Klasifikacija „nastajanje situacije Hendikepa“ kao okvir za procenu i Unapređenje socijalne participacije

Abstract

Prema savremenim tumačenjima, ometenost predstavlja rezultat dinamičke interakcije između sposobnosti i kapaciteta osobe, i karakteristika fizičke i socijalne sredine u kojoj ova osoba učestvuje u različitim aktivnostima. Jedan od prvih konceptualnih modela u kome je sistematski razrađena klasifikacija kontekstualnih činilaca koji mogu imati uticaj na nastanak ometenosti/hendikepa je Kvebeška klasifikacija „Nastajanje situacije hendikepa“ (Disability Creation Process – DCP, Fougeyrollas et al., 1999). Klasifikacija „Nastajanje situacije hendikepa“ predstavlja ek- splanatorni model posledica oboljenja, trauma i drugih poremećaja u okviru kojeg se hendikep posmatra kao produkt delovanja dve uz- ročne dimenzije: karakteristika osobe i karakteristika njenog okruženja. Ovaj sistematski model ljudskog razvoja razmatra interakciju koja postoji između ličnih činilaca (stanja sistema organa osobe i njenih funkcionalnih kapaciteta) i sredinskih čini- laca (olakšavajućih ili otežavajućih), u determinisanju kvaliteta socijalne participacije osobe. Socijalna participacija je u okviru ove klasifikacije operacionalizovana kroz koncept životnih navi- ka, koje čine svakodnevne aktivnosti i društvene uloge koje osoba ili njen sociokulturni kontekst vrednuju prema karakteristikama te osobe (starost, pol, sociokulturni identitet, itd.), a nemogućnost ostvarivanja životnih navika dovodi do nastanka situacije hendike- pa kod te osobe. Specifično obeležje ove klasifikacije je to što ona omogućava opisivanje uticaja koji svaki od sredinskih činilaca ima na ostvarivanje životnih navika osobe, na kontinuumu od potpunog faci- litatora do potpune barijere. Značaj i upotrebljivost Kvebeške klasifikacije ogleda se u obezbeđivanju preciznih i temeljnih podataka o kvalitetu funkcionisanja osobe u određenom kontekstu, dajući na taj način pod- logu i smernice za planiranje i realizaciju intervencija na planu same osobe i njenog okruženja, kako bi se funkcionisanje osoba sa ometenošću u društvu unapredilo i povećao njihov kvalitet života

According to modern interpretations, disability is the result of dynamic interaction between personal skills and capacities, and characteristics of physical and social environment in which person participates in different activities. One of the first conceptual models which has systematically elaborated the classification of contextual factors that may influence the occurrence of disability/handicap is the Quebec classification: „Disability Creation Process“ - DCP (Fougeyrollas et al., 1999). Classification „Disability Creation Process“ presents an explanatory model of consequences of disease, trauma and other disorders in which handicap is seen as product of two causal dimensions: individual’s characteristics and characteristics of his/her environment. This systematic model of human development considers the interaction that exists between personal features (state of organ systems and functional capacities) and environmental factors (mitigating or aggravating) in determining the quality of social participation of person. Within this classification, social participation is operationalized through concept of life habits that are daily activities and social roles recognized by person or his/her socio-cultural context according to the characteristics of that person (age, sex, socio-cultural identity, etc.) and the impossibility of accomplishing life habits leads to occurrence of handicap situation for that person. Specific feature of this classification is that it allows description of the impact that each of environmental factors has on realization of life habits, on a continuum from complete facilitator to complete barrier. The importance and usefulness of the Quebec classification is reflected in the provision of accurate and detailed information about the quality of the person’s functioning in a specific context, thereby giving background and guidance for planning and implementation of interventions focused on actual persons and their environment, aimed at improving the functioning of people with disabilities in society and enhancing their quality of life.