Korelati i determinante autonomnog ponašanja kod adolescenata sa lakom intelektualnom ometenošću

Abstract

Osobe sa intelektualnom ometenošću imaju manje razvijene veštine autonomnog ponašanja i prilike da samostalno vrše izbore i donose odluke u svakodnevnom životu. Veća autonomija u ponašanju jača dostojanstvo i samopoštovanje osobe, omogućava joj kontrolu nad svojim životom i pozitivno utiče na njeno životno blagostanje. Cilj ovog istraživanja je bio utvrđivanje korelacija između autonomije, samopoštovanja i subjektivnog blagostanja, kao i odnosa između autonomije i demografskih karakteristika (pol i kalendarski uzrast) kod adolescenata sa lakom intelektualnom ometenošću. Uzorak je činilo 39 ispitanika sa lakom intelektualnom ometenošću, kalendarskog uzrasta od 16 do 21 godine (AS = 17.90, SD = 1.10), oba pola. U istraživanju su upotrebljene tri skale: Arkova skala samoodređenja (The Arc's Self-Determination Scale-Adult Version), Rozenbergova skala samopoštovanja (Rosenberg Self-Esteem Scale) i adaptirana verzija Indeksa ličnog blagostanja za osobe sa intelektualnom ometenošću (Personal Wellbeing Index – Intellectual Disability – PWI-ID). Dobijeni rezultati ukazuju na značajnu pozitivnu korelaciju između autonomnog ponašanja i subjektivnog blagostanja ispitanika. Utvrđen je i značajan pozitivan odnos između veštine nezavisnog ponašanja, pola i kalendarskog uzrasta ispitanika. Stariji ispitanici ovog uzorka, muškog pola, imaju statistički značajno viši nivo autonomnog ponašanja. Istraživanje ukazuje na značaj integrisanja intervencija za stimulisanje razvoja veština autonomnog ponašanja u tranzicione kurikulume adolescenata sa lakom intelektualnom ometenošću.

People with intellectual disability have less developed skills of autonomous behavior and opportunity to make they own choices in everyday life. Higher level of autonomous behavior strengthens dignity and self-esteem and allows a person to have control over her life and provides positive influence on personal wellbeing. The aim of this research was to determine the correlations between autonomy, self-esteem and subjective wellbeing, as well as relationship between autonomy and demographic characteristics (gender and age) in adolescents with mild intellectual disability. The sample consisted of 39 participants with mild intellectual disability, aged 16 to 21 (AS = 17.90, SD = 1.10), both sexes. Three scales were used in the research: The Arc's Self-Determination Scale-Adult Version, Rosenberg Self-Esteem Scale – SES and Personal Wellbeing Index – Intellectual Disability – PWI-ID. The results indicate significantly positive correlation between autonomous behavior and subjective wellbeing of participants. Also, it’s been determined significant positive relationship between skill of independent behavior and gender and age of participants. Older male examinee in this research, have statistically significant higher level of autonomous behavior. The research indicates the importance of integrating interventions to stimulate the development of autonomous behavior skills into the transitional curriculum of adolescents with mild intellectual disability.