@conference{
author = "Smiljanić, Lucija and Đurić-Zdravković, Aleksandra and Nestorović-Dvornjicki, Dragana",
year = "2024-02",
abstract = "U razvojnom uzrastu, crtež je jedan od najboljih alata za objektivizaciju stepena
zrelosti deteta u psihomotoričkoj, kognitivnoj i emocionalnoj oblasti, a istovremeno
predstavlja važan komunikacioni instrument, kako u obrazovnom, tako i u terapijskom
smislu. Sazrevanje ekspresivnosti crteža proporcionalno je sazrevanju kognitivnih i
emocionalnih funkcija. Deca sa poremećajem iz spektra autizma (PSA) vrtićkog uzrasta
imaju niži kvalitet somatosenzorne percepcije, funkcije šake i motoričkog planiranja, a
utvrđeno je da su njihovi razvojni stadijumi crtanja usporeniji nego kod dece
neurotipičnog razvoja iste starosti.
Cilj ovog istraživanja odnosi se na analiziranje razlike u crtežima pet dečaka sa
PSA, imajući u vidu njihovu starost i vreme provedeno u okviru vrtićkog tretmana. U
vreme procene dečaci su imali od četiri do sedam godina. Dijagnoza ove dece potvrđena
je prema dijagnostičkim kriterijumima DSM-5.
Proces crtanja ocenjen je kroz polustrukturirano posmatranje u kome je od deteta
traženo da spontano crta, koristeći markere i list papira. Tokom procesa crtanja
razmartani su sledeći parametri: stav deteta tokom aktivnosti (kako je ta aktivnost
prihvaćena), kontakt očima tokom akcije (prisutan, diskontinuiran ili odsutan), upotreba
boje (da li dete ima tendenciju da koristi samo jednu ili nekoliko), prihvatanje
olovke/bojice/markera (funkcionalno, visoko u pesnicu ili između prstiju), prisustvo
interakcije sa ispitivačem tokom aktivnosti, posmatranje da li se crtež koristi na relacioni
način ili ne, trajanje crtanja i nivo pažnje, korišćenje prostora na papiru, forma i redosled
elemenata koji čine crtež, linija, oblik, proporcije i brisanja. Uzimajući u obzir navedene
parametre, pristupljeno je razumevanju različitih razvojnih koraka crteža, prema uzrastu,
uvek imajući na umu individualnost deteta i kontekst. Ocenjivanje crteža predstavljeno je
u okviru skale od pet tačaka: odbijanje crtanja ili izostanak produkcije; neuređeno,
nasumično škrabanje (uzrast od 2 do 3,6 godina); kontrolisano škrabanje (uzrast od 2 do
3,6 godina); imenovano škrabanje, sa pripisivanjem značenja (starost od 2 do 3,6 godina);
predšematski crtež (uzrast 3,7 do 6 godina) - namerni pokušaji da se predstavi stvarnost
čak i ako različiti elementi nisu dobro organizovani na papiru i, naposletku, šematski
(uzrast oko 7 godina) - crtež ima odgovarajuću formu tako da predstavlja objekat
stvarnosti i dobro je prepoznatljiv, a prostorno-vremenski parametri su postignuti.
U petočlanoj grupi dece jedan dečak odbija da crta, trojica dečaka su u fazama
škrabanja, a samo jedan je u predšematskoj fazi. Dečaci koji su duže bili obuhvaćeni
vrtićkim tretmanom pokazali su viši nivo crtanja u odnosu na dečake koji su svega
nekoliko meseci proveli u vrtiću. U radu su dalje razmatrane specifičnosti pojedinačnih
crteža ovih dečaka.",
publisher = "Društvo defektologa Srbije i Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju",
journal = "Zbornik rezimea Dani defektologa Srbije 2024",
title = "Specifičnost crtanja kod dece s poremećajem iz spektra autizma vrtićkog uzrasta",
pages = "36-36",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_rfasper_5412"
}
