Odnos leksičko-semantičkih sposobnosti i nivoa obrazovanja majki kod dece tipičnog jezičkog razvoja

Abstract

Iako deca tipičnog razvoja usvoje većinu aspekata leksičko-semantičkih sposobnosti do pete godine života, leksikon se razvija i bogati tokom čitavog života. Značajnu fazu u razvoju leksičko-semantičkih sposobnosti predstavlja period između šeste i devete godine, kada se kod dece uočava sve veća upotreba paradigmatskih asocijacija, dok se broj sintagmatskih asocijacija značajno smanjuje. Sve je veći broj istraživanja koji ukazuju na uticaj socioekonomskih činioca na razvoj jezičkih sposobnosti kod dece. Rezultati pojedinih studija su pokazali visoke korelacije između obrazovanja majke i nivoa postignuća dece na testovima procene vokabulara (Bates et al., 1994). Sa druge strane, rezultati studije Noblea i saradnika (Noble et al., 2007) pokazuju da obrazovanje majke može imati različit uticaj na različite jezičke sposobnosti. Rezultati ove studije su pokazali visoku korelaciju obrazovanja majke sa obimom receptivnog vokabulara dece, ali ne i sa fonološkim procesiranjem. Cilj ovog istraživanja je da se ispita da li postoje razlike u postignućima dece na testu leksičkog procesiranja u odnosu na nivo obrazovanja majke. Metodologija. Uzorak je činilo 50 ispitanika tipičnog jezičkog razvoja (5-8 god.) podeljenih u dve grupe, 25 ispitanika čije majke imaju visoko obrazovanje i 25 ispitanika čije majke imaju srednje obrazovanje. Dve grupe su bile usklađene prema polu (χ2=0,721, p=0,396) i uzrastu (t= 0,521; p=0,605). Kao instrument za procenu leksičkog procesiranja korišćen je Test slobodnih asocijacija reči. Rezultati su pokazali da deca čije majke imaju srednje obrazovanje daju nešto više paradigmatskih odgovora, dok deca čije majke imaju visoko obrazovanje daju nešto više sintagmatskih odgovora, međutim ta razlika nije statistički značajna (p>0,05). U pogledu razvojno nezrelih odogovora, deca čije majke imaju srednji nivo obrazovanja su imala nešto lošija postignuća u odnosu na decu čije su majke visoko obrazovanje, međutim ni u ovom slučaju ta razlika nije statistički značajna (p>0,05). Zaključak. Rezultati našeg istraživanja su pokazali da kod dece tipičnog razvoja, na uzrastu od pet do osam godina, ne postoje značajne razlike u sposobnosti leksičkog procesiranja u odnosu na nivo obrazvoanja majke.