Diskvalifikujuće siromaštvo: prekid društvenih veza

Abstract

Tekstovi socioloških klasika (de Tocqueville, Marx, Simmel) i evropska empirijska istraživanja poslednjih decenija, omogućavaju izgradnju jednog plodnog analitičkog okvira za razmišljanje o siromaštvu u razvijenim zemljama Zapada danas. Nakon „trideset slavnih godina“ (1945-1975) koje se mogu analizirati uz pomoć idealno-tipskih konstrukta „integrisanog“ i „marginalnog“ siromaštva, danas je preovlađujući tip „diskvalifikujuće“ siromaštvo, nastalo onda kada su se moderna salarijalna društva suočila sa masovnom i dugotrajnom nezaposlenošću i prekarizacijom radnih mesta. Uporedo se raširila kolektivna predstava o siromaštvu kao „društvenom padu“ i slika siromaha kao gubitnika na kraju jednog procesa koji obuhvata kumulaciju nekoliko hendikepa ili životnih poraza. Novi eksplikativni faktor, koji nije bio proučen u delima klasika, jeste- oblik i intenzitet društvenih veza. Kao i drugi društveni slojevi, i siromašni izvlače iz tih veza istovremeno i zaštitu i priznanje neophodno za njihovo društveno postojanje. Istraživanja otkrivaju tendenciju slabljenja i čak prekidanja veza sa porodicom i prijateljima, ali i sa institucijama i asocijacijama, dakle smanjenje resursa koji mogu biti iskorišćeni u suočavanju sa životnim nedaćama i društvenu devalorizaciju. Generalizovano osećanje nesigurnosti u kolektivnoj svesti danas je pojačano i pojavom „prostorne diskvalifikacije“ u smislu koncentracije, u „osetljivim“ četvrtima, stanovništva sa velikim rizikom od nezaposlenosti, prekarizacije, siromaštva, i zavisnosti od sistema socijalne intervencije. Proces podrazumeva i ukupnu deteriorizaciju društvenih odnosa, podrivanje socijalne kohezije i posebne mehanizme konstruisanja kolektivnih identiteta. Stigmatizacija se pridružuje drugim transparentnim obeležjima društvenog statusa i tako doprinosi smanjenju životnih šansi i porastu društveno-ekonomskih nejednakosti.

Classical sociological texts (de Tocqueville, Marx, Simmel) and european empirical research in the last decades make possible the construction of a fruitfull analytical frame for thinking about poverty in the advanced western societies. After „thirty glorious years“ (1945-1975) which can be analysed by using the ideal-type constructs of „integrated“ and „marginal“ poverty, the concept of „disqualifying poverty“ seems to be more usefull today, when modern salarial societies face massive, long-term unemployment and a growing number of precarious jobs. Collective representation of poverty as a „social failure“ with the corresponding image of a „looser“, being a result of a process of handicaps cumulation have gone together. A new explanation factor, which had not been explored in classics´ works emerged: the forms and the intensity of social connections. Like other social strata, the poors are drowing out their protection and their recognition, indispensable for their social existance, from these connections. The research reveals the tendency of weakening, even of the rupture of the connections with family and friends, but also with institutions and social associations, thus diminishing resources that might be used in facing the missfortunes of life, and the tendency of a strong social devalorization. The ganeralized feeling of insecurity in collective conscience is also enforced by the spacializaton of disqualification: the concentration, in „vulnerable“ neihborhoods, of disadventaged inhabitants with high risk of unemployment, precarization, poverty and dependence of social intervention institutions. The analysis of disqualifying process should also take into account the global deterioration of social relations, the undermining of social cohesion and particular mechanisms of collective identities´ construction. The stigmatization caused by poor reputation of the neighborhood goes along with other transparent marks of social status, contributing to the reduction of life opportunities and to the increase of socio-economic inequalities.