Stres kao prenatalni riziko faktor kod dece sa neurorazvojnim poremećajima

Abstract

During the embryonic and fetal periods, the most important neurodevelopmental processes occur, such as proliferation, differentiation, synaptogenesis, myelination, and migration of neurons. The psychophysical condition of a pregnant woman may be considered as a possible determining factor for the further typical or atypical child development. An important factor with potentially negative consequences for fetal development during pregnancy is the emotional state of the mother. Prenatal fetal exposure to maternal stress increases the risk of early developmental disorders as well as disorders in adulthood. In addition to presenting the neurophysiological mechanism of stress, the paper discusses the possible impact of prenatal stress on the occurrence of neurodevelopmental disorder. Particular consideration is given to prenatal stress as a risk factor in children with autism spectrum disorder and children with ADHD syndrome. Based on the presented indicators, a conclusion is drawn about the necessity of implementing preventive measures regarding environmental factors such as maternal stress, which may be determining factors for further offspring development

Tokom embrionalnog i fetalnog perioda dešavaju se najvažniji ne- urorazvojni procesi kao što su: proliferacija, diferencijacija, si- naptogeneza, mijelinizacija i migracija neurona. Psihofizičko stanje trudnice se može smatrati mogućim opredeljujućim činiocem za dalji tipični ili atipični razvoj deteta. Važan činioc sa potencijalno negativnim posledicama po razvoj ploda tokom trudnoće jeste emocio- nalno stanje majke. Prenatalna izloženost ploda stresu majke poveća- va rizik za rane razvojne poremećaje, ali i poremećaje u odraslom dobu. Pored prikaza neurofiziološkog mehanizma delovanja stresa, u radu se razmatra mogući uticaj prenatalnog stresa na pojavu neurorazvojnih poremećaja. Posebno se razmatra prenatalni stres kao riziko faktor kod dece sa poremećajem iz spektra autizma i dece sa ADHD sindromom. Na osnovu predočenih pokazatelja, nameće se zaključak o neophodnosti sprovođenja mera prevencije kada su u pitanju faktori delovanja iz spoljašne sredine poput stresa majke, a koji mogu biti opredeljujući činioci za dalji razvoj potomstva.