Kapaciteti za rezilijentnost adolescenata sa teškoćama u emocionalnom i socijalnom razvoju

Abstract

Rezilijentnost, kao jedan od istaknutih protektivnih procesa koji efekte ostvaruje u izazovnim životnim situacijama, od posebnog je značaja za osobe koje se suočavaju sa različitim teškoćama. U cilju ispitivanja kapaciteta za rezilijentnost adolescenata sa teškoćama u emocionalnom i socijalnom razvoju, sprovedeno je, tokom juna 2019. godine, istraživanje na uzorku od 298 učenika prvog i drugog razreda iz četiri beogradske srednje škole (49.7% devojčica). Podaci su prikupljeni Merom rezilijentnosti za decu i mlade (Child and Youth Resilience Measure – CYRM-28), α=.90, i Upitnikom snaga i teškoća (The Strengths and Difficulties Questionnaire – SDQ), α=.78. Rezultati istraživanja pokazuju da su kod 29.9% učenika prisutne teškoće u emocionalnom i socijalnom funkcionisanju u meri koja zahteva intervencije dodatne podrške. Ovi učenici, u odnosu na učenike bez teškoća, ostvaruju značajno niže skorove na individualnim (t(296) = 4.10, p = .000), relacionim (t(296) = 5.21, p = .000) i kontekstualnim resursima (t(296) = 3.81, p = .000), kao i na ukupnim kapacitetima za rezilijentnost (t(296) = 5.05, p = .000). Posmatrano prema pojedinačnim teškoćama, razlike na svim ispitivanim konstruktima ostaju značajne kod problema sa vršnjacima i simptoma hiperaktivnosti. Kod problema ponašanja značajnost se javlja samo u domenu relacionih resursa, dok kod emocionalnih problema razlike među grupama nisu značajne. Na osnovu dobijenih nalaza može se zaključiti da adolescenti sa teškoćama u socijalnom i emocionalnom razvoju imaju manje dostupne resurse koji im omogućavaju razvijanje socijalne i emocionalne kompetencije, pozitivnih ličnih vrednosti i mreže vršnjačke podrške (individualni resursi), da imaju slabije razvijen sistem podrške u svom primarnom okruženju (relacioni resursi), kao i da imaju niži osećaj pripadnost zajednici, manje pridaju značaj obrazovanju i imaju manje razvijenu spiritualnost (kontekstualni resursi). Sa aspekta praktičnog delovanja, poželjno je ove nalaze uzeti u obzir pri planiranju mera dodatne podrške deci i mladima sa teškoćama u socijalnom i emocionalnom razvoju.

Resilience, as one of the prominent protective processes that exerts its effects in challenging life situations, is of particular importance for those categories of children and youth who face various difficulties. In order to examine the capacity for resilience of adolescents with emotional and social disabilities, a survey was conducted in June 2019 on a sample of 298 first and second grade students from four Belgrade high schools, using the Child and Youth Resilience Measure – CYRM-28 and The Strengths and Difficulties Questionnaire. Survey results show that 29.9% of students have difficulties in the field of social and emotional development that require additional support. Compared to students without difficulties, these students achieved significantly lower scores on individual, relational, and contextual resources, as well as on total capacity for resilience. These findings should be taken into account when planning support measures for children and youth with difficulties in social and emotional development.