Efektivni programi prevencije i tretmana problema ponašanja Usmereni na porodičnu sredinu

Abstract

Porodica, kao primarna sredina odrastanja i razvoja, može predstavljati zdravo i podsticajno, ali i rizično i ugrožavajuće okruženje za dete. Rezultati brojnih istraživanja dovode u vezu probleme ponašanja sa narušenim porodičnim funkcionisanjem i drugim rizičnim faktorima u porodici. Shodno navedenim nalazima, autori velikog broja programa prevencije i tretmana problema ponašanja prepoznali su bitnu ulogu porodičnog sistema i opredelili se za tehnike i intervencije koje doprinose unapređenju sveukupnog porodičnog funkcionisanja. Cilj ovog rada je identifikovanje i analiza efektivnih programa prevencije i tretmana problema ponašanja usmerenih na porodičnu sredinu. Efektivni programi su identifikovani na osnovu pregleda dve najpoznatije elektronske baze programa, „Programi za zdrav razvoj mladih“ (Blueprints for Healthy Youth Development) i „Vodič za model programe“ (Model Programs Guide). Prilikom pretraživanja baza obeležena su dva relevantna kriterijuma – rizični faktori u porodici i najviša kategorija efektivnosti programa. Na taj način izdvojeno je pet delotvornih, na dokazima zasnovanih programa koji su usmereni na porodičnu sredinu: Funkcionalna porodična terapija kojom se podstiču bolja komunikacija i međusobna podrška članova porodice; Multisistemska terapija kao intenzivan oblik tretmana namenjen adolescentima sa izraženim problemima ponašanja i njihovim porodicama; Program pozitivne podrške porodici koji je usmeren na podsticanje pozitivnog ponašanja, postavljanje granica i usvajanje veština komunikacije i rešavanja problema u porodici; Multidimenzionalna porodična terapija koja obuhvata višestruke procene i intervencije na četiri osnovna nivoa (adolescent, roditelji, porodica i zajednica); Oregonski model treninga za roditelje koji ima za cilj prevenciju problema ponašanja deteta putem učenja roditelja osnovnim veštinama pozitivnog roditeljstva. Na osnovu analize izdvojenih programa možemo zaključiti da dokazano delotvorni programi orijentisani na porodicu dele sledeće zajedničke karakteristike: zasnovanost na postavkama porodične terapije, usmerenost na razvijanje roditeljskih veština i socijalnih veština kod dece, podsticanje pozitivnog angažovanja roditelja i pružanje raznih vidova socijalne i emocionalne podrške.