Socijalne veštine adolescenata sa lakom intelektualnom ometenošću

Abstract

U literaturi se ističe da osnovu za socijalno kompetentno ponašanje čine socijalne veštine, te da se njihovim razvijanjem može unaprediti socijalno funkcionisanje pojedinca. Istraživanja koja su se bavila povezanošću kognitivnog i socijalnog razvoja nedvosmisleno su potvrdila da deca sa intelektualnom ometenošću lošije socijalno funkcionišu nego njihovi vršnjaci tipičnog razvoja, ali malo je istraživanja koja su ispitivala razlike u razvijenosti socijalnih veština ove dve grupe dece. Takođe, kao nedostatak istraživanja u ovoj oblasti navodi se heterogenost uzoraka u odnosu na nivo ometenosti i uzrast, a što je značajno za mogućnost planiranja preventivnih programa i ciljanih intervencija. Cilj istraživanja bio je da se utvrde razlike u razvijenosti socijalnih veština adolescenata tipičnog razvoja i sa lakom intelektualnom ometenošću, kao i da se sagleda povezanost uzrasta sa razvijenošću socijalnih veština. U istraživanju je učestvovalo 206 mladih, uzrasta od 12 do 18 godina, od čega njih 76 sa lakom intelektualnom ometenošću i 130 prosečnih intelektualnih sposobnosti. Za ispitivanje socijalnih veština korišćena je skala za procenu socijalnih veština Sistema za procenu socijalnih veština, forma za nastavnike, koja se sastoji iz subskala: kooperativnost, odgovornost, asertivnost i samokontrola. Glavni nalazi pokazali su da u razvijenosti socijalnih veština između adolescenata tipičnog razvoja i sa lakom intelektualnom ometenošću nema značajne razlike, ali je nađena značajna interakcija uzrasta i intelektualnog statusa na skali samokontrole (p<0,05; Eta2=0,029). S uzrastom raste sposobnost samokontrole mladih tipičnog razvoja (12 do 14 godina, M=12,55; 15 do 18 godina, M=14,19), dok adolescenti sa intelektualnom ometenošću na starijem uzrastu pokazuju lošiju samokontrolu nego na mlađem uzrastu (12 do 14 godina, M=13,56; 15 do 18 godina, M=11,98). Dobijeni nalazi sugerišu da kognitivni deficiti adolescenata sa lakom intelektualnom ometenošću nisu prepreka razvoju socijalnih veština, kao i da na samokontrolu mladih sa intelektualnom ometenošću značajniji uticaj imaju neke druge varijable, a ne sama ometenost.

The literature points out that social skills are the basis for socially competent behavior, and that their development can improve the social functioning of the individual. Researches focused on the relation between cognitive and social development, confirmed that children with intellectual disabilities have more problems in social functioning compared with their typical peers, but few studies have examined the differences in the development of social skills of these two groups of children. Also, there is a lack of research in the heterogeneity of the samples in relation to the level of disability and age, which is important for planning prevention programs and targeted interventions. The aim of the research was to determine the differences in the development of social skills of typical adolescents and those with mild intellectual disability, as well as to examine the correlation with age. The study included 206 young people, aged 12 to 18 years, of whom 76 with mild intellectual disabilities and 130 with average intellectual abilities. Social skills are measured by Social Skills Rating System, a form for teachers, consisting of the following subscales: cooperation, responsibility, assertiveness and self-control. The main findings showed that there are no significant differences in the development of social skills between typical adolescents and those with mild intellectual disability, but that there was a significant interaction of age and intellectual status on a scale of self-control (p<0.05; Eta2=0.029). Self-control of tipical young people becomes better with age (age 12-14, M=12.55; age 15-18, M=14.19), while adolescents with intellectual disability at older ages showed worse self-control than younger children (age 12-14, M=13.56; age 15-18, M=11.98). These findings suggest that cognitive deficits in adolescents with mild intellectual disabilities are not barriers for their social skills development, and also that some other variables have a more significant impact on self-control of youth with intellectual disabilities.