Razlike u razvojnim prednostima kod učenika sa i bez teškoća u socijalnom i emocionalnom razvoju

Abstract

Model razvojnih prednosti predstavlja jedan od vodećih pristupa nastalih u okviru perspektive pozitivnog razvoja. Istraživački nalazi dosledno potvrđuju vezu između broja razvojnih prednosti koje mladi ostvaruju i pozitivnih razvojnih ishoda, odsustva različitih problema i jačanja rezilijentnosti. Imajući u vidu naučne nalaze o protektivnim efektima razvojnih prednosti sprovedeno je, tokom oktobra 2019. godine, istraživanje sa ciljem ispitivanja razvojnih prednosti kod učenika sa i bez teškoća u socijalnom i emocionalnom razvoju. Uzorak je činilo 785 učenika oba pola (51.3% dečaka) iz sedam osnovnih škola sa teritorije grada Beograda, uzrasta od 12 do 15 godina (M = 13.4). Prisustvo teškoća u emocionalnom i socijalnom razvoju ispitano je Upitnikom snaga i teškoća (α = .71), dok su razvojne prednosti procenjene upitnikom Profil života učenika: stavovi i ponašanja (α = .93). Dobijeni rezultati pokazuju da učenici sa teškoćama imaju ostvareno 16 razvojnih prednosti, dok učenici bez teškoća dostižu 22 prednosti (t (677) = 11.39, p < .001). Učenici sa teškoćama manje su zastupljeni u svim kategorijama razvojnih prednosti, a posebno izražene razlike su u pogledu postojanja pozitivnog ličnog identiteta (17.2% učenika sa teškoćama naspram 59.7% bez), jasnih granica i visokih očekivanja od strane porodičnog, školskog i vršnjačkog okruženja (26.6% naspram 54.3%), podrške socijalnog okruženja (18.1% nasrpam 53%) i vrednovanja od strane zajednice (18.6% naspram 38.4%). Od 40 razvojnih prednosti, postoje tri na kojima su učenici sa teškoćama neznatno zastupljeniji (učešće u umetničkim aktivnostima, izrada domaćih zadataka i čitanje iz zadovoljstva). U kategoriji učenika sa nisko razvijenim prednostima (do 10 prednosti) nalazi se 12.8% učenika sa teškoćama (naspram 3.9% učenika bez teškoća), a u kategoriji od 10 do 20 prednosti 61.7% (naspram 31.6%). Prosečno razvijene prednosti (od 20 do 30 prednosti) ima svega 25.2% učenika sa teškoćama (naspram 49.7%), dok u kategoriji visoko razvijenih prednosti nema nijednog učenika sa teškoćama (naspram 14.9% učenika bez teškoća). Na osnovu nalaza može se zaključiti da učenici sa teškoćama u socijalnom i emocionalnom razvoju ostvaruju manje značajnih odnosa, veština, mogućnosti i vrednosti koje im pomažu da izbegnu rizična ponašanja, ojačaju rezilijentost i unaprede svoj lični prosperitet u odnosu na svoje vršnjake bez teškoća, te da je potrebno kontinuirano raditi na unapređenju dostupnosti razvojnih prednosti ovim učenicima.

Research findings consistently confirm the link between the number of developmental assets that young people achieve and positive developmental outcomes, absence of various problems and strengthening of resilience. Research was conducted in 2019 with the aim of examining the developmental assets of students with and without difficulties in social and emotional development. The sample consisted of 785 students (51.3% of boys) from primary schools in the city of Belgrade, aged 12 to 15 (M = 13.4). Strengths and Difficulties Questionnaire (α = .71) and Profiles of Student Life: Attitudes and Behaviors (A&B) questionnaire (α = .93) were used. The results show that students with difficulties have 16 developmental assets, while students without difficulties have 22 assets (t (677) = 11.39, p < .001). Students with difficulties are less represented in all categories of developmental assets, have less significant relationships, skills, abilities and other assets compared to their peers without difficulties.