Statistika u specijalnoj edukaciji i rehabilitaciji

Abstract

Statistika je nauka o podacima koja se bavi postupcima prikupljanja, organizovanja i analiziranja podataka, te tumačenjem i prikazom rezultata tih analiza. Kao saznajno sredstvo, statistika predstavlja važan aspekt savremenog naučnog metoda čiji su fundamentalni aspekti zajednički za sve naučne oblasti. Metod i statistiku treba razlikovati od predmeta istraživanja specifičnih naučnih disciplina. Statistikom se koriste istraživači u prirodnim, tehničkim, medicinskim i društvenim naukama, pa tako govorimo o biostatistici, statističkoj fizici, medicinskoj statistici, ekonomskoj statistici, inženjerskoj statistici, statistici u meteorologiji, kvantitativnoj lingvistici, statistici u sociologiji, statistici u sportu, statistici u psihologiji, statistici u specijalnoj edukaciji i rehabilitaciji itd. Ipak, osnovne postavke ovih naizgled različitih statističkih disciplina suštinski su istovetne. Statistika se bavi podacima bez obzira na to da li se oni odnose na svojstva atoma i molekula, društvenih pojava, tehnoloških procesa, tržišnih pokazatelja, fizioloških parametara, vakcina, lekova i tretmana, motora i mašina, obrazovnih programa, životinjskih migracija, meteoroloških pojava, sportskih rezultata, učeničkog postignuća, govornog jezika, ili ponašanja i osobina ljudi. Osnovni cilj statističke analize je da na osnovu mnoštva podataka dođe do pouzdanih zaključaka o istraživanim fenomenima i njihovim međusobnim odnosima. Upoznajući statistiku (budući) profesionalci u oblasti specijalne edukacije i rehabilitacije upoznaju univerzalni jezik naučnog istraživanja što im olakšava sporazumevanje u širokom interdisciplinarnom polju društvenih i biomedicinskih nauka. Statistika profesionalcima pomaže u razumevanju i promišljanju rezultata empirijskih istraživanja, primenjivanju naučnih saznanja u praksi, ali i testiranju pretpostavki generisanih u kliničkom radu. Takvim delovanjem praktičari postaju i aktivni istraživači, što je radna uloga koja može napraviti razliku između dobrog i vrsnog profesionalca. Ovaj udžbenik pisan je sa namerom da pomogne čitaocu u tom nastojanju. U tekstu su predstavljene konceptualne osnove statističkog metoda, a konkretni statistički postupci su ilustrovani tipičnim problemima na koje nailaze istraživači u specijalnoj edukaciji i rehabilitaciji. Prikaz postupaka je praćen primerima analize podataka koje je moguće izvesti uz pomoć papira i olovke. Upustva za primenu statističkih postupaka u računarskim programima SPSS i JASP mogu se pronaći u priručnima na koje se referiše u samom tekstu, a koji predstavljaju korisnu dopunsku literaturu na akademskim kursevima na kojima se koristi ovaj udžebnik. U pitanju su SPSS priručnik za preživljavanje autorke Džuli Palant i JASP: Vodič za studente autora Marka Gos–Sampsona. Za potrebe razrešavanja dilema vezanih za pravila izveštavanja o rezultatima statističkih analiza u naučnim radovima, čitaocima se preporučuje da konsultuju sedmo izdanje Priručnika za objavljivanje Američke Psihološke Asocijacije (takozvani APA 7), mada treba imati u vidu da su osnovna pravila izveštavanja naznačena i u samom tekstu.Prateći sadržaji, poput pitanja i zadataka za proveru znanja, statističkih tablica i sheme za izbor odgovarajućeg statističkog testa, imaju za cilj da pomognu čitaocu u savladavanju gradiva i rešavanju praktičnih istraživačkih nedoumica. Metodološki i statistički koncepti koji se obrađuju u tekstu izlistani su u indeksu pojmova na samom kraju knjige.