oštećenja (VHI). Utvrđene su statistički značajne razlike u položaju pojedinih formanata kod ispitanika u odnosu na vrednosti formanata tipičnih govornika i to za sledeće glasove: F1 vokala /I/ i F2 vokala /E/, /I/, /O/ i /U/. Ispitivanjem veze između skora na VHI instrumentu i vrednosti formanata (F1 i F2) jedina statistički značajna pove-zanost ostvarena je između formanta F1 glasa A i funkcionalne i emocionalne supskale. Regresionom analizom korišćenom za utvrđivanje prediktora kvaliteta komunikacije potvrđeno je da F1 glasa A statistički značajno doprinosi objašnjenju skora dobijenom na funkcionalnoj i emocionalnoj supskali, objašnjavajući 15% funkcionalne supskale (Beta=- 0,393 (11,30 – 47,3",
publisher = "De Gruyter, University of Kragujevac, Faculty of Medical Sciences",
journal = "Serbian Journal of Experimental and Clinical Research",
title = "Characteristics of speech and voice as predictors of the quality of communication in adults with hypokinetic dysarthria, Karakteristike govora i glasa kao prediktori kvaliteta Komunikacije kod odraslih osoba sa hipokinetičkom Dizartrijom",
pages = "165-157",
number = "2",
volume = "22",
doi = "10.2478/sjecr-2018-0081"
}

Arsenic, I., Jovanović-Simić, N., Petrović-Lazić, M., Šehović, I.,& Drljan, B.. (2021). Characteristics of speech and voice as predictors of the quality of communication in adults with hypokinetic dysarthria. in Serbian Journal of Experimental and Clinical Research
De Gruyter., 22(2), 157-165.
https://doi.org/10.2478/sjecr-2018-0081

Arsenic I, Jovanović-Simić N, Petrović-Lazić M, Šehović I, Drljan B. Characteristics of speech and voice as predictors of the quality of communication in adults with hypokinetic dysarthria. in Serbian Journal of Experimental and Clinical Research. 2021;22(2):157-165.
doi:10.2478/sjecr-2018-0081 .

Arsenic, Ivana, Jovanović-Simić, Nadica, Petrović-Lazić, Mirjana, Šehović, Ivana, Drljan, Bojana, "Characteristics of speech and voice as predictors of the quality of communication in adults with hypokinetic dysarthria" in Serbian Journal of Experimental and Clinical Research, 22, no. 2 (2021):157-165,
https://doi.org/10.2478/sjecr-2018-0081 . .

TY  - JOUR
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Vuković, Mile
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Arsenić, Ivana
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3527
AB  - Razumevanje same prirode smetnji u ucenju zahteva uvid u rani razvoj- ni milje deteta, jer na ovu grupu poremecaja znacajan uticaj imaju, kako genetski, tako i rani razvojni faktori u domenu jezickih i kognitivnih spo- sobnosti. Podaci iz velikog broja istraživanja u oblasti kognitivnih deficita kod dece sa smetnjama u ucenju ukazuju na to da ova deca mogu ispoljavati citav spektar teškoca u kojem dominiraju deficiti radne memorije, auditiv- nog procesiranja i brzine obrade informacija. Pored navedenog, podaci iz literature novijeg datuma ukazuju na cesto prisustvo deficita vizuo-spaci- jalnih i egzekutivnih sposobnosti kod dece sa smetnjama u ucenju, nezavisno od specificnog poremecaja. Sa druge strane, u literaturi je prisutan opsežan korpus dokaza koji ukazuje na znacajnu povezanost deficita kognitivnih sposobnosti na predškolskom uzrastu sa teškocama u ovladavanju školskim u kasnijoj dobi. Na osnovu navedenog, može se zakljuciti da procena kogni- tivnih sposobnosti na predškolskom uzrastu može biti vrlo znacajna u ranoj detekciji riziko dece za pojavu nekog od poremecaja iz ove grupe. Pored toga, adekvatna stimulacija kognitivnih sposobnosti na ranom uzrastu može pre- venirati, ili barem ublažiti, teškoce koje ova deca imaju tokom ovladavanja akademskim veštinama.
AB  - Understanding the nature of learning disabilities requires insight into the early developmental milieu of the child, because this group of disorders is signi%cantly in)uenced by both, genetic and early developmental factors in the domain of language and cognitive abilities.
Data from a large number of studies in the %eld of cognitive impairment in children with learning disabilities indicate that these children may exhibit a full range of di/culties, dominated by de%cits in working memory, auditory processing and information processing speed. In addition, recent literature indicates the common presence of visual-spatial and executive abilities de%cits in children with learning disabilities, regardless of the speci%c disorder. On the other hand, there is a body of evidence in the literature that indicates a signi%cant correlation of cognitive impairment in preschool-age children with di/culties in mastering school skills at a later age.
Based on the above, we can conclude that an extensive assessment of cognitive abilities at preschool age can be very important in the early detection of risk children for learning disorders. In addition, adequate stimulation of cognitive abilities at an early age can prevent, or at least alleviate, the di/culties that these children have during mastering academic skills
PB  - Društvo defektologa Srbije
PB  - Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju
T2  - Beogradska defektološka škola
T1  - Kognitivne sposobnosti kod dece sa smetnjama u učenju
T1  - Cognitive abilities in children with learning disorders
EP  - 26
IS  - 1
SP  - 9
VL  - 27
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3527
ER  - 

@article{
author = "Drljan, Bojana and Vuković, Mile and Ječmenica, Nevena and Arsenić, Ivana",
year = "2021",
abstract = "Razumevanje same prirode smetnji u ucenju zahteva uvid u rani razvoj- ni milje deteta, jer na ovu grupu poremecaja znacajan uticaj imaju, kako genetski, tako i rani razvojni faktori u domenu jezickih i kognitivnih spo- sobnosti. Podaci iz velikog broja istraživanja u oblasti kognitivnih deficita kod dece sa smetnjama u ucenju ukazuju na to da ova deca mogu ispoljavati citav spektar teškoca u kojem dominiraju deficiti radne memorije, auditiv- nog procesiranja i brzine obrade informacija. Pored navedenog, podaci iz literature novijeg datuma ukazuju na cesto prisustvo deficita vizuo-spaci- jalnih i egzekutivnih sposobnosti kod dece sa smetnjama u ucenju, nezavisno od specificnog poremecaja. Sa druge strane, u literaturi je prisutan opsežan korpus dokaza koji ukazuje na znacajnu povezanost deficita kognitivnih sposobnosti na predškolskom uzrastu sa teškocama u ovladavanju školskim u kasnijoj dobi. Na osnovu navedenog, može se zakljuciti da procena kogni- tivnih sposobnosti na predškolskom uzrastu može biti vrlo znacajna u ranoj detekciji riziko dece za pojavu nekog od poremecaja iz ove grupe. Pored toga, adekvatna stimulacija kognitivnih sposobnosti na ranom uzrastu može pre- venirati, ili barem ublažiti, teškoce koje ova deca imaju tokom ovladavanja akademskim veštinama., Understanding the nature of learning disabilities requires insight into the early developmental milieu of the child, because this group of disorders is signi%cantly in)uenced by both, genetic and early developmental factors in the domain of language and cognitive abilities.
Data from a large number of studies in the %eld of cognitive impairment in children with learning disabilities indicate that these children may exhibit a full range of di/culties, dominated by de%cits in working memory, auditory processing and information processing speed. In addition, recent literature indicates the common presence of visual-spatial and executive abilities de%cits in children with learning disabilities, regardless of the speci%c disorder. On the other hand, there is a body of evidence in the literature that indicates a signi%cant correlation of cognitive impairment in preschool-age children with di/culties in mastering school skills at a later age.
Based on the above, we can conclude that an extensive assessment of cognitive abilities at preschool age can be very important in the early detection of risk children for learning disorders. In addition, adequate stimulation of cognitive abilities at an early age can prevent, or at least alleviate, the di/culties that these children have during mastering academic skills",
publisher = "Društvo defektologa Srbije, Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju",
journal = "Beogradska defektološka škola",
title = "Kognitivne sposobnosti kod dece sa smetnjama u učenju, Cognitive abilities in children with learning disorders",
pages = "26-9",
number = "1",
volume = "27",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3527"
}

Drljan, B., Vuković, M., Ječmenica, N.,& Arsenić, I.. (2021). Kognitivne sposobnosti kod dece sa smetnjama u učenju. in Beogradska defektološka škola
Društvo defektologa Srbije., 27(1), 9-26.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3527

Drljan B, Vuković M, Ječmenica N, Arsenić I. Kognitivne sposobnosti kod dece sa smetnjama u učenju. in Beogradska defektološka škola. 2021;27(1):9-26.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3527 .

Drljan, Bojana, Vuković, Mile, Ječmenica, Nevena, Arsenić, Ivana, "Kognitivne sposobnosti kod dece sa smetnjama u učenju" in Beogradska defektološka škola, 27, no. 1 (2021):9-26,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3527 .

TY  - JOUR
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Vuković, Mile
AU  - Dragaš Latas, Sanja
AU  - Mihajlović, Aleksandar
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4628
AB  - This study aimed to investigate the level of perceived social support in people with mild to moderate form of dementia in residential care settings. Also, the aim of this study was to investigate the level of perceived social support from different sources in the social surrounding of people with dementia. The sample consisted of 29 participants diagnosed with mild to moderate form of dementia. The Multidimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS) was used for the purpose of evaluating the level of perceived social support. Participants rated the perceived social support fairly high. There were no significant differences in social support pertaining to gender and education. Furthermore, participants stated that they have significantly more social support from family, compared to friends and other significant persons. These findings are an important start of research addressing the quality of life in people with dementia with the aim of improving the existing social support mechanisms in Serbia.
AB  - Cilj ovog istraživanja je da se ispita nivo dobijene socijalne podrške na osnovu samoprocene kod osoba sa demencijom u ustanovama rezidencijalnog tipa. Pored toga, cilj ove studije je i da se utvde nivoi percipirane socijalne podrške iz različitih izvora u socijalnom okruženju osoba sa demencijom. Uzorak se sastojao od 29 ispitanika sa dijagnozom blagog do umerenog oblika demencije. Kao instrument za procenu socijalne podrške korišćena je Multidimenzionalna skala percipirane socijalne podrške (MSPSS). Rezultati su preliminarno pokazali da osobe sa blagom i umerenom demencijom u rezidencijalnom smeštaju ocenjuju dobijen nivo socijalne podrške prilično visoko, a sama podrška nije u vezi sa polom ili nivoom obrazovanja ispitanika. Pored toga, ispitanici dobijaju značajno više podrške od strane porodice u poređenju sa prijateljima i drugim značajnim osobama, što je potencijalno uslovljeno socio ekonomskim i demografskim faktorima, kao promenama u društvenom miljeu koje se dešavaju starenjem. Ovi nalazi su važan početak istraživanja koji se bavi kvalitetom života osoba sa demencijom, a sve u cilju poboljšanja postojećih mehanizama socijalne podrške u Srbiji.
PB  - University of Niš, Serbia
T2  - Teme
T1  - Perceived social support of residents with dementia in long-term care in serbia: a pilot study
T1  - Nivo percipirane socijalne podrške osoba sa demencijom u rezidencijalnom smeštaju u Srbiji: pilot istraživanje
EP  - 803
IS  - 3
SP  - 787
VL  - 45
DO  - https://doi.org/10.22190/TEME200530047D
ER  - 

@article{
author = "Drljan, Bojana and Vuković, Mile and Dragaš Latas, Sanja and Mihajlović, Aleksandar",
year = "2021",
abstract = "This study aimed to investigate the level of perceived social support in people with mild to moderate form of dementia in residential care settings. Also, the aim of this study was to investigate the level of perceived social support from different sources in the social surrounding of people with dementia. The sample consisted of 29 participants diagnosed with mild to moderate form of dementia. The Multidimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS) was used for the purpose of evaluating the level of perceived social support. Participants rated the perceived social support fairly high. There were no significant differences in social support pertaining to gender and education. Furthermore, participants stated that they have significantly more social support from family, compared to friends and other significant persons. These findings are an important start of research addressing the quality of life in people with dementia with the aim of improving the existing social support mechanisms in Serbia., Cilj ovog istraživanja je da se ispita nivo dobijene socijalne podrške na osnovu samoprocene kod osoba sa demencijom u ustanovama rezidencijalnog tipa. Pored toga, cilj ove studije je i da se utvde nivoi percipirane socijalne podrške iz različitih izvora u socijalnom okruženju osoba sa demencijom. Uzorak se sastojao od 29 ispitanika sa dijagnozom blagog do umerenog oblika demencije. Kao instrument za procenu socijalne podrške korišćena je Multidimenzionalna skala percipirane socijalne podrške (MSPSS). Rezultati su preliminarno pokazali da osobe sa blagom i umerenom demencijom u rezidencijalnom smeštaju ocenjuju dobijen nivo socijalne podrške prilično visoko, a sama podrška nije u vezi sa polom ili nivoom obrazovanja ispitanika. Pored toga, ispitanici dobijaju značajno više podrške od strane porodice u poređenju sa prijateljima i drugim značajnim osobama, što je potencijalno uslovljeno socio ekonomskim i demografskim faktorima, kao promenama u društvenom miljeu koje se dešavaju starenjem. Ovi nalazi su važan početak istraživanja koji se bavi kvalitetom života osoba sa demencijom, a sve u cilju poboljšanja postojećih mehanizama socijalne podrške u Srbiji.",
publisher = "University of Niš, Serbia",
journal = "Teme",
title = "Perceived social support of residents with dementia in long-term care in serbia: a pilot study, Nivo percipirane socijalne podrške osoba sa demencijom u rezidencijalnom smeštaju u Srbiji: pilot istraživanje",
pages = "803-787",
number = "3",
volume = "45",
doi = "https://doi.org/10.22190/TEME200530047D"
}

Drljan, B., Vuković, M., Dragaš Latas, S.,& Mihajlović, A.. (2021). Perceived social support of residents with dementia in long-term care in serbia: a pilot study. in Teme
University of Niš, Serbia., 45(3), 787-803.
https://doi.org/https://doi.org/10.22190/TEME200530047D

Drljan B, Vuković M, Dragaš Latas S, Mihajlović A. Perceived social support of residents with dementia in long-term care in serbia: a pilot study. in Teme. 2021;45(3):787-803.
doi:https://doi.org/10.22190/TEME200530047D .

Drljan, Bojana, Vuković, Mile, Dragaš Latas, Sanja, Mihajlović, Aleksandar, "Perceived social support of residents with dementia in long-term care in serbia: a pilot study" in Teme, 45, no. 3 (2021):787-803,
https://doi.org/https://doi.org/10.22190/TEME200530047D . .

TY  - CONF
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Arsenić, Ivana
AU  - Daničić, Zorica
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3545
AB  - Cilj ovog rada je da se utvrde nivoi razvoja u oblastima vizuelnih, auditivnih i jezičkih
sposobnosti kod dece ranog školskog uzrasta, kao i povezanost vizuelnih i auditivnih
sa jezičkim sposobnostima Uzorak je činilo tridesetoro dece oba pola, uzrasta od 7 do
11 godina, bez dijagnostikovanog nekog od razvojnih poremećaja. U svrhu procene
primenjen je Akadija test.
Analizom rezultata je utvrđeno je da određen procenat dece ima značajno niža postignuća
od očekivaniih za uzrast na pojedinim suptestovima. Najveći broj dece koja su
imala postignuća niža za više od jedne SD uočen je na suptestovima Auditivno pamćenje
(33,3%), Vizuomotorna koordinacija i mogućnost sleda (20%) i Vizuelno pamćenje
(20%), dok je najmanji procenat dece odstupao od uzrasnih normi na suptestu
Automatsko jezičko blago (10%). Na uzorku u celini utvrđena je značajna pozitivna
korelacija srednje jačine između postignuća na suptestovima Crtanje oblika i Veština
stvaranja pojmova (r=0,61, p<0,01), i između postignuća na suptestovima Vizuelno
pamćenje i Automatsko jezičko blago (r=0,64, p<0,01). Pored toga, utvrđena je slična
korelacija između postignuća na suptestu Audio-vizuelne asocijacije sa postignućima
na suptestovima Veština stvaranja pojmova (r=0,62, p<0,01) i Stečeno jezičko
blago (r=0,63, p<0,01).
Dobijeni rezultati ukazuju na to da deca tipičnog razvoja ranog školskog uzrasta
mogu imati lošija postignuća u određenim domenima razvojnih sposobnosti koje
značajno utiču na ovladavanje školskim veštinama. Dodatno, pored dobro dokumentovane
povezanosti auditivnih i jezičkih sposobnosti, rezultati našeg istraživanja
ukazuju i na značajnu povezanost vizuo-prostornih i nekih aspekata jezičkih
sposobnosti.
AB  - The aim of this study is to determine the levels of development in the areas of visual,
auditory and language skills in early school-age, as well as the relationship between
visual and auditory with language skills. The sample consisted of thirty girls and boys,
aged from 7 to 11, without any developmental impairments. For the purpose of assessment,
the Acadia test was used.
Data analysis showed that a certain percentage of children have significantly lower
achievements within four subtests, according the norms. The highest percentage of
children whose achievement was more than one SD lower than average was observed
within subtests Auditory memory (33.3%), Visual motor coordination and sequencing
(20%) and Visual memory (20%) scores, while the lowest percentage of children
deviated from age norms on the subtest Automatic language richness (10%). In the
overall sample, results showed significant positive correlation of medium strength
between scores at Forms drawing and Ability of forming concepts (r= 0.61, p<0.01),
and between scores at Visual memory and Automatic language richness (r = 0, 64,
p<0.01). In addition, a similar correlation was found between scores at Audio-visual
association with scores at Ability of forming concepts scores (r = 0.62, p<0.01) and
Acquired language richness (r = 0.63, p <0, 01).
The obtained results indicate that typically developing children at early school-age
may have difficulties in certain domains of developmental abilities that can significantly
affect academic skills. Moreover, in addition to the well-documented relation
between auditory and language abilities, the results of our research also indicate a
significant relation between visual-spatial and certain aspects of language abilities.
PB  - Perfecta, Sarajevo
C3  - Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021
T1  - Vizuelne, auditivne i jezičke sposobnosti Dece ranog školskog uzrasta
T1  - Visual, auditory and language abilities In early school-age children
EP  - 41
SP  - 40
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3545
ER  - 

@conference{
author = "Drljan, Bojana and Ječmenica, Nevena and Arsenić, Ivana and Daničić, Zorica",
year = "2021",
abstract = "Cilj ovog rada je da se utvrde nivoi razvoja u oblastima vizuelnih, auditivnih i jezičkih
sposobnosti kod dece ranog školskog uzrasta, kao i povezanost vizuelnih i auditivnih
sa jezičkim sposobnostima Uzorak je činilo tridesetoro dece oba pola, uzrasta od 7 do
11 godina, bez dijagnostikovanog nekog od razvojnih poremećaja. U svrhu procene
primenjen je Akadija test.
Analizom rezultata je utvrđeno je da određen procenat dece ima značajno niža postignuća
od očekivaniih za uzrast na pojedinim suptestovima. Najveći broj dece koja su
imala postignuća niža za više od jedne SD uočen je na suptestovima Auditivno pamćenje
(33,3%), Vizuomotorna koordinacija i mogućnost sleda (20%) i Vizuelno pamćenje
(20%), dok je najmanji procenat dece odstupao od uzrasnih normi na suptestu
Automatsko jezičko blago (10%). Na uzorku u celini utvrđena je značajna pozitivna
korelacija srednje jačine između postignuća na suptestovima Crtanje oblika i Veština
stvaranja pojmova (r=0,61, p<0,01), i između postignuća na suptestovima Vizuelno
pamćenje i Automatsko jezičko blago (r=0,64, p<0,01). Pored toga, utvrđena je slična
korelacija između postignuća na suptestu Audio-vizuelne asocijacije sa postignućima
na suptestovima Veština stvaranja pojmova (r=0,62, p<0,01) i Stečeno jezičko
blago (r=0,63, p<0,01).
Dobijeni rezultati ukazuju na to da deca tipičnog razvoja ranog školskog uzrasta
mogu imati lošija postignuća u određenim domenima razvojnih sposobnosti koje
značajno utiču na ovladavanje školskim veštinama. Dodatno, pored dobro dokumentovane
povezanosti auditivnih i jezičkih sposobnosti, rezultati našeg istraživanja
ukazuju i na značajnu povezanost vizuo-prostornih i nekih aspekata jezičkih
sposobnosti., The aim of this study is to determine the levels of development in the areas of visual,
auditory and language skills in early school-age, as well as the relationship between
visual and auditory with language skills. The sample consisted of thirty girls and boys,
aged from 7 to 11, without any developmental impairments. For the purpose of assessment,
the Acadia test was used.
Data analysis showed that a certain percentage of children have significantly lower
achievements within four subtests, according the norms. The highest percentage of
children whose achievement was more than one SD lower than average was observed
within subtests Auditory memory (33.3%), Visual motor coordination and sequencing
(20%) and Visual memory (20%) scores, while the lowest percentage of children
deviated from age norms on the subtest Automatic language richness (10%). In the
overall sample, results showed significant positive correlation of medium strength
between scores at Forms drawing and Ability of forming concepts (r= 0.61, p<0.01),
and between scores at Visual memory and Automatic language richness (r = 0, 64,
p<0.01). In addition, a similar correlation was found between scores at Audio-visual
association with scores at Ability of forming concepts scores (r = 0.62, p<0.01) and
Acquired language richness (r = 0.63, p <0, 01).
The obtained results indicate that typically developing children at early school-age
may have difficulties in certain domains of developmental abilities that can significantly
affect academic skills. Moreover, in addition to the well-documented relation
between auditory and language abilities, the results of our research also indicate a
significant relation between visual-spatial and certain aspects of language abilities.",
publisher = "Perfecta, Sarajevo",
journal = "Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021",
title = "Vizuelne, auditivne i jezičke sposobnosti Dece ranog školskog uzrasta, Visual, auditory and language abilities In early school-age children",
pages = "41-40",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3545"
}

Drljan, B., Ječmenica, N., Arsenić, I.,& Daničić, Z.. (2021). Vizuelne, auditivne i jezičke sposobnosti Dece ranog školskog uzrasta. in Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021
Perfecta, Sarajevo., 40-41.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3545

Drljan B, Ječmenica N, Arsenić I, Daničić Z. Vizuelne, auditivne i jezičke sposobnosti Dece ranog školskog uzrasta. in Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021. 2021;:40-41.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3545 .

Drljan, Bojana, Ječmenica, Nevena, Arsenić, Ivana, Daničić, Zorica, "Vizuelne, auditivne i jezičke sposobnosti Dece ranog školskog uzrasta" in Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021 (2021):40-41,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3545 .

TY  - CONF
AU  - Arsenić, Ivana
AU  - Jovanović Simić, Nadica
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Daničić, Zorica
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3541
AB  - Istraživanje je imalo za cilj da ispita stepen teškoća koji odrasle osobe sa flacidnom
dizartrijom doživljavaju u različitim komunikacionim situacijama. Uzorak je činilo 30
ispitanika uzrasta od 36 do 87 godina (AS=66,47), od čega je 56,70% osoba muškog
a 43,30% osoba ženskog pola.
Primenom VHI (Voice Handikep Index) skale je procenjeno koliko poremećaj glasa
koji se javlja u sklopu dizartrije utiče na kvalitet komunikacije. Utvrđeno je koje komunikacione
situacije predstavljaju problem osobama sa flacidnom dizartrijom i u
kom stepenu. Viši prosečni skorovi na celokupnoj skali, kao i na supskalama ukazuju
na veći stepen komunikativnih teškoća.
Rezultati su pokazali da su odrasle osobe sa flacidnom dizartrijom na celokupnoj
skali imale prosečan skor (AS=45,07) koji ukazuje na umeren stepen doživljenih
komunikativnih teškoća. Pored toga, skorovi na pojedinačnim supskalama (fizičkoj
AS=17,53; funkcionalnoj AS=16,37; emocionalnoj AS=11,17) isto ukazuju na umeren
stepen teškoća zbog poremećaja glasa, a koji ispitanici doživljavaju u pojedinačnim
domenima koji utiču na kvalitet komunikacije.
Osobe sa flacidnom dizartrijom mogu imati ozbilјne promene u glasu i govoru izmerene
primenom objektivnih tehnika procene. Međutim, rezultati samoprocene kvaliteta
komunikacije su pokazali da ove osobe ne opisuju svoje komunikativne deficite
u teškom stepenu. Navedno ukazuje na značaj primene i objektivnih i subjektivnih
metoda u proceni poremećaja glasa i govora.
AB  - The aim of the research was to evaluate the degree of communicative impairment of
adults with flaccid dysarthria in different communication situations. The sample included
30 participants aged from 36 to 87 years (Mean = 66.47), with male to female
ratio of 56.70%:43.30%.
VHI (Voice Handicap Index) scale is used to estimate the impact of voice disorder
to the quality of communication. Specific communication situations which were
challenging for people with flaccid dysarthria were determined, as well as the
extent to which difficulties occur. Higher average composite scores on the scale, as
well as individual scores on the subscales, indicate a higher degree of communication
impairment.
The results showed that adults with flaccid dysarthria have an average score
(Mean=45.07) on the overall scale, which indicates a moderate degree of experienced
communication impairment, while scores on individual subscales (physical:
Mean=17.53; functional: Mean=16.37; emotional: Mean=11.17) indicate a moderate
degree of impairment that participants have due to voice disorders, in specific domains
that influence communication.
People with flaccid dysarthria can have considerable level of physical changes in voice
and speech. However, results of communication quality self-report showed that
they do not experience severe impairment in communication. That emphasize the
importance of combining objective and subjective methods of voice and speech assessment
in people with speech and voice disorders.
C3  - Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021
T1  - Subjektivni doživljaj komunikativnih teškoća Odraslih osoba sa flacidnom dizartrijom
T1  - Self-report of communicative impairment in Adults with flaccid dysarthria
EP  - 9
SP  - 8
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3541
ER  - 

@conference{
author = "Arsenić, Ivana and Jovanović Simić, Nadica and Drljan, Bojana and Ječmenica, Nevena and Daničić, Zorica",
year = "2021",
abstract = "Istraživanje je imalo za cilj da ispita stepen teškoća koji odrasle osobe sa flacidnom
dizartrijom doživljavaju u različitim komunikacionim situacijama. Uzorak je činilo 30
ispitanika uzrasta od 36 do 87 godina (AS=66,47), od čega je 56,70% osoba muškog
a 43,30% osoba ženskog pola.
Primenom VHI (Voice Handikep Index) skale je procenjeno koliko poremećaj glasa
koji se javlja u sklopu dizartrije utiče na kvalitet komunikacije. Utvrđeno je koje komunikacione
situacije predstavljaju problem osobama sa flacidnom dizartrijom i u
kom stepenu. Viši prosečni skorovi na celokupnoj skali, kao i na supskalama ukazuju
na veći stepen komunikativnih teškoća.
Rezultati su pokazali da su odrasle osobe sa flacidnom dizartrijom na celokupnoj
skali imale prosečan skor (AS=45,07) koji ukazuje na umeren stepen doživljenih
komunikativnih teškoća. Pored toga, skorovi na pojedinačnim supskalama (fizičkoj
AS=17,53; funkcionalnoj AS=16,37; emocionalnoj AS=11,17) isto ukazuju na umeren
stepen teškoća zbog poremećaja glasa, a koji ispitanici doživljavaju u pojedinačnim
domenima koji utiču na kvalitet komunikacije.
Osobe sa flacidnom dizartrijom mogu imati ozbilјne promene u glasu i govoru izmerene
primenom objektivnih tehnika procene. Međutim, rezultati samoprocene kvaliteta
komunikacije su pokazali da ove osobe ne opisuju svoje komunikativne deficite
u teškom stepenu. Navedno ukazuje na značaj primene i objektivnih i subjektivnih
metoda u proceni poremećaja glasa i govora., The aim of the research was to evaluate the degree of communicative impairment of
adults with flaccid dysarthria in different communication situations. The sample included
30 participants aged from 36 to 87 years (Mean = 66.47), with male to female
ratio of 56.70%:43.30%.
VHI (Voice Handicap Index) scale is used to estimate the impact of voice disorder
to the quality of communication. Specific communication situations which were
challenging for people with flaccid dysarthria were determined, as well as the
extent to which difficulties occur. Higher average composite scores on the scale, as
well as individual scores on the subscales, indicate a higher degree of communication
impairment.
The results showed that adults with flaccid dysarthria have an average score
(Mean=45.07) on the overall scale, which indicates a moderate degree of experienced
communication impairment, while scores on individual subscales (physical:
Mean=17.53; functional: Mean=16.37; emotional: Mean=11.17) indicate a moderate
degree of impairment that participants have due to voice disorders, in specific domains
that influence communication.
People with flaccid dysarthria can have considerable level of physical changes in voice
and speech. However, results of communication quality self-report showed that
they do not experience severe impairment in communication. That emphasize the
importance of combining objective and subjective methods of voice and speech assessment
in people with speech and voice disorders.",
journal = "Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021",
title = "Subjektivni doživljaj komunikativnih teškoća Odraslih osoba sa flacidnom dizartrijom, Self-report of communicative impairment in Adults with flaccid dysarthria",
pages = "9-8",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3541"
}

Arsenić, I., Jovanović Simić, N., Drljan, B., Ječmenica, N.,& Daničić, Z.. (2021). Subjektivni doživljaj komunikativnih teškoća Odraslih osoba sa flacidnom dizartrijom. in Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021, 8-9.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3541

Arsenić I, Jovanović Simić N, Drljan B, Ječmenica N, Daničić Z. Subjektivni doživljaj komunikativnih teškoća Odraslih osoba sa flacidnom dizartrijom. in Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021. 2021;:8-9.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3541 .

Arsenić, Ivana, Jovanović Simić, Nadica, Drljan, Bojana, Ječmenica, Nevena, Daničić, Zorica, "Subjektivni doživljaj komunikativnih teškoća Odraslih osoba sa flacidnom dizartrijom" in Zbornik sazetaka – Četvrta međunarodna konferencija „Multidisciplinarni pristupi u edukaciji i rehabilitaciji”, Sarajevo, BiH, 9–11.04.2021 (2021):8-9,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3541 .

TY  - CONF
AU  - Ječmenica, Nevena
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4087
AB  - Pandemija COVID-19 izazvala je značajne promene u okruženju dece svih uzra- sta širom sveta. Cilj ovog rada je da se kroz pregled istraživanja analizira potencijalni uticaj pandemije COVID-19 na razvoj jezičkih sposobnosti kod dece.
Rezultati istraživanja dece na najmlađem uzrastu pokazali su da su češći od- lasci dece u predškolsku ustanovu tokom pandemije bili pozitivno povezani sa razvojem receptivnog rečnika. Istraživanja doprinosa aktivnosti roditelja u razvoju jezičkih sposobnosti pokazala su statistički značajan doprinos ak- tivnosti majke, ali ne i oca u razvoju dečjeg rečnika za vreme perioda izolacije tokom pandemije. Sa druge strane, rezultati procene dece starijeg uzrasta su pokazali da su tokom perioda zatvaranja škola usled pandemije učenici od trećeg do sedmog razreda prosečno smanjili postignuće u čitanju za oko 35%.
Autori su sugerisali da je smanjenje postignuća na zadacima čitanja neravno- merno među učenicima, pri čemu su najbolji učenici pokazali i najmanju stopu smanjenja postignuća na navedenim zadacima.
S obzirom na neizvestan tok pandemije, jedan od prioritetnih izazova je identifikovanje i razmatranje faktora povezanih sa pandemijom koji mogu ne- gativno uticati na rast i razvoj dece.
AB  - The COVID-19 pandemic caused significant changes in the environment in children of all ages around the world. The aim of this paper is to analyze the potential impact of the COVID-19 pandemic on language development in children through a review of research.
The results of the research showed that the youngest children who went to kindergarten more frequently had a more developed receptive vocabulary. Research about the contribution of parental activity in the language development showed a statistically significant contribution of the mother activity, but not the father activity in children’s vocabulary development during the period of isolation due to the pandemic. On the other hand, the results of the assessment in older children showed that during the period of school closure due to the pandemic, students from the third to the seventh grade reduced their reading achievement by about 35% on average. The authors suggested that the reduction in reading achievement was unbalanced among students, where the best students showed the lowest rate of reduction in achievement on these tasks.
Due to the uncertain course of the pandemic, one of the priority challenges is to identify and consider factors related to the pandemic, which can negatively affect the growth and children development.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine
T1  - Potencijalni uticaj Covid-19 pandemije na razvoj jezičkih sposobnosti kod dece: teorijska razmatranja
T1  - Potential impact of the Covid-19 pandemic on language development in children: theoretical considerations
EP  - 43
SP  - 37
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4087
ER  - 

@conference{
author = "Ječmenica, Nevena and Drljan, Bojana",
year = "2021",
abstract = "Pandemija COVID-19 izazvala je značajne promene u okruženju dece svih uzra- sta širom sveta. Cilj ovog rada je da se kroz pregled istraživanja analizira potencijalni uticaj pandemije COVID-19 na razvoj jezičkih sposobnosti kod dece.
Rezultati istraživanja dece na najmlađem uzrastu pokazali su da su češći od- lasci dece u predškolsku ustanovu tokom pandemije bili pozitivno povezani sa razvojem receptivnog rečnika. Istraživanja doprinosa aktivnosti roditelja u razvoju jezičkih sposobnosti pokazala su statistički značajan doprinos ak- tivnosti majke, ali ne i oca u razvoju dečjeg rečnika za vreme perioda izolacije tokom pandemije. Sa druge strane, rezultati procene dece starijeg uzrasta su pokazali da su tokom perioda zatvaranja škola usled pandemije učenici od trećeg do sedmog razreda prosečno smanjili postignuće u čitanju za oko 35%.
Autori su sugerisali da je smanjenje postignuća na zadacima čitanja neravno- merno među učenicima, pri čemu su najbolji učenici pokazali i najmanju stopu smanjenja postignuća na navedenim zadacima.
S obzirom na neizvestan tok pandemije, jedan od prioritetnih izazova je identifikovanje i razmatranje faktora povezanih sa pandemijom koji mogu ne- gativno uticati na rast i razvoj dece., The COVID-19 pandemic caused significant changes in the environment in children of all ages around the world. The aim of this paper is to analyze the potential impact of the COVID-19 pandemic on language development in children through a review of research.
The results of the research showed that the youngest children who went to kindergarten more frequently had a more developed receptive vocabulary. Research about the contribution of parental activity in the language development showed a statistically significant contribution of the mother activity, but not the father activity in children’s vocabulary development during the period of isolation due to the pandemic. On the other hand, the results of the assessment in older children showed that during the period of school closure due to the pandemic, students from the third to the seventh grade reduced their reading achievement by about 35% on average. The authors suggested that the reduction in reading achievement was unbalanced among students, where the best students showed the lowest rate of reduction in achievement on these tasks.
Due to the uncertain course of the pandemic, one of the priority challenges is to identify and consider factors related to the pandemic, which can negatively affect the growth and children development.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine",
title = "Potencijalni uticaj Covid-19 pandemije na razvoj jezičkih sposobnosti kod dece: teorijska razmatranja, Potential impact of the Covid-19 pandemic on language development in children: theoretical considerations",
pages = "43-37",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4087"
}

Ječmenica, N.,& Drljan, B.. (2021). Potencijalni uticaj Covid-19 pandemije na razvoj jezičkih sposobnosti kod dece: teorijska razmatranja. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 37-43.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4087

Ječmenica N, Drljan B. Potencijalni uticaj Covid-19 pandemije na razvoj jezičkih sposobnosti kod dece: teorijska razmatranja. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine. 2021;:37-43.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4087 .

Ječmenica, Nevena, Drljan, Bojana, "Potencijalni uticaj Covid-19 pandemije na razvoj jezičkih sposobnosti kod dece: teorijska razmatranja" in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine (2021):37-43,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4087 .

TY  - CONF
AU  - Drljan, Bojana
AU  - Ječmenica, Nevena
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/4077
AB  - Iako je primaran fokus još uvek usmeren na obuzdavanje širenja virusa COVID-19 i spasavanje života, sve je više dokaza da oni koji prežive bitku sa virusom mogu imati značajne posledice u vidu teškoća na planu komunikacije.
Istraživanja su pokazala da proces lečenja akutnog respiratornog distres sindroma može dovesti do oštećenja govornog aparata. Dodatno, u literaturi postoji veći broj studija čiji rezultati ukazuju na moguće neurološke posledi- ce COVID-19 infekcije, koje u sklopu kliničke slike uključuju motorne poremećaje govora. Pored navedenog, sve je više dokaza o značajnim posledicama na planu kognitivnog funkcionisanja kod osoba preživelih od teške forme kliničke slike uzrokovane virusom COVID-19. Dokumentovane teškoće na planu pažnje, pamćenja, brzine procesiranja i egzekutivnih funkcija mogu značajno omesti adekvatnu komunikaciju i pogoršati kvalitet života kod pacijenata nakon otpuštanja iz bolnice.
Uloga logopeda u minimiziranju negativnih posledica teški oblika COVID-19 usmerena je u dva pravca. Prvi je usmeren na ranu procenu težine i obima motor- nih poremećaja govora, kao i rani skrining kognitivno-komunikacijskog defici- ta već tokom ranog boravka na intenzivnoj nezi. Drugi pravac je usmeren na ranu primenu logopedskih rehabilitacionih intervencija i davanje smernica, kako samom pacijentu tako i članovima njegove porodice.
AB  - Although the primary focus is still on curbing COVID-19 transmission and saving lives, there is growing evidence that survivors can have significant consequences in terms of communication difficulties.
Studies have shown that the process of treating acute respiratory distress syndrome can lead to speech apparatus damage. In addition, there is a body of evidence indicating the possible neurological consequences of COVID-19 infection, with motor speech disorders among other symptoms. Also, there is growing evidence of significant cognitive dysfunction in survivors from severe forms of COVID-19 infection.
Documented difficulties include impairment of attention, memory, processing speed, and executive functions, which can negatively affect one’s communication and quality of life after hospital discharge.
The role of speech and language therapists in minimizing the negative consequences of severe forms of COVID-19 is two-way directed.
The first emphasise early assessment of the severity and extent of motor speech disorders, as well as early screening of cognitive- communication deficit, already at intensive care units. The second one is focused on the early application of speech and language interventions, as well as giving professional instructions, both to the patients and family members.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine
T1  - Komunikativni poremećaji kao posledica teških oblika covid-19 infekcije
T1  - Communication disorders as a consequence of severe forms of covid-19 infection and the role of speech and language therapists
EP  - 178
SP  - 171
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4077
ER  - 

@conference{
author = "Drljan, Bojana and Ječmenica, Nevena",
year = "2021",
abstract = "Iako je primaran fokus još uvek usmeren na obuzdavanje širenja virusa COVID-19 i spasavanje života, sve je više dokaza da oni koji prežive bitku sa virusom mogu imati značajne posledice u vidu teškoća na planu komunikacije.
Istraživanja su pokazala da proces lečenja akutnog respiratornog distres sindroma može dovesti do oštećenja govornog aparata. Dodatno, u literaturi postoji veći broj studija čiji rezultati ukazuju na moguće neurološke posledi- ce COVID-19 infekcije, koje u sklopu kliničke slike uključuju motorne poremećaje govora. Pored navedenog, sve je više dokaza o značajnim posledicama na planu kognitivnog funkcionisanja kod osoba preživelih od teške forme kliničke slike uzrokovane virusom COVID-19. Dokumentovane teškoće na planu pažnje, pamćenja, brzine procesiranja i egzekutivnih funkcija mogu značajno omesti adekvatnu komunikaciju i pogoršati kvalitet života kod pacijenata nakon otpuštanja iz bolnice.
Uloga logopeda u minimiziranju negativnih posledica teški oblika COVID-19 usmerena je u dva pravca. Prvi je usmeren na ranu procenu težine i obima motor- nih poremećaja govora, kao i rani skrining kognitivno-komunikacijskog defici- ta već tokom ranog boravka na intenzivnoj nezi. Drugi pravac je usmeren na ranu primenu logopedskih rehabilitacionih intervencija i davanje smernica, kako samom pacijentu tako i članovima njegove porodice., Although the primary focus is still on curbing COVID-19 transmission and saving lives, there is growing evidence that survivors can have significant consequences in terms of communication difficulties.
Studies have shown that the process of treating acute respiratory distress syndrome can lead to speech apparatus damage. In addition, there is a body of evidence indicating the possible neurological consequences of COVID-19 infection, with motor speech disorders among other symptoms. Also, there is growing evidence of significant cognitive dysfunction in survivors from severe forms of COVID-19 infection.
Documented difficulties include impairment of attention, memory, processing speed, and executive functions, which can negatively affect one’s communication and quality of life after hospital discharge.
The role of speech and language therapists in minimizing the negative consequences of severe forms of COVID-19 is two-way directed.
The first emphasise early assessment of the severity and extent of motor speech disorders, as well as early screening of cognitive- communication deficit, already at intensive care units. The second one is focused on the early application of speech and language interventions, as well as giving professional instructions, both to the patients and family members.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine",
title = "Komunikativni poremećaji kao posledica teških oblika covid-19 infekcije, Communication disorders as a consequence of severe forms of covid-19 infection and the role of speech and language therapists",
pages = "178-171",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4077"
}

Drljan, B.,& Ječmenica, N.. (2021). Komunikativni poremećaji kao posledica teških oblika covid-19 infekcije. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 171-178.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4077

Drljan B, Ječmenica N. Komunikativni poremećaji kao posledica teških oblika covid-19 infekcije. in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine. 2021;:171-178.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4077 .

Drljan, Bojana, Ječmenica, Nevena, "Komunikativni poremećaji kao posledica teških oblika covid-19 infekcije" in Zbornik radova - Nacionalni naučni skup "Specijalna edukacija i rehabilitacija u uslovima pandemije Covid 19", Beograd, Srbija, 23. decembar 2021. godine (2021):171-178,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_4077 .

TY  - CONF
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3794
AB  - Uvod: Teškoće u pronalaženju reči su dominantan simptom rane faze demen- cije. Veći deo istraživačkog korpusa leksičko-semantičkih deficita kod osoba sa demencijom bio je usmeren ka istraživanju teškoća u evociranju leksičkih jedi- nica tokom spontanog govora i na testovima imenovanja. Međutim, značajno je manji broj studija u okviru ove populacije koje su se bavile istraživanjem semantičkog procesiranja.
Cilj: Cilj našeg rada je bio da se ispita semantičko procesiranje kod osoba sa dijagnozom demencije blagog do umerenog stepena (skorovi 12-24 na Mini mental testu).
Metod: Uzorak je činilo 47 ispitanika podeljenih u dve grupe, eksperimentalnu i kontrolnu. Eksperimentalnu grupu je činilo 19 ispitanika sa demencijom, dok je kontrolnu grupu činilo 28 ispitanika bez istorije kognitivnih oštećenja i mož- danog udara. Grupe su međusobno bile usklađene prema starosti (F=3,638; p>0,05). U svrhu procene semantičkog procesiranja primenjen je suptest se- mantičkih asocijacija Sidnejske jezičke baterije (Sydney Language Battery).
Rezultati: Rezultati su ukazali na značajne razlike imeđu dve grupe ispitani- ka (F=100,044; p≤0,01) na planu leksičkog procesiranja. Dodatno, analizom podataka u čitavom uzorku nisu utvrđene značajne razlike u postignućima u odnosu na nivo obrazovanja (F=0,001; p>0,05) i pol (F=2,434; p>0,05).
Zaključak: Rezultati našeg istraživanja su pokazali da osobe sa demencijom mogu imati značajno oštećenje semantičkog procesiranja. Ovi podaci ukazuju na značajnu razgradnju leksičko-semantičke mreže već u ranim fazama bo- lesti. U svrhu detaljnijeg opisa leksičko-semantičkog deficita u ranoj fazi de- mencije potrebno je uporediti postignuća ispitanika na testovima izolovanog imenovanja i zadacima semantičkog procesiranja.
AB  - Introduction: Lexical deficits are a dominant early symptom in dementia. Research corpus of lexical-semantic deficits in people with dementia is mainly focused on word finding difficulties during spontaneous speech and naming tasks. However, there are significantly fewer studies that have explored semantic processing within this population.
Aim: The aim of this study was to examine semantic processing in patients diagnosed with mild to moderate dementia (scores 12-24 on the Mini Mental Test).
Method: The sample consisted of 47 participants divided into two groups, experimental and control. The experimental group consisted of 19 participants with dementia, while the control group consisted of 28 participants without a history of cognitive impairment and stroke. The groups were age-matched (F=3.638; p>.05). The subtest of semantic associations from the Sydney Language Battery was applied for the purpose of semantic processing assessment.
Results: The results indicated significant differences between the two groups of participants (F=100.044; p≤.01) in terms of semantic processing. Additionally, the analysis within the overall sample did not reveal significant differences in semantic processing regarding the level of education (F=.001; p>.05) and gender (F=2.434; p>.05).
Conclusion: The results of our study showed that people with dementia can have significant impairment of semantic processing. These data indicate a significant deterioration of the lexical-semantic knowledge in the early stages of the disease. For the purpose of a more detailed description of the lexical-semantic deficit in the early stage of dementia, it is necessary to compare word finding and semantic processing abilities in these patients.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation Publishing Center of the Faculty
C3  - Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.
T1  - Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije
T1  - Semantic processing in early stage of dementia
EP  - 329
SP  - 321
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3794
ER  - 

@conference{
author = "Drljan, Bojana",
year = "2021",
abstract = "Uvod: Teškoće u pronalaženju reči su dominantan simptom rane faze demen- cije. Veći deo istraživačkog korpusa leksičko-semantičkih deficita kod osoba sa demencijom bio je usmeren ka istraživanju teškoća u evociranju leksičkih jedi- nica tokom spontanog govora i na testovima imenovanja. Međutim, značajno je manji broj studija u okviru ove populacije koje su se bavile istraživanjem semantičkog procesiranja.
Cilj: Cilj našeg rada je bio da se ispita semantičko procesiranje kod osoba sa dijagnozom demencije blagog do umerenog stepena (skorovi 12-24 na Mini mental testu).
Metod: Uzorak je činilo 47 ispitanika podeljenih u dve grupe, eksperimentalnu i kontrolnu. Eksperimentalnu grupu je činilo 19 ispitanika sa demencijom, dok je kontrolnu grupu činilo 28 ispitanika bez istorije kognitivnih oštećenja i mož- danog udara. Grupe su međusobno bile usklađene prema starosti (F=3,638; p>0,05). U svrhu procene semantičkog procesiranja primenjen je suptest se- mantičkih asocijacija Sidnejske jezičke baterije (Sydney Language Battery).
Rezultati: Rezultati su ukazali na značajne razlike imeđu dve grupe ispitani- ka (F=100,044; p≤0,01) na planu leksičkog procesiranja. Dodatno, analizom podataka u čitavom uzorku nisu utvrđene značajne razlike u postignućima u odnosu na nivo obrazovanja (F=0,001; p>0,05) i pol (F=2,434; p>0,05).
Zaključak: Rezultati našeg istraživanja su pokazali da osobe sa demencijom mogu imati značajno oštećenje semantičkog procesiranja. Ovi podaci ukazuju na značajnu razgradnju leksičko-semantičke mreže već u ranim fazama bo- lesti. U svrhu detaljnijeg opisa leksičko-semantičkog deficita u ranoj fazi de- mencije potrebno je uporediti postignuća ispitanika na testovima izolovanog imenovanja i zadacima semantičkog procesiranja., Introduction: Lexical deficits are a dominant early symptom in dementia. Research corpus of lexical-semantic deficits in people with dementia is mainly focused on word finding difficulties during spontaneous speech and naming tasks. However, there are significantly fewer studies that have explored semantic processing within this population.
Aim: The aim of this study was to examine semantic processing in patients diagnosed with mild to moderate dementia (scores 12-24 on the Mini Mental Test).
Method: The sample consisted of 47 participants divided into two groups, experimental and control. The experimental group consisted of 19 participants with dementia, while the control group consisted of 28 participants without a history of cognitive impairment and stroke. The groups were age-matched (F=3.638; p>.05). The subtest of semantic associations from the Sydney Language Battery was applied for the purpose of semantic processing assessment.
Results: The results indicated significant differences between the two groups of participants (F=100.044; p≤.01) in terms of semantic processing. Additionally, the analysis within the overall sample did not reveal significant differences in semantic processing regarding the level of education (F=.001; p>.05) and gender (F=2.434; p>.05).
Conclusion: The results of our study showed that people with dementia can have significant impairment of semantic processing. These data indicate a significant deterioration of the lexical-semantic knowledge in the early stages of the disease. For the purpose of a more detailed description of the lexical-semantic deficit in the early stage of dementia, it is necessary to compare word finding and semantic processing abilities in these patients.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation Publishing Center of the Faculty",
journal = "Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.",
title = "Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije, Semantic processing in early stage of dementia",
pages = "329-321",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3794"
}

Drljan, B.. (2021). Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije. in Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation Publishing Center of the Faculty., 321-329.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3794

Drljan B. Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije. in Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.. 2021;:321-329.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3794 .

Drljan, Bojana, "Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije" in Zbornik radova - 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021. (2021):321-329,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3794 .

TY  - CONF
AU  - Drljan, Bojana
PY  - 2021
UR  - http://rfasper.fasper.bg.ac.rs/handle/123456789/3702
AB  - Uvod: Teškoće u pronalaženju reči su dominantan simptom rane faze demencije. Veći deo istraživačkog korpusa leksičko-semantičkih deficita kod osoba sa demencijom bio je usmeren ka istraživanju teškoća u evociranju leksičkih jedinica tokom spontanog govora i na testovima imenovanja. Međutim, značajno je manji broj studija u okviru ove populacije koje su se bavile istraživanjem semantičkog procesiranja.
Cilj: Cilj našeg rada je bio da se ispita semantičko procesiranje kod osoba sa dijagnozom demencije blagog do umerenog stepena (skorovi 12-24 na Mini mental testu).
Metod: Uzorak je činilo 47 ispitanika podeljenih u dve grupe, eksperimentalnu i kontrolnu. Eksperimentalnu grupu je činilo 19 ispitanika sa demencijom, dok je kontrolnu grupu činilo 28 ispitanika bez istorije kognitivnih oštećenja i moždanog udara. Grupe su međusobno bile usklađene prema starosti (F=3,638; p>0,05). U svrhu procene semantičkog procesiranja primenjen je suptest semantičkih asocijacija Sidnejske jezičke baterije (Sydney Language Battery).
Rezultati: Rezultati su ukazali na značajne razlike imeđu dve grupe ispitanika (F=100,044; p<0,01) na planu leksičkog procesiranja. Dodatno, analizom podataka u čitavom uzorku nisu utvrđene značajne razlike u postignućima u odnosu na nivo obrazovanja (F=0,001; p>0,05) i pol (F=2,434; p>0,05).
Zaključak: Rezultati našeg istraživanja su pokazali da osobe sa demencijom mogu imati značajno oštećenje semantičkog procesiranja. Ovi podaci ukazuju na značajnu razgradnju leksičko-semantičke mreže već u ranim fazama bolesti. U svrhu detaljnijeg opisa leksičko-semantičkog deficita u ranoj fazi demencije potrebno je uporediti postignuća ispitanika na testovima izolovanog imenovanja i zadacima semantičkog procesiranja.
AB  - Introduction: Lexical deficits are a dominant early symptom in dementia. Research corpus of lexical-semantic deficits in people with dementia is mainly focused on word finding difficulties during spontaneous speech and naming tasks. However, there are significantly fewer studies that have explored semantic processing within this population.
Aim: The aim of this study was to examine semantic processing in patients diagnosed with mild to moderate dementia (scores 12-24 on the Mini Mental Test).
Method: The sample consisted of 47 participants divided into two groups, experimental and control. The experimental group consisted of 19 participants with dementia, while the control group consisted of 28 participants without a history of cognitive impairment and stroke. The groups were age-matched (F=3.638; p>.05). The subtest of semantic associations from the Sydney Language Battery was applied for the purpose of semantic processing assessment.
Results: The results indicated significant differences between the two groups of participants (F=100.044; p<.01) in terms of semantic processing. Additionally, the analysis within the overall sample did not reveal significant differences in semantic processing regarding the level of education (F=.001; p>.05) and gender (F=2.434; p>.05).
Conclusion: The results of our study showed that people with dementia can have significant impairment of semantic processing. These data indicate a significant deterioration of the lexical-semantic knowledge in the early stages of the disease. For the purpose of a more detailed description of the lexical-semantic deficit in the early stage of dementia, it is necessary to compare word finding and semantic processing abilities in these patients.
PB  - Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation
C3  - Zbornik rezimea – 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.
T1  - Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije
T1  - Semantic processing in early stage of dementia
EP  - 122
SP  - 121
UR  - https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3702
ER  - 

@conference{
author = "Drljan, Bojana",
year = "2021",
abstract = "Uvod: Teškoće u pronalaženju reči su dominantan simptom rane faze demencije. Veći deo istraživačkog korpusa leksičko-semantičkih deficita kod osoba sa demencijom bio je usmeren ka istraživanju teškoća u evociranju leksičkih jedinica tokom spontanog govora i na testovima imenovanja. Međutim, značajno je manji broj studija u okviru ove populacije koje su se bavile istraživanjem semantičkog procesiranja.
Cilj: Cilj našeg rada je bio da se ispita semantičko procesiranje kod osoba sa dijagnozom demencije blagog do umerenog stepena (skorovi 12-24 na Mini mental testu).
Metod: Uzorak je činilo 47 ispitanika podeljenih u dve grupe, eksperimentalnu i kontrolnu. Eksperimentalnu grupu je činilo 19 ispitanika sa demencijom, dok je kontrolnu grupu činilo 28 ispitanika bez istorije kognitivnih oštećenja i moždanog udara. Grupe su međusobno bile usklađene prema starosti (F=3,638; p>0,05). U svrhu procene semantičkog procesiranja primenjen je suptest semantičkih asocijacija Sidnejske jezičke baterije (Sydney Language Battery).
Rezultati: Rezultati su ukazali na značajne razlike imeđu dve grupe ispitanika (F=100,044; p<0,01) na planu leksičkog procesiranja. Dodatno, analizom podataka u čitavom uzorku nisu utvrđene značajne razlike u postignućima u odnosu na nivo obrazovanja (F=0,001; p>0,05) i pol (F=2,434; p>0,05).
Zaključak: Rezultati našeg istraživanja su pokazali da osobe sa demencijom mogu imati značajno oštećenje semantičkog procesiranja. Ovi podaci ukazuju na značajnu razgradnju leksičko-semantičke mreže već u ranim fazama bolesti. U svrhu detaljnijeg opisa leksičko-semantičkog deficita u ranoj fazi demencije potrebno je uporediti postignuća ispitanika na testovima izolovanog imenovanja i zadacima semantičkog procesiranja., Introduction: Lexical deficits are a dominant early symptom in dementia. Research corpus of lexical-semantic deficits in people with dementia is mainly focused on word finding difficulties during spontaneous speech and naming tasks. However, there are significantly fewer studies that have explored semantic processing within this population.
Aim: The aim of this study was to examine semantic processing in patients diagnosed with mild to moderate dementia (scores 12-24 on the Mini Mental Test).
Method: The sample consisted of 47 participants divided into two groups, experimental and control. The experimental group consisted of 19 participants with dementia, while the control group consisted of 28 participants without a history of cognitive impairment and stroke. The groups were age-matched (F=3.638; p>.05). The subtest of semantic associations from the Sydney Language Battery was applied for the purpose of semantic processing assessment.
Results: The results indicated significant differences between the two groups of participants (F=100.044; p<.01) in terms of semantic processing. Additionally, the analysis within the overall sample did not reveal significant differences in semantic processing regarding the level of education (F=.001; p>.05) and gender (F=2.434; p>.05).
Conclusion: The results of our study showed that people with dementia can have significant impairment of semantic processing. These data indicate a significant deterioration of the lexical-semantic knowledge in the early stages of the disease. For the purpose of a more detailed description of the lexical-semantic deficit in the early stage of dementia, it is necessary to compare word finding and semantic processing abilities in these patients.",
publisher = "Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation",
journal = "Zbornik rezimea – 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.",
title = "Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije, Semantic processing in early stage of dementia",
pages = "122-121",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3702"
}

Drljan, B.. (2021). Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije. in Zbornik rezimea – 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.
Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju / University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation., 121-122.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3702

Drljan B. Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije. in Zbornik rezimea – 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021.. 2021;:121-122.
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3702 .

Drljan, Bojana, "Semantičko procesiranje u ranoj fazi demencije" in Zbornik rezimea – 11. Međunarodni naučni skup „Specijalna edukacija i rehabilitacija danas“, Beograd, Srbija, 29–30.10.2021. (2021):121-122,
https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_3702 .