Kinestetička senzitivnost i somatosenzorne funkcije kao determinante kvaliteta pisanja

Abstract

Pisanje predstavlja aktivnost pravilnog grafičkog oblikovanja slova i složen je psihomotorički proces koji je koordinisan kompleksnim nervnim sistemom. Kao veština, od čijeg kvaliteta zavisi vaspitno-obrazovni proces učenika, pod uticajem je mnogobrojnih faktora. Kinestetička senzitivnost i somatosenzorne funkcije su determinante pisanja, čije se učešće u veštini pisanja razlikuje u odnosu na prisustvo teškoća u pisanju, ali i uzrasta učenika. Informacije taktilne i kinestetičke senzitivnosti tokom pisanja omogućavaju dobijanje povratnih informacija koje uključuju čulo dodira, pritiska, orijentacije i pozicije ruku tokom pisanja koje su veoma važne za kvalitet pisanja.Cilj ove studije jeste da se utvrdi uticaj kinestetičke senzitivnosti i somatosenzornih funkcija na kvaliteta pisanja učenika nižih razreda osnovnoškolskog uzrasta, kako kod učenika sa i bez teškoća u pisanju, tako i kod učenika koji se nalaze na početku procesa opismenjavanja i učenika koji su ovladali ovim procesom. U istraživanju je učestvovalo 1156 učenika razredne nastave, koji pohađaju osam beogradskih osnovnih škola.Neki od značajnih rezultata ovog istraživanja govore da učenici najbrže pišu prilikom pisanja napamet (AS= 40,86) i pisanja po diktatu (AS= 38,23), a brzina pisanja raste sa uzrastom (r= ,000). U analizi pisanja se među praćenim indikatorima najčešće beleži neprikladan ili nedosledan pritisak (12,5%), a prisustvo jednog i više posmatranih indikatora beleži se kod skoro petine učesnika istraživanja (18,6%). Učenici sa teškoćama u pisanju su zastupljeni u 10,2% i oni su ravnomerno raspoređeni po uzrastima (r= ,546).Prilikom procene kinestetičke senzitivnosti dolazimo do saznanja da skoro polovina ispitanih učenika (44,2%) pri manipulaciji olovkom koristi zrelidinamični troprstni hvat, a preko 90% učenika uspešno izvodi probe prilikom procene kinestetičke senzitivnosti. Otisak pisanja je kod najvišeg procenta učenika vidljiv do druge strane (43,1%), a konzistentnost pritiska je konstatovana kod 85,6% učenika. Prilikom procene somatosenzornih funkcija ispitani učenici su pokazali veoma visoku uspešnost u rešavanju zadataka. Bez grešaka probe su izvedene u više od 90% slučajeva na svim zadacima, dok je najviši procenat grešaka zabeležen na zadacima grafestezije i diskriminacije jačine dodira.Rezultati pokazuju da učenici bez teškoća u pisanju ostvaruju veću brzinu pisanja (r= ,000) od učenika sa teškoćama u pisanju i beleže bolja postignuća prilikom procene hvata olovke (r= ,000), izvođenja probe kinestetičke senzitivnosti (r= ,000), konzistentnosti pritiska (r= ,000) i proceni somatosenzornih funkcija (r= ,000). Povezanost brzine pisanja sa kinestetičkom senzitivnosti prisutna je kod obe grupe učenika, a kod učenika sa teškoćama u pisanju je slabija (r= ,29) u odnosu na povezanost čitljivosti rukopisa i kinestetičke senzitivnosti (r= -,47). Povezanost brzine pisanja i somatosenzornih funkcija nije prisutna kod učenika sa teškoćama u pisanju. Međutim, diskriminacija oštro-tupo jeste u korelaciji sa brzinom pisanja (r= -,24) učenika se teškoćama u pisanju, kao i diskriminacija jačine dodira prilikom pisanja napamet (r= -,19) i prepisivanja teksta s veće razdaljine (r= -,18). Kod obe grupe učenika prisutna je povezanost somatosenzornih funkcija sa čitljivosti rukopisa, a kod učenika sa teškoćama u pisanju jeste na nivou niske (r= ,24).Kada se uporede postignuća učenika u odnosu na fazu opismenjavanja dolazi se do rezultata da među učenicima koji se nalaze u početnoj fazi opismenjavanja i učenika koji su pisanjem već ovladali postoje značajne razlike u brzini pisanja (r= ,000), ali se deca s neadekvatnom brzinom pisanja jednako distribuiraju po fazama procesa opismenjavanja (r= ,223), pa samim tim, nema povezanosti teškoća u pisanju s fazom opismenjavanja (χ2(1)= ,59, r= ,443). Razlike u postignućima ove dve grupe učenika beleže se prilikom procene hvata olovke (r= ,000), prilikom izvođenja probe kinestetike senzitivnosti, (r= ,000), jačine pritiska (r= ,000) i procene somatosenzornih funkcija (r= ,000). Prisutna je povezanost brzine pisanja ičitljivosti rukopisa sa kinestetičkom senzitivnosti učenika koji se nalaze u početnoj fazi opismenjavanja (r= ,28; r= -,51) i učenika koji su pisanjem ovladali (r= ,22; r= -,50). Takođe, utvrđeno je da postoji korelacija brzine pisanja i čitljivosti rukopisa sa somatosenzornim funkcijama kod učenika koji se nalaze u početnoj fazi opismenjavanja (r= 32; r= ,45) i učenika koji su pisanjem ovladali (r= ,26; r= ,52).Možemo zaključiti da kod učenika sa teškoćama u pisanju postoji značajna povezanost kinestetičke senzitivnosti i brzine pisanja i čitljivosti rukopisa, ali ona nije značajnija u odnosu na učenike bez teškoća u pisanju. Zatim, kod učenika sa teškoćama u pisanju ne postoji značajna povezanost somatosenzornih funkcija i brzine pisanja, dok je prisutna značajna povezanost somatosenzornih funkcija i čitljivosti pisanja, ali ona nije značajnija u odnosu na učenike bez teškoća u pisanju. Takođe, možemo zaključiti da ne postoje razlike u povezanosti kinestetičke senzitivnosti i somatosenzornih funkcija sa kvalitetom pisanja učenika prvog i drugog razreda, u odnosu na učenike trećeg i četvrtog razreda.Na osnovu ovih rezultata mogu se definisati smernice koje bi omogućile prilagođavanje vaspitno-obrazovnog programa kroz mere individualizacije, kao i aktivnosti koje treba realizovati u okviru individualnog obrazovnog plana, sa ciljom stimulacije veštine pisanja. Uloga defektologa u ovim aktivnostima jeste neophodna zbog toga što su pravovremena detekcija ovih poteškoća i njihova stimulacija izuzetno važne, ne samo zbog povezanosti razvoja sposobnosti pisanja sa školskim postignućima, već i sa formiranjem ličnosti učenika kao bio-psiho-socijalne jedinke

Writing is an activity of corrrect graphic letter designing and a complex psychomotor process which is coordinated by a complex nervous system. As a skill whose quality depends on the educational process of students, it is influenced by many factors. Kinesthetic sensitivity and somatosensory functions are determinants of writing, whose participation in writing skills differs in relation to the presence of writing difficulties, as well as the age of students. Information on tactile and kinesthetic sensitivity during writing allows reception of feedback that includes a sense of touch, pressure, orientation and hand posture for writing that are essential for writing quality improvement.The aim of this study is to examine the influence of kinesthetic sensitivity and somatosensory functions on the quality of writing with students of lower grades at primary school, both for the ones with and without difficulty in writing, those who are at the beginning of the literacy process and the ones who have already mastered this process. The research involved a sample of 1156 participants tested who attend eight Belgrade primary schools.Some of the confirmatory factor-analysis of this data set indicated significant results and suggested that in terms of the speed- related factor students write quickest when writing by memory (AS= 40.86) and by dictation (AS= 38.23), whilst writing speed increases with age (p= .000). In the analysis of writing, most frequently observed indicators are inappropriate or inconsistent pressure (12.5%), and the presence of one or more of the observed indicators is recorded in almost one fifth of the participants (18.6%). Students with writing difficulties cover 10.2% and they are evenly distributed by age (p= .546).On assessing kinesthetic sensitivity, we find that almost half of the tested students (44.2%) use mature dynamic tripod grip on using the pen at writing, and over 90% of students successfully carry out tests on assessing kinetic sensitivity. The printout of thewriting is with the highest percentage of students visible up to the second page (43.1%), and consistency of pressure was found with 85.6% of students. On assessing somatosensory functions, the tested students showed outstanding results on solving tasks, and without trial errors they were performed in more than 90% of cases on all tasks, while the highest percentage of errors was recorded on tasks of graphestation and discrimination of touch strength.We have acknowledged that students without writing difficulties achieve higher writing speed (p= .000) than students with such problems and achieve much better results on evaluating the pencil grip (p= .000), taking a kinesthetic sensitivity test (p= .000), pressure consistency (p= .000) and evaluation of somatosensory functions (p= .000). The connectivity of the writing speed with kinesthetic sensitivity is present with both groups of students, and at students with writing difficulties it is weaker (r= .29) in relation to the connectivity between the readability of writing and the kinesthetic sensitivity (r= -.47). Connectivity of writing speed and somatosensory functions is not present at students with writing difficulties. However, discrimination is sharply dull in correlation with the writing speed (r= -.24) of the students with writing difficulties, as well as the discrimination of the touch strength when writing a memory (r= -.19) and rewriting the text from a greater distance (r= -.18). In both groups of students there is a connectivity of somatosensory functions with readability of writing.When comparing students' achievements in regard to the literacy phase, the results show that there are significant differences in writing speed between students in the initial phase of literacy and students who have already mastered writing (p= .000), but children with inadequate speed writing are equally distributed in stages of the literacy process (p= .223), thus there is no correlation of writing difficulties with the literacy phase (χ2 (1)=, 59, p= .443). Differences in the achievements of these two groups of students are recorded in the evaluation of the pencil grip (p= .000) on performing the sensitivity kinesthetics probe (p= .000), the pressure ratios (p= .000) and the evaluation of the somatosensory functions (p= .000). There is a connectivity between the speed and readability of writing with the kinesthetic sensitivity of students who are in the initial stage of literacy (r= .28; r= -.51) and students who have already mastered writing (r= .22; r= -.50). It was found that there is acorrelation between the speed and readability of writing with somatosensory functions among students who are in the initial stage of literacy (r= .32; r= .45) and students who have already mastered writing (r= .26; r= .52).We can conclude that students with writing difficulties have a significant correlation between the kinesthetic sensitivity and the speed of writing and the legibility of the writing, but it is not significant in relation to students without writing difficulties. Then, students with difficulty in writing do not have a significant association of somatosensory functions and writing speeds, while there is a significant correlation between somatosensory functions and legibility of writing, but it is not significant in relation to students without writing difficulties. We can also conclude that there are no differences in the relationship between kinesthetic sensitivity and somatosensory functions with the quality of writing with the first and second grade students as compared to third-and fourth-graders.Based on these results, we can define guidelines that would allow the adjustment of the educational program through the measures of individualization, as well as the activities that should be realized within the individual educational program, with the stimulation of writing skills. Therefore, the role of the special educator in these activities is indispensable as the duly detection of these difficulties and their stimulation is important not only in terms of the development of the writing skills being tightly connected to school achievements, but also for the sake of the personal development of pupils as a bio-psycho-social individuals