Kognitivna rehabilitacija dementnih pacijenata

Abstract

Uvod: Demencija je postojano i progresivno neurodegenerativno stanje glo- balnog opadanja kognitivnih funkcija koje se najčešće javlja u starijem život- nom dobu. Različiti tipovi demencije u blagom i umerenom stadijumu ima- ju posebne profile kognitivnih promena koje se registruju neuropsihološkim testiranjem, ali sa napredovanjem bolesti ove razlike su sve manje uočljive. Kognitivne disfunkcije koje dovode do teškoća u svakodnevnom funkcioni- sanju predstavljaju suštinsku karakteristiku demencija napredujući od blažih teškoća u ranom stadijumu bolesti pa sve do potpune zavisnosti teško demen- tnih osoba od tuđe pomoći u bazičnim aktivnostima svakodnevnog života. Ograničena efikasnost farmakoterapije kao i naučne činjenice koje govore u prilog moždanog plasticiteta su osnovni razlozi porasta interesovanja za nefarmakološke tretmane dementnih bolesnika. Vremenom, razvijena su tri tipa kognitivnih nefarmakoloških intervencija namenjenih poboljšanju ko- gnitivnog funkcionisanja dementnih osoba. Kognitivna stimulacija obuhvata širok spektar nespecifičnih vežbi namenjenih osnaživanju socijalnog i kogni- tivnog funkcionisanja. Kognitivni trening ima za cilj održavanje ili poboljša- nje posebnih aspekata kognitivnog funkcionisanja (npr. pažnje ili pamćenja) kroz strukturisanu i vođenu praksu koja se sprovodi individualno ili grupno. Konačno, kognitivna rehabilitacija je individualizovana intervencija koja je fo- kusirana striktno na potrebe konkretne osobe. Naglasak je na poboljšanju ili održavanju kognitivnih sposobnosti koje su povezane sa obavljanjem svakod- nevnih zadataka, kompenzujući oštećenja i podržavajući nezavisno življenje. Svi tipovi intervencija u ovakvom programu moraju da se sprovode pod kon- trolom profesionalnih terapeuta. Cilj: Prikazati osnovne principe, strategije i tehnike kognitivne rehabilitacije. Metod: Analiza savremene literature namenjene proučavanju kognitivne re- habilitacije demencija. Rezultati: Osobe sa blagom i umerenom demecijom zadržavaju, u značaj- noj meri, kognitivne i bihevioralne kapacitete i sposobne su za bihevioralne promene i učenje izvesnih novih informacija ukoliko im se omogući adekvatna podrška. Zbog toga, obezbeđujući strategije koje se oslanjaju na očuvane funkcije moguće je kompenzovati postignuća u znatno oštećenijim oblastima kognitivnih sposobnosti. Zaključak: Kognitivna rehabilitacija se razmatra kao najefikasnija intervencija jer može da uspori progresiju kognitivnog opadanja kod osoba sa demencijom.

Introduction: Dementia is a stable and progressive neurodegenerative condition of global decline of cognitive functions, which mostly occurs at an older age. Different types of dementia in its mild and moderate stadium have special profiles of cognitive changes which are registered by neuropsychological tests. As the illness progresses, these differences become less noticeable. Cognitive disfunctions that lead to difficulties in everyday functioning are major characteristics of dementia. They can progress from mild difficulties at early stages of the disease, up to complete dependence of patients on others when basic activities of everyday life are concerned. Limited efficiency of pharmacotherapy and scientific facts that speak in favor of brain plasticity are main reasons of increased interest in non- pharmacological treatments of patients with dementia. Over time, three different types of cognitive non-pharmacological interventions aimed towards enhancing cognitive functioning of patients with dementia have been created. Cognitive stimulation includes a large spectrum of unspecific exercises dedicated to enhancing social and cognitive functioning. The aim of cognitive training is to maintain or enhance special aspects of cognitive functioning (e.g. attention or memory) through structural and guided practice which is carried out individually or in groups. Finally, cognitive rehabilitation is an individualized intervention which is focused strictly on the needs of a specific person. It focuses on enhancing or maintaining cognitive abilities related to carrying out everyday tasks, by compensating damages and by enhancing independent life. All types of interventions in these programs need to be carried out under control of professional therapists. Aim: To present basic principles, strategies and techniques of cognitive rehabilitation. Method: Analysis of contemporary literature dedicated to analyzing cognitive rehabilitations of dementia. Results: People with mild and moderate dementia significantly retain cognitive and behavior capacities and they are capable of behavioral changes and of learning certain new information, given they are provided adequate support. Thus, by providing strategies that rely on preserved functions, it is possible to compensate achievements in severely damaged areas of cognitive abilities. Conclusion: Cognitive rehabilitation is being considered as the most efficient intervention, because it can slow down the progression of cognitive decline in patients with dementia.