Fonološka svesnost, verbalna radna memorija i brzo automatsko imenovanje kao pokazatelji razvijenosti rečnika kod dece predškolskog uzrasta

Abstract

Uvod: Prema modelu leksičkog restrukturiranja, razvoj rečnika pokreće razvoj fonoloških reprezentacija. Stoga se može predvideti da će deca sa razvijenim rečnikom posedovati vrlo specifične fonološke reprezentacije reči. Cilj: Cilj istraživanja je da se utvrdi značaj fonološke svesnosti, verbalne radne memorije i brzog automatskog imenovanja kao pokazatelja razvijenosti ekspresivnog i receptivnog rečnika kod dece predškolskog uzrasta. Metode: Istraživanjem je obuhvaćeno 86 dece tipičnog razvoja. Za procenu fonološke svesnosti, verbalne radne memorije, brzog automatskog imenovanja, ekspresivnog i receptivnog rečnika korišćeni su suptestovi koji predstavljaju deo Clinical Evaluation of Language Fundamentals – Fourth Edition baterije. Rezultati: Rezultati istraživanja pokazuju da model koji objedinjuje uzrast, fonološku svesnost, verbalnu radnu memoriju i brzo automatsko imenovanje predviđa 51% varijanse postignuća na zadacima procene ekspresivnog rečnika (F = 7.73, df1 = 2, df2 = 75, p < .001) i 38% varijanse postignuća na zadacima procene receptivnog rečnika (F = 4.65, df1 = 2, df2 = 75, p < .001). U konačnom modelu kao statistički značajni pokazatelji ekspresivnog rečnika ističu se samo zadaci identifikacije i supstitucije fonema, kao i brzo automatsko imenovanje (p < .05). Sa druge strane, kao statistički značajni pokazatelji receptivnog rečnika ističu se analiza i sinteza fonema, verbalna radna memorija i brzo automatsko imenovanje (p < .05). Zaključak: Dobijeni rezultati pokazali su da uzrast, fonološka svesnost, verbalna radna memorija i brzo automatsko imenovanje imaju značajan doprinos u razvoju rečnika kod dece pre formalne obuke čitanja.

Introduction. According to the lexical restructuring model, the development of vocabulary initiates the development of phonological representations. Therefore, it can be predicted that children with developed vocabulary will possess very specific phonological representations of words. Aim. The aim of this research was to determine the significance of phonological awareness, verbal working memory, and rapid automatic naming as indicators of the development of expressive and receptive vocabulary in preschool children. Method. The research included 86 children of typical development. For the assessment of phonological awareness, verbal working memory, rapid automatic naming, expressive and receptive vocabulary, the subtests of Clinical Evaluation of Language Fundamentals – Fourth Edition battery were used. Results. The results showed that the model containing age, phonological awareness, verbal working memory, and rapid automatic naming predicted 51% of the achievement variance on expressive vocabulary tasks (F = 7.73, df1 = 2, df2 = 75, p < .001) and 38% of the achievement variance on receptive vocabulary tasks (F = 4.65, df1 = 2, df2 = 75, p < .001). In the final model, only the tasks of phoneme identification, phoneme substitution, and rapid automatic naming (p < .05) stood out as statistically significant indicators of expressive vocabulary. On the other hand, statistically significant indicators of receptive vocabulary included analysis and synthesis of phonemes, verbal working memory, and rapid automatic naming (p < .05). Conclusion. The results showed that age, phonological awareness, verbal working memory, and rapid automatic naming significantly contributed to vocabulary development in children before reading acquisition