Psihologija jezika i jezičkih poremećaja prerađeno i dopunjeno izdanje

Abstract

Zadatak udžbenika je da se, u ovoj razuđenoj i kompleksnoj oblasti, sa stanovišta psihološkog pristupa jezičkim poremećajima i normalnom funkcionisanju jezika, zahvate, sistematizuju i analiziraju najvažnije činjenice, empirijska istraživanja i teorijske postavke, definišu bazični koncepti i objasni naučna i stručna terminologija. U psihologiji jezik se najčešće tretira kao kognitivna sposobnost, a u uvom udžbeniku ga tretiramo kao kompleksni složaj više različitih sposobnosti i veština kojima smo u novom izdanju udžbenika pridodali: sposobnost jezičkog pamćenja i sposobnost situacione upotrebe jezika uz ranije navedene sposobnosti jezičkog razumevanja i slušanja, artikulisanja, pisanja, čitanja. Poremećaj jezika se tretira kao poremećaj ove sposobnosti ili nekih njenih sastavnih delova. Iz tog razloga, jezik i jezički poremećaj u ovom udžbeniku najčešće smo tretirali kao kognitivnu sposobnost, ali u tesnoj isprepletanosti sa emocionalnim, voljnim i socijalnim činiocima, a potom smo ga tretirali i kao ponašanje, pošto bihejvioristički pristup omogućava vrlo pogodan teorijski okvir za njegovo objektivno naučno sagledavanje i istraživanje kao vrste ponašanja – jezičkog ponašanja. Bihejviorizam je uneo ovaj novi pristup eksperimentalnog proučavanja jezika i jezičkih poremećaja kao vrste ponašanja. Dopunjeno i prerađeno izdanje donosi određene izmene, proširenja, poboljšanu sistematizaciju sadržaja, dodatne slikovne ilustracije. Takođe ono donosi izvesne inovacije kao što je, na primer, proširenje psihološkog okvira razmatranja jezika i jezičkih poremećaja na razmatranje krupnijeg plana komunikacije i njenih poremećaja, zatim inovaciju u pogledu definicija i terminologije u skladu sa novom verzijom klasifikacije poremećaja DSM-5, kao i brojne nove činjenice, istraživačke nalaze, osavremenjenu domaću i inostranu literaturu.Obimnije izmene i dopune koje su napravljene u ovom izdanju u prvom i drugom poglavlju nalaze se u okviru podnaslova: Predmet proučavanja, Terminologija, definicije, klasifikacije i teorijski modeli, Funkcije jezika u psihosocijalnom kontekstu, Komunikacija tokom ranih interakcija, Neverbalna komunikacija, Mišljenje i jezik. U okviru trećeg poglavlja koje se bavi psihologijom jezičkih poremećaja detaljnije su obrađene i inovirane teme o psihološkim jezičkim i komunikativnim aspektima mucanja, mutizma, autizma, shizofrenije, a ubačeni su i novi naslovi kao što su npr. Specifični poremećaji učenja u okviru neurogenih jezičkih poremećaja, Terapija igrom i Restrukturiranje okruženja osobe sa jezičkim poremećajem koje je psihološki relevantno. Takođe, novi naslov u prvom poglavlju je: Teorijski modeli ometenosti i jezička ometenost, a u drugom poglavlju Emocionalno funkcionisanje i jezik, Strukturalne dimenzije ličnosti i jezik, Self koncept i jezik i Crte ličnosti, motivacija i jezik. Na početku svakog poglavlja, novo izdanje udžbenika, iz didaktičkih razloga, unosi cilj poglavlja, a na njegovom kraju nalazi se rezime poglavlja sa najvažnijim sadržajima u njemu. Na kraju poglavlja nalaze se pitanja i zadaci koji služe da olakšaju studiranje i savladavanje bitnih sadržaja naučne oblasti koja se u ovoj knjizi obrađuje, kao i za viši nivo logičkog povezivanja prezentovanih činjenica. Udžbenik je prerađen i dopunjen, sadržajima koje smo izlagali, tokom perioda koji traje više od jedne decenije, na predavanjima i kroz power point prezentacije namenjene studentima logopedije na Fakultetu za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu.