Determinante sociometrijskog statusa srednjoškolaca sa intelektualnom ometenošću

Abstract

Primarni cilj istraživanja bio je utvrđivanje odnosa sociometrijskog statusa i nivoa impulsivnosti kod adolescenata sa intelektualnom ometenošću (IO). Sekundarni cilj istraživanja bio je utvrđivanje povezanosti između sociometrijskog statusa ispitanika i kvaliteta njihovog učešća u socijalnim interakcijama, školskim i sportskim aktivnostima, ocenjenog od strane vršnjaka. Uzorak su činili učenici srednje škole koji tokom školovanja borave u internatskom smeštaju. Uzorkom je obuhvaćeno 34 učenika sa IO. Najmlađi ispitanik je imao 15, a najstariji 21 godinu (AS = 17,76, SD = 1,69). Sociometrijski status, socijalni odnosi, akademski uspeh i uspeh u sportskim aktivnostima utvrđen je primenom upitnika konstruisanog za potrebe ovog istraživanja. Za procenu nivoa impulsivnosti korišćen je Upitnik o aktivnostima prilagođen upotrebi kod osoba sa IO. Ovaj instrument sadrži 17 ajtema koji su grupisani u tri celine: Preterana reaktivnost, Impulsivnost i Impulsivni govor. Man Vitni testom utvrđeno je da su učenici koje drugi najčešće biraju za prijatelje (Mdn = 2,00, SD = 7,11) u odnosu na učenike koji nemaju povoljan sociometrijski status (Mdn = 9,00, SD = 6,70) statistički značajno manje skloni impulsivnim reakcijama (U = 20,50, z = -2,56, p = 0,011). Vršnjaci statistički značajno češće za prijatelje biraju učenike koje percipiraju kao uspešne u ostvarivanju akademskih rezultata (r = 0,48, p = 0,04), za koje procenjuju da su popularni u vršnjačkoj grupi (r = 0,44, p = 0,009) i za koje smatraju da ostvaruju pozitivne socijalne interakcije sa vaspitačima (r = 0,39, p = 0,022). Utvrđeno je da uspeh u sportskim aktivnostima nije značajno povezan sa sociometrijskim statusom učenika (r = -0,20, p = 0,26). Adolescenti sa IO se pri izboru prijatelja najčešće opredeljuju za vršnjake sa IO koji ne ispoljavaju impulsivno ponašanje i za koje procenjuju da su uspešni u školskom učenju i ostvarivanju socijalnih interakcija.

The primary goal of the study was to determine the relationship between the sociometric status and the level of impulsivity in adolescents with intellectual disability (ID). The secondary goal of the research was to determine the relationship between the sociometric status of the subjects and the quality of their participation in social interactions, school and sports activities, assessed by peers. The sample consisted of boarding secondary school students. The sample included 34 students with ID. The youngest subject was 15, and the oldest 21 (M = 17.76, SD = 1.69). Sociometric status, social relations, academic success and success in sports activities were determined by a questionnaire designed for this research. For the assessment of the level of impulsivity, the Questionnaire on activities adapted for use in persons with ID was used. This instrument contains 17 items that are grouped into three parts: Excessive reactivity, Impulsivity and Impulsive speech. The Mann Whitney test found that students most frequently chosen as friends (Mdn = 2.00, SD = 7.11), compared to students who did not have favorable sociometric status (Mdn = 9.00, SD = 6.70), were statistically significantly less prone to impulsive reactions (U = 20.50, z = -2.56, p = 0.011). Peers were statistically significantly more likely to be friends with students who were perceived as successful in achieving academic results (r = 0.48, p = 0.04), who they found popular in the peer group (r = 0.44, p = 0.009) and considered capable of achieving positive social interactions with educators (r = 0.39, p = 0.022). It was found that success in sports activities was not significantly related to the sociometric status of students (r = -0.20, p = 0.259). When choosing friends, adolescents with ID most often opt for peers with ID who do not exhibit impulsive behavior and who they find successful at school and in social interaction.