Razvoj religioznosti mladih

Abstract

Religija postoji u svim ljudskim društvima i utiče na njihove različite sfere: na vrednosti, politiku, obrazovanje, ekonomiju, umetnost… Taj uticaj posebno je jasno uočljiv u razdobljima značajnih istorijskih promena u društvenom položaju religije, kao što je period od proteklih nekoliko decenija u našoj zemlji. S obzirom na to da religija prožima različite sfere kulture, ona je značajan činilac psihičkog funkcionisanja i razvoja osoba. U razvojnoj psihologiji, od samih početaka te nauke, teoretičari su sagledavali uticaj okruženja na oblikovanje ličnosti. Kada je reč o religiji, već je Stenli Hol (Stanley Hall), koji se smatra začetnikom ove naučne oblasti, razmatrao pitanja religijskog obrazovanja dece. Međutim, prvi sistematičan i celovit način sagledavanja uslovljenosti psihičkog razvoja međusobnim delovanjem osobe i njenog okruženja dao je Juri Bronfenbrener (Urie Bronfenbrenner) u ekološkoj teoriji ljudskog razvoja, krajem sedamdesetih godina dvadesetog veka, govoreći da je ljudski razvoj uslovljen odnosima između individue i višestrukih nivoa okruženja, od neposrednih kao što je porodica, do širih koji obuhvataju kulturne vrednosti, socijalne institucije, politiku i ekonomiju. U skladu sa pionirskim postavkama Bronfenbrenerove teorije, savremena nauka o ljudskom razvoju počiva na, ili bar teži ka, metateorijskom okviru koji se naziva relaciono-razvojno-sistemski model (eng. relational developmental systems model) (Lerner i sar. 2003). Za razliku od organizmičkog i mehanističkog modela, od kojih prvi razvoj sagledava kao pre svega uslovljen činiocima ličnosti i organizma, dok drugi naglašava uticaje sredine na jedinku, u relaciono-razvojno-sistemskom modelu razvoj se sagledava kao uslovljen međusobnim delovanjem bioloških činilaca organizma, psiholoških karakteristika osobe i činilaca koji potiču iz socijalnog okruženja, pri čemu se naglašavaju promene tokom vremena u samoj osobi, u okruženju, kao i promene u njihovom međusobnom odnosu. Iz navedene osnovne karakteristike relaciono-razvojno-sistemskog modela, a to je usmerenost na međusobni odnos osobe koja se razvija i okruženja kao osnovnu jedinicu proučavanja, proizlaze i sledeće dve značajne odrednice ovog modela: naglašavanje aktivne uloge osobe u vlastitom razvoju i sagledavanje značaja kulturnih i istorijskih uticaja na razvoj. U pogledu orijentacije empirijskih istraživanja, model se karakteriše težnjom ka objedinjenju, kako u smislu primene i povezivanja različitih teorijskih perspektiva u cilju objašnjenja pojava, tako i u smislu korišćenja i kvalitativne i kvantitativne metodologije i povezivanja osnovnih i primenjenih istraživanja.Promene u društvenom položaju religije i u religioznosti, koje se odvijaju u našoj sredini, empirijski su istraživane u okviru različitih naučnih oblasti – sociologije, antropologije, etnologije i socijalne psihologije. Međutim, razvojno- psihološko istraživanje religioznosti u našoj sredini je izostalo, ako izuzmemo neka od istraživanja sociologa i socijalnih psihologa u kojima je razmatran uticaj porodice i verske tradicije i obrazovanja na religioznost mladih osoba. U našem radu nastojali smo da istražimo razvoj religioznosti mladih osoba u našoj sredini. Pri tome, težili smo da obuhvatimo različite aspekte religioznosti i njihov razvoj: sadržaj verovanja, religijski identitet i motivaciju. Ovako široko osmišljenom istraživanju može se, možda, zameriti nedostatak jedinstvenog teorijskog okvira kao polazišta. Međutim, mi smo se odlučili za takav pristup vođeni znatiželjom i težnjom ka upoznavanju religioznog razvoja kao celovitog procesa. Upoznavanje razvoja religioznosti, koje je predmet ovog rada, može predstavljati početak daljih istraživanja o povezanosti religije, kao društvenog sistema, i religioznosti osoba, sa drugim sferama njihovog psihičkog razvoja.