Interakcija između dece tipičnog razvoja i dece sa smetnjama u razvoju i razvojne promene u toj interakciji

Abstract

U radu analiziramo interakciju između dece tipičnog razvoja i dece sa smetnjama u razvoju i razvojne promene u toj interakciji od ranog detinjstva do adolescencije. Teorijska polazišta čine teorija razvoja empatije Martina Hofmana, teorija razvoja socijalnog preuzimanja uloga Robertra Selmana i teorija razvoja prosocijalnog suđenja Nensi Ajzenberg. U skladu sa tim može se očekivati da sa uzrastom interakcija između dece tipičnog razvoja i dece sa smetnjama u razvoju napreduje u kvalitativnom smislu odnosno da deca pokazuju napredak u razumevanju dece sa smetnjama u razvoju i da to bude praćeno intenzivnijom interakcijom sa njima. Međutim, nalazi empirijskih studija su nesaglasni i samo delimično pružaju podršku navedenim očekivanjima. Većina studija ukazuje da je interakcija između dece sa smetnjama u razvoju i dece bez smetnji u razvoju retka u svim periodima odrastanja i da su deca sa smetnjama u razvoju većinom neprihvaćena od strane vršnjaka. Rezultati istraživanja ukazuju i da su deca sa smetnjama u razvoju češće od druge dece žrtve vršnjačkog nasilja. Navedeni nalazi mogu se delimično objasniti teorijskim koncepcijama o vršnjačkim odnosima i prijateljstvima. Metodološka ograničenja koja otežavaju zaključivanje na osnovu postojećih studija primena su različitih metoda i instrumenata za procenu interakcije, mali opseg ispitivanih uzrasta u pojedinačim studijama i retko korišćenje longitudinalnog pristupa. U radu je, takođe, dat pregled intervencija Specifičnosti obrazovanja, vaspitanja i socijalne zaštite osoba sa smetnjama u razvoju 16 za unapređenje socijalne interakcije između dece tipičnog razvoja i dece sa smetnjama u razvoju u različitim periodima odrastanja.