Mogućnosti unapređenja rezilijentnosti dece bez roditeljskog staranja na rezidencijalnom smeštaju

Abstract

Rezidencijalni smeštaj, kao oblik alternativnog staranja, predstavlja krajnje sredstvo za decu koja ne mogu ostati u svojim porodicama ili biti zbrinuta u okruženju druge porodice. Ova deca su, pored gubitka ili odvajanja od roditelja, doživela niz traumatskih događaja, primarno vezanih za zlostavljanje i zanemarivanje u biološkim porodicama. Doživljena traumatska iskustva, na koja se nadovezuje smeštaj u ustanovu, predstavljaju ozbiljan rizik za različite probleme ponašanja i teškoće u funkcionisanju. Otuda se unapređivanje rezilijentnosti, kao sposobnosti uspešnog prevazilaženja posledica životnih nedaća i postizanja pozitivnih razvojnih ishoda u situacijama rizika, smatra posebno značajnim za decu koja odrastaju u uslovima rezidencijalnog smeštaja. Na osnovu analize rezultata različitih istraživačkih studija, izdvojeni su faktori koji ostvaruju protektivno dejstvo i doprinose razvoju rezilijentnosti kod dece na rezidencijalnom smeštaju, a to su: vezivanje, emocionalna regulacija, odnosi sa siblinzima, odgovornost, talenti i snage, obrazovanje i prijateljstva. U radu će, kroz prikaz intervencija kojima je moguće osnažiti ove faktore (održavanje uspostavljenih pozitivnih veza sa okruženjem, razvijanje veština kontrole emocija, održavanje odnosa sa bratom ili sestrom, pružanje mogućnosti odlučivanja i izbora, održavanje postojećih interesovanja i podsticanje novih, motivisanje i postavljanje visokih očekivanja i održavanje postojećih i sklapanje novih prijateljstava), biti sagledano protektivno svojstvo ovih faktora, kao i njihov doprinos na planu jačanja rezilijentnosti.

Residential care, as a form of alternative care, represents the last resort for children who cannot stay in their families or be taken care of in the environment of another family. In addition to losing or being separated from parents, these children have experienced a number of traumatic events related to abuse and neglect in biological families. Experienced traumatic experiences, to which accommodation at an institution is added, represent a serious risk to various behavioral problems and difficulties in functioning. Hence, the improvement of resilience, as the ability to successfully overcome the consequences of life adversity and achieve positive development outcomes in risk situations, is especially important for children who are growing up in residential care. Based on the analysis of the results of various research studies, factors that achieve protective effect and contribute to the development of resilience in children at residential care are: attachment, emotional regulation, relationships with siblings, responsibilities, talents and strengths, education and friendships. In this paper, through the presentation of interventions that can strengthen these factors (maintaining positive relationships with the environment, developing emotional control skills, maintaining relationships with a brother or sister, providing opportunities for decision and choices making, maintaining existing interests and encouraging new ones, motivating and setting high expectations and maintaining existing and making new friendships), the protective nature of these factors, as well as their contribution to the plan of strengthening resilience will be considered.