Komunikacijski profili dece Sa autističkim spektrom poremećaja: socio-kognitivne komponente zajedničke pažnje

Abstract

Rad predstavlja teorijsku analizu ranih oblika komunikacijskih de- ficita na populaciji dece sa autističkim spektrom poremećaja (u daljem tekstu ASP). Komunikacijski deficit, kao što je odsustvo ili kašnje- nje u razvoju zajedničke pažnje, u ovom radu se analizira sa stanovišta nje- nih osnovnih komponenti: pokaznog gesta i vizuo-spacijalne pažnje. Dat je kratak pregled novije teorijske interpretacije pokaznog gesta i njene empirijske potvrde, a koja se razlikuje od inicijalnog određenja Bejtsove iz sedamdesetih godina. Vizuo-spacijalna pažnja se tumači kao jedna od va- žnih sposobnosti koja pomaže realizaciji epizoda zajedničke pažnje te indirektno deluje na razvoj socijalnih sposobnosti. U određenju zajedničke pažnje se insistira na razgraničenju dva njena oblika: iniciranja zajedničke pažnje i reagovanja na zajedničku pažnju, gde je prvi oblik dominantno soci- jalne prirode i kod jednog procenta dece sa ASP se uopšte ne razvija. Dalje, dat je pregled komunikacijskih profila dece sa intelektualnom ometeno- šću i kratko je komentarisana komunikativna funkcija disruptivnog ponašanja. U opisivanju komunikacijskih profila dece sa ASP centralno mesto zauzima deficit zajedničke pažnje. Osvetljavanje deficita svih komponenti zajedničke pažnje vodi kreiranju efektnih ranih intervencija u okviru kliničke prakse koje bi trebalo da budu paralelno usmerene na de- ficit same vizuelne pažnje i socijalnih veština u nastajanju.

The study represents a theoretical analysis of early forms of communication disorders in the population of children with autistic spectrum disorder (ASD in further text). The communication deficit manifested in delay or lack of development of joint attention has been analysed in regard with its main components: the gesture of pointing and visuo-spatial attention. A short review is given of novel theoretical approaches to the pointing gesture, together with its empirical confirmation which differs from Bates’ initial characterisation from the seventies. Visuospatial attention is interpreted as an essential skill used in joint attention epsiodes, having an indirect influence on social skill development. Joint attention is presented here as existing in two forms: initiating joint attention and reacting to joint attention. The first form is of social nature and doesn’t develop in a certain percentage of children with ASD. Further on, the paper deals with a review of communication profiles of children with intellectual disability with a short comment on the communicative function of disruptive behavior. In describing profiles of children with ASD, the central position belongs to joint attention deficits. Shedding light on all the components of joint attention leads to creating effective early interventions in clinical practice, which should be focused on visual attention and developing social skills.