Leksička obrada imenica, glagola i prideva kod dece sa specifičnim jezičkim poremećajem

Abstract

U literaturi je prisutan mali broj studija koje su se bavile istraživanjem leksičke obrade pojedinačnih vrsta sadržajnih reči, kako kod dece sa specifičnim jezičkim poremećajem (SJP) tako i kod dece tipičnog razvoja. Pored toga, rezultati ovih studija su prilično različiti. Cilj ovog istraživanja je bio da se utvrdi sposobnost leksičke obrade imenica, glagola i prideva kod dece sa SJP u poređenju sa decom tipičnog jezičkog razvoja. Uzorak je činilo 115 ispitanika (5-8 god.) podeljenih u dve grupe, 60 ispitanika sa SJP i 55 ispitanika tipičnog razvoja. Za ispitivanje strategije leksičke obrade sadržajnih reči korišćena je adaptirana verzija Testa slobodnih asocijacija reči (50 imenica, 14 glagola i 26 prideva). Distribucija odgovora je pokazala da su i kod dece sa SJP i kod dece tipičnog razvoja, paradigmatski odgovori najviše zastupljeni kod imenica, zatim kod prideva, a najmanje kod glagola. Sintagmatskih odgovora najviše ima u kategoriji glagola, zatim prideva, a najmanje u kategoriji imenica. Pored toga, i u slučaju razvojno nezrelih odgovora uočena je slična distribucija kod obe grupe ispitanika. Poređenjem postignuća rezultati su pokazali da deca sa SJP daju značajno manje razvojno zrelih i značajno više razvojno nezrelih odgovora na planu svih vrsta sadržajnih reči (p < 0,05). Deca sa SJP imaju značajno slabije razvijenu leksičko-semantičku mrežu za sve vrste sadržajnih reči u poređenju sa decom tipičnog razvoja. Obe grupe ispitanika najbolje procesuiraju imenice, zatim prideve, dok glagoli predstavljaju vrstu reči koja je najteža za leksičku obradu i deci tipičnog razvoja i deci sa SJP. Možemo zaključiti da deca sa SJP ispoljavaju značajno kašnjenje u razvoju sposobnosti leksičke obrade u svim kategorijama sadržajnih reči, ali da slede sličan obrazac razvoja kao deca tipičnog jezičkog razvoja.

In the literature there is a relative paucity of studies focusing on lexical processing of individual types of content words, both in children with specific language impairment (SLI) and in typically developing children. In addition, the results of these studies are quite different. The aim of this study was to compare lexical processing of nouns, verbs and adjectives of children with SLI and typically developing (TD) children. The sample consisted of 115 participants (5-8 yrs.) divided into two groups, 60 children with SLI and 55 TD children. For the purpose of assessment of lexical processing skills, an adapted version of the Word Association Test (50 nouns, 14 verbs and 26 adjectives) was used. Distribution of associative responses showed that in both SLI and TD children, paradigmatic associations were most frequent in nouns, then in adjectives, and least frequent in verbs. Syntagmatic responses were most common in verbs, then in adjectives, and least common in nouns. In addition, regarding immature types of associations, a similar distribution was observed in both groups. Comparing the achievements of groups, the results showed that children with SLI produced significantly less mature and significantly more immature types of associations within all classes of content words (p < 0.05). Children with SLI have significantly less developed lexical-semantic network for all types of content words compared to typically developing children. Both groups of children have better processing skills in the class of nouns than in adjectives, while verbs represent the class of content words that is most difficult for lexical processing for both groups of children. We can conclude that children with SLI have a sparse lexical-semantic network for all classes of content words, but they follow a similar pattern of development as typically developing children.