Kreativnost kod osoba s poremećajem iz spektra autizma

Abstract

A limited number of papers that are exploring creativity in persons with autism spectrum disorders can be found in the literature. Often, papers are abundant in tendencies that call into question the existence and prosperity of the ability for imagination and creativity in this population. The aim of this paper is to perceive, by reviewing and analyzing the available research, the occurrence of creativity in children and young people with autism spectrum disorder. The review of available literature was conducted by searching electronic databases Google Scholar, Research Gate, services of the Serbian Library Consortium for Coordinated Acquisition (KOBSON), Croatian scientific and professional journals portal HRČAK, that offers open access to their papers, as well as available printed books. Analysis of the research results indicates that a unique profile of creativity can be observed in people with autism spectrum disorder. Characterization in the form of social-communication deficits and restrictive, repetitive and stereotypical patterns of behavior, interests and activities, greatly complicates realization in the domain of creative expression. Deficit of executive functions that is often present in persons with autism spectrum disorder causes a deficit of imagination that is reflected on the expression of creativity. Regardless of the stated deficits, research indicate registering of creativity in this population in the domains described in the paper.

U literaturi se uočava ograničena skupina radova koja istražuje kreativnost kod osoba s poremećajem iz spektra autizma. Neretko, radovi obiluju tendencijama koje dovode u pitanje postojanje i prosperitet sposobnosti imaginacije i kreativnosti u ovoj populaciji. Cilj rada je da se pregledom i analizom dostupnih istraživanja sagleda pojavnost kreativnosti kod dece i mladih sa poremećajem iz spektra autizma. Pregled dostupne literature izvršen je pretraživanjem elektronskih baza podataka Google Scholar, Research Gate, servisa Konzorcijuma biblioteka Srbije za objedinjenu nabavku (KOBSON), HRČAK portala hrvatskih naučnih i stručnih časopisa koji nude otvoreni pristup svojim radovima, kao i dostupnih štampanih knjiga. Analiza rezultata istraživanja ukazuje da se uočava jedinstveni profil kreativnosti kod osoba s poremećajem iz spektra autizma. Karakterizacija u vidu socijalno-komunikacionih deficita i restriktivnih, repetitivnih i stereotipnih obrazaca ponašanja, interesovanja i aktivnosti, u velikoj meri otežava realizaciju u domenu kreativnog izražavanja. Deficit egzekutivnih funkcija koji je često prisutan kod osoba s poremećajem iz spektra autizma uzrokuje deficit imaginacije koji se odražava na ispoljavanje kreativnosti. Bez obzira na navedene deficite, istraživanja ukazuju na evidentiranje kreativnosti u ovoj populaciji u domenima opisanim u radu.